Ang Hunahuna sa Bibliya

Ang Siyensiya Naghimo ba sa Bibliya nga Kinaraan?

ANG siyensiya, tungod sa abanteng pagsabot niini sa uniberso, naghimo ba sa Bibliya nga katigoman sa mga kasugiran ug sa mga leyenda? Kana ang hunahuna sa daghang tawo karong adlawa. Kana ba ang imong hunahuna?

Tingali, sama sa daghan, ikaw natudloan sa paghunahuna sa ingon sukad sa imong pagkabatan-on apan wala magkuwestiyon sa ideya. Ikaw among gidapit sa pagkuwestiyon niana karon. Tagda ang usa lang ka pananglitan, usa ka pahayag nga gihimo diha sa Bibliya mahitungod sa kinaiyanhong uniberso. Dili lang kining pahayaga nagasupak sa laktod sa giingon sa mga eksperto niadtong adlawa apan kadto nagsupak sa gipamulong gihapon sa mga siyentipiko mga milenyo sa ulahi.

Butang Maylabot sa Grabidad

Unsay gitungtongan sa yuta? Unsay nagahawid sa bulan, sa adlaw, ug sa kabituonan sa itaas? Kining mga pangutanaha nakaikag sa mga tawo sulod sa linibong katuigan. Kon bahin sa yuta, ang Bibliya may yano nga tubag. Sa Job 26:7 kini nagaingon nga ang Diyos “nagabitay sa yuta sa wala.” Sa orihinal nga Hebreohanon, ang pulong alang sa “wala” (beli-mahʹ) nga gigamit dinhi sa literal nagkahulogan “dili bisan unsang butang,” ug kini lamang ang panahon nga kini makita diha sa Bibliya. Ang hulagway nga ginahatag niini sa usa ka yuta nga giliyokan sa waysulod nga wanang giila sa mga eskolar ingong “talagsaong panan-awon,” ilabina alang sa panahon niini.a

Dili kini mao ang paglantaw sa kadaghanang tawo sa cosmos niadtong mga adlawa. Ang usa ka karaang pagtuo mao nga ang yuta nagtungtong sa mga elepante nga nagtindog sa bukobuko sa usa ka higanteng bao.

Si Aristotle, usa ka bantogang Gregong pilosopo ug siyentipiko sa ikaupat nga siglo W.K.P., nagtudlo nga ang yuta dili gayod mahimong magbitay sa waysulod nga wanang. Sa kapulihay, siya nagtudlo nga ang langitnong mga butang matag usa gitisok sa ibabaw sa solido, sihag nga mga linging butang. Ang linging butang nasulod sa linging butang. Ang yuta ang kinailaloman; ang kinagawasan maoy naghawid sa mga bituon. Samtang ang mga linging butang nagbiyo sa usag usa sa sulod, ang mga butang diha kanila​—ang adlaw, ang bulan, ug ang mga planeta​—nagatadlas sa langit.

Ang pahayag sa Bibliya nga ang yuta sa pagkamatuod ‘nagabitay sa wala’ nauna kang Aristotle sa kapig 1,100 ka tuig. Bisan pa niana, si Aristotle giisip ang kinalabwang pilosopo sa iyang adlaw. Ang iyang mga pagtuo gitudlo pa ingong kamatuoran halos 2,000 ka tuig tapos sa iyang pagkamatay! Sumala sa ginaingon sa The New Encyclopædia Britannica, sa ika-16 ug ika-17ng mga siglo K.P., ang mga pagtulon-an ni Aristotle “napataas ngadto sa kahimtang sa pagkadoktrina sa relihiyon” sa panan-aw sa simbahan.

Ang ikanapulog-unom-siglong pilosopo si Giordano Bruno nangahas sa paghagit sa pagtuo nga ang kabituonan “nahisamag gisuksok diha sa usa ka simboryo.” Siya misulat nga kadto “usa ka kataw-anang ideya nga mahunahuna sa mga bata, nga maghanduraw tingali nga kon ang [mga bituon] wala matapik sa nawong sa langit pinaagig maayong glue, o ilansang pinaagig labing dagkong mga lansang, sila mangatagak sama sa mga ulan nga yelo.” Apan ang dili pag-uyon kang Aristotle peligrosong situwasyon niadtong mga adlawa​—ang simbahan nagsunog nga buhi kang Bruno tungod sa pagsabwag sa iyang dili-naandang mga ideya bahin sa uniberso.

Diha sa Kosmikong Sabaw

Tungod sa pagkaimbento sa teleskopyo, ang mga astronomo nga nagkadaghan misugod sa paglalis kang Aristotle. Kon ang adlaw, ang bulan, ug ang mga bituon wala matapik sa mga linging butang nga nagabiyo sa yuta, nan kinsay makakupot kanila sa itaas ug makapabiyo kanila? Ang ikanapulog-pitong matematisyan nga si René Descartes naghunahunang iyang nabatonan ang tubag. Miuyon siya kang Aristotle nga ang hawan tali kanato ug sa ubang langitnong mga butang dili mahimong waysulod. Mao nga nangagpas siya nga ang uniberso punog sihag nga pluwido​—usa ka matang sa kosmikong sabaw.

Kining teoriyaha daw nagsulbad sa duha ka suliran. Sa usa ka butang, kini mitagana sa butang nga ‘magkupot sa itaas’ sa langitnong mga butang; silang tanan nagbitay diha sa sabaw! Sa laing butang, kini mitabang sa pagpatin-aw sa mga lihok sa mga planeta. Si Descartes nagpatuo nga ang mga planeta nasakpan sa hawid sa mga lilo, o vortices, diha sa pluwido, nga maoy nakapabiyo nila diha sa ilang mga orbito. Kining “Theory of Vortices,” sumala sa pagtawag niini, basin sabton nato nga dili katuohan karong adlawa. Apan kana ang naglabing teoriya sa pagtuon sa uniberso sulod sa kapig usa ka siglo diha sa pila ka nasod.

Daghang siyentipiko nagpalabi niana kay sa bag-ohan: Ang balaod sa unibersohanong pagbitad sa grabidad ni Isaac Newton, nga gipatik niadtong 1687. Si Newton nagpatuo nga ang mga planeta wala magkinahanglag mekanikal, dayag nga mga butang o mga substansiya aron sila maglutaw. Ang puwersa sa grabidad maoy nagmando sa ilang mga lihok ug naghupot kanilang dili makagawas sa ilang mga orbito. Sa pagkamatuod, sila nagbitay sa waysulod nga wanang sa wala. Daghan sa mga kauban ni Newton mitamay sa iyang ideya sa grabidad. Ug bisan si Newton mismo nalisdan sa pagtuo nga ang wanang walay sulod, nga sa kinadak-ang bahin walay substansiya.

Bisan pa niana, ang mga pagtuon ni Newton sa kadugayan maoy midaog. Karong adlawa, sayon kaayo nga atong mahikalimtan nga kining pangutana kon unsay nagahawid sa itaas sa mga planeta nakaukay sa mainitong lantugi taliwala sa edukado ug utokang mga siyentipiko mga 32 ka siglo tapos magpahayag ang Bibliya uban sa hamiling kayano nga ang yuta ‘nagabitay sa wala.’ Giunsa kaha pagkasayod ni Job sa pagpahayag sa ingon? Nganong siya nakaingon nga walay butang may substansiya ang nagkupot sa itaas sa yuta, sa dihang gidangtag kapin sa 3,000 ka tuig una makab-ot sa “mga eksperto” ang samang konklusyon?

Nganong ang Bibliya Abante Kaayo sa Panahon Niini?

Ang Bibliya nagahatag sa makataronganong tubag. Sa 2 Timoteo 3:16 atong mabasa: “Ang tibuok nga Kasulatan gidasig sa Diyos.” Busa ang Bibliya dili produkto sa tawhanong kinaadman apan, hinunoa, usa ka tukmang transmisyon sa mga hunahuna sa Maglalalang nganhi kanato.

Hinungdanon gayod nga imong susihon sa imong kaugalingon kon kaha tinuod ang pangangkon sa Bibliya. (1 Tesalonica 2:13) Nianang paagiha ikaw makahibalo sa mga hunahuna sa Usa nga nagdesinyo ug naglalang kanato. Unsa pa ang labing maayong tinubdan sa pagsugilon kanato kon unsay anaa sa ugma ug kon unsaon sa pagkinabuhi sa malipayon, mabungahong kinabuhi niining gubot nga kalibotan?

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 14]

Sa pagtugot sa British Library