Mga Batan-on Nangutana . . .

Ako Kaha Manormal Uban sa Usa Lang ka Ginikanan?

UNA pa sa ilang ika-18ng kasumaran, labaw sa katunga sa tanan nga bata sa Tinipong Bansa mogugol sa pila sa ilang mga katuigan diha sa usag-ginikanang panimalay. Sa pagkakaron, 12 ka milyon nga batan-on​—1 sa 5 sa Tinipong Bansa​—ang nagabuhat niana. Ang usag-ginikanang pamilya sa ingon gitawag “ang labing kusog nagauswag nga uso sa pamilya” sa Tinipong Bansa. Kay ang mga estadistika sa ubang mga nasod dili kaayo layog biya, kini basin mahimong tinuod sa tibuok nga kalibotan.

Ang pagkaylap sa usag-ginikanan nga mga pamilya dakog nahimo sa pagpakunhod sa daotang dungog nga dala niana sa nangaging panahon. Bisan pa niana, sumala sa pagpahayag niini sa usa ka batan-on, daghang batan-on ang kinahanglang “magbuntog sa daghang mga pagbati” aron makasagubang sa kinabuhi diha sa usag-ginikanang panimalay. Ang pipila nahadlok pa nga sila basin mabaldado o maabnormal tungod sa pagbatog usa ra ka ginikanan sa balay. Angay ba kanang mga kahadloka?

Kon Nganong Nagalungtad ang Usag-Ginikanan nga mga Panimalay

Diyutay ra ang dili motuo nga ang pagbatog mahigugmaong amahan ug inahan sa balay maoy mithianon. Gituyo sa atong Maglalalang nga kini mao ang kahimtang. (Genesis 1:27, 28) Ang Efeso 6:1 dugang nagatin-aw niini sa pag-ingon: “Mga anak, magmasinugtanon sa inyong mga ginikanan nga nahiusa sa Ginoo, kay kini matarong: ‘Pasidunggi ninyo ang inyong amahan ug inyong inahan.’”

Apan sa usa o laing hinungdan, tingali ikaw gihikawan sa mithianong kahimtang. Tungod sa wala-makita-daang hitabo, usa sa imong mga ginikanan tingali namatay. (Ecclesiastes 9:11) Ang maong mga trahedya nahitabo bisan sa panahon sa Bibliya, nga ang terminong “ilo nga batang lalaki” makita 40 ka beses diha sa Kasulatan. (Itandi ang Deuteronomio 24:19-21.) O usa sa imong mga ginikanan tingali temporaryong wala tungod sa trabaho sa gawas sa nasod. Sa laing bahin, ang ubang mga kahimtang, sama sa pagluib sa mga panumpa sa kaminyoon, tingali nakapahinabo nga ang imong mga ginikanan nagbulag o nagdiborsiyo. (Mateo 19:3-6, 9) Mahimong ang imong inahan, sa wala pa mahimong usa sa mga Saksi ni Jehova, namabdos samtang dili kasado ug mipili sa pagpadako kanimo nga nag-inusara.

Sa bisan unsang paagi, ikaw walay gahom ibabaw sa kahimtang sa kaminyoon sa imong ginikanan, ug walay katarongan nga imong pas-anon ang sala nga daw ikaw mao ang mabasol; ni kinahanglang maulaw ka kon ikaw pinaangkan. Kon ang imong inahan usa ka dedikadong alagad ni Jehova nga Diyos, ang iyang nangaging mga sala dugay nang napasaylo kaniya. (Itandi ang Efeso 2:2, 4.) Ug bisan pag siya wala mangayo sa kapasayloan sa Diyos, kini wala magpugong kanimo nga mahimong hinlo sa panan-aw sa Diyos.​—1 Corinto 8:3.

Itugot nato, kay nagadako sa usag-ginikanan nga pamilya, tingali giatubang nimo ang talagsaong mga suliran ug mga hagit. Apan sumala sa ginaingon sa librong How to Live With a Single Parent: “Daghan sa mga sulirang nabatonan sa [usag-ginikanan] nga mga bata . . . mahimong nagagikan sa negatibo ug malaglagon-sa-kaugalingong hulagway nga ilang nabatonan sa ilang kaugalingon.” Diin ba gikan ang maong negatibong panghunahuna, ug sa unsang paagi mawagtang nimo kini?

Nagun-ob nga mga Panimalay​—Nagun-ob nga mga Kinabuhi?

‘Mga bunga sa nagun-ob nga panimalay,’ ‘nabahing pamilya,’ ‘katunga nga pamilya,’ ‘nabulag nga pamilya’​—tingali ikaw nakadungog niining negatibong mga ngalan nga gipadapat sa inyong pamilya. Ug bisan pag nahabol tungod sa sigeng paggamit, ang maong mga komento dulot makapasakit gihapon kanimo.

Ang paagi sa pagtratar kanimo sa uban makahaling usab sa negatibong mga pagbati mahitungod sa imong pamilya. Ang pila ka magtutudlo, pananglitan, nagpadayag sa klarong pagkadili-mabination ngadto sa usag-ginikanan nga mga estudyante. Ang pipila nasayran pa nga naghunahunang ang maong mga batan-on awtomatikong may abnormal nga pamilyahanong kinabuhi ug daling mopasangil sa bisan unsang suliran sa kagawian diha sa kahimtang sa ilang panimalay. Ang pagpabati sa kanunay nga ang imong pamilya dili normal hisabtang makapuno nimo sa mga kabalaka bahin sa imong emosyonal nga kaayohan.

Apan ikaw ba awtomatikong nameligrong mahimong ubos sa pangutok o emosyon tungod lamang kay ikaw nagapuyo sa usag-ginikanan nga panimalay? Dili gayod! Ang Journal of Marriage and the Family nag-ila nga ang “pagkawala sa usa ka ginikanan tingali mopatungha sa usa ka yugto sa nahinay nga kaugmaran” sa sinugdan. Bisan pa niana, kini kasagarang “sundan sa usa ka panahon diin ang bata makaapas sa mga isigkaingon, o makauna pa kanila.” (Italiko amoa.) Ang artikulo mihinapos: “Ang walay-gipihig nga pagtuo nga ang usag-ginikanan nga pamilya may daotan, malungtarong mga epekto diha sa tanang anak dili makataronganon.” Ang laing artikulo niining samang magasin susamang mitaho nga ang panukiduki “wala magpaluyo sa karaang panultihong ‘ang nagun-ob nga mga panimalay mopatunghag nagun-ob batan-ong mga kinabuhi.’”

Bisan pag ang maong mga kamatuoran tingali makapadasig, ang negatibong mga pagbati mopaibabaw pa matag karon ug unya. Sa unsang paagi imong malamposong mabuntog kini?

Pagbuntog sa Negatibong mga Pagbati

Usa ka pangunang lakang mao ang pagkat-on sa pagdawat sa imong kahimtang. Tinuod, kinaiyanhon lang ang kasubo ug pagbati sa kapildihan kon nagdiborsiyo ang imong mga ginikanan o namatay ang usa ka minahal nga ginikanan. Ang 13-anyos nga si Sarah, kansang mga ginikanan nagdiborsiyo sa dihang siya diyes anyos, mirekomendar: “Ayaw kabalaka sa imong kahimtang, pinaagi sa pagbaton sa ‘unsa-kaha-kon’ nga mga kagul-anan, o mobati nga ang mga sulirang imong nabatonan maoy tungod sa inyong usag-ginikanang panimalay, o nga ang mga bata sa duhag-ginikanang mga panimalay dunay sayon nga kinabuhi.”

Sa usa ka butang, bisan ang “mithianong” pamilya dili ingong walay mga suliran. Ug inay sabton nga abnormal ang imong pamilya, mahimong imong sabton lang kini nga nalahig diyutay, ingong butang nga dili daotan apan lahi lang. Samang hinungdanon mao ang dili pagtugot sa mga komento​—o pagkawalay komento​—sa maayog-tuyong mga tawo sa pagpukaw sa daotang mga pagbati. Pananglitan, ang pipila tingali magpanuko sa paggamit sa mga pulong sama sa “amahan,” “kaminyoon,” “diborsiyo,” o tingali “kamatayon” kon ikaw anaa, kay mahadlok nga kining mga pulonga makapasilo o makapakaulaw nimo. Ayaw pagsunod niana. Ang 14-anyos nga si Tony, kinsa wala gayod makaila sa iyang tinuod nga amahan, miingon: “Kon ako mahauban sa uban nga daw magpugong sa ilang mga dila kon bahin sa pila ka pulong, ako mopadayon ug mogamit kanila.” Siya midugang: “Buot nakong sila mahibalo nga ako dili maulaw sa akong kahimtang.”

Pagkakita sa mga Kaayohan

Hinungdanon usab ang paglikay sa paghunahuna sa kon unsa untay kahimtang o kon unsay kahimtang niadto. (Ecclesiastes 7:10) Itumong hinuon ang pagtagad sa positibong mga bahin sa imong kinabuhi. Pananglitan, lagmit ang imong inahan kinahanglang motrabaho.a Ingong sangpotanan, lagmit ikaw ang magpas-an sa daghang responsabilidad sa balay. “Ang pag-abaga sa mga responsabilidad diha sa panimalay,” miangkon ang 17-anyos nga si Melanie, “makatabang sa imong pagkahamtong nga mas dali kay sa mga bata nga sama nimog edad diha sa duhag-ginikanan nga mga pamilya, kinsa tingali may diyutayng responsabilidad.” Uyon ang mga eksperto. Ang sosyologo sa Harvard University nga si Robert S. Weiss nag-ingon nga ang mga batan-on gikan sa usag-ginikanang mga panimalay “lagmit mahimong mas hamtong, independente,” ug “disiplinado kaayo.” Kini hinungdanong mga hiyas, ug ang kahimtang sa inyong pamilya tingali makatabang nimo sa pagbaton niana.

Mahimong pahimuslan usab niimo ang mas dakong tingog diha sa mga desisyon sa pamilya, kay ang nag-inusarang mga ginikanan kasagaran nagaisip sa ilang mga anak ingong kasaligang mga kasumbongan. Hinuon, may panahong tingali nga ipahinumdom nimo sa imong ginikanan nga ikaw bata pa ug ang mas ugdang nga mga butang mas maayong hisgotan uban sa usang mas eksperyensiado, sama sa usa ka Kristohanong ansiano. Bisan pa niana, adunay daghang butang angay nga hisgotan ninyong duha, apil ang personal nga mga suliran nga tingali imong giatubang. Ang paghimo niana makabulig nga ikaw masuod sa imong ginikanan ug tingali makawagtang sa negatibong mga pagbati. Si Melanie, nga gihisgotang sayosayo, miingon: “Sukad sa diborsiyo sa akong mga ginikanan, ang akong inahan ug ako makaarang gayod sa pagsultihay; kami nahimong suod kaayong mga higala.”

Kini dili pag-ingon nga ikaw dili makaatubang sa mga suliran. Apan ikaw makabatog kaayohan pinaagi sa pag-atubang sa kalisod. Ang Bibliya nagaingon: “Maayo nga ang usa ka lalaki [o babaye] nga kusgan nga siya magapas-an sa yugo sa iyang pagkabatan-on.” (Lamentaciones 3:27) Ang pagpas-an sa imong yugo, o palas-anong mga suliran, tingali maglangkit sa pag-atubang sa mga kalisod nga imong atubangon diha sa usag-ginikanan nga panimalay. Hinuon, hinumdomi nga ikaw wala mag-inusara samtang nagadala sa maong yugo. Ang matinumanong si Haring David miingon: “Kon ugaling ako pagabiyaan sa akong amahan ug akong inahan, si Jehova magadawat kanako.”​—Salmo 27:10.

Hinuon, makaiikag nga ang maong balaang tabang ikahatag tingali sa imong nahibiling ginikanan. Pinaagi sa pagsanong sa maong mga paningkamot, ikaw makatubo nga normal ug makapadayon sa mapuslanong Kristohanong kinabuhi. Si Wayne, kinsa karon usa ka Kristohanong ansiano, nahinumdom: “Ako otso anyos sa dihang namatay ang akong amahan, ug si Mama kinahanglang motrabaho. Kasagaran siya mopauli nga gikapoy ug luya. Apan sa kanunay tinoon niyang kami may regular nga mga pagtuon sa Bibliya sa pamilya ug motambong nga managkauban sa Kristohanong mga tigom. Sa paghinumdom, ako makapasalamat lamang kang Jehova tungod sa nagasakripisyo-sa-kaugalingon nga inahan.”b

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 21]

Ang usag-ginikanang pamilya dili kinahanglang masulob-ong pamilya