“Buot Ko na Niana Karon!” Ang Panahon sa Dihadiha nga Katagbawan
Ang postura sa batang si Johnny nagpakita ug grabeng pag-antos, apan malisdan ka nga dili makatawa. Ang iyang mga abaga huyhuy, ang iyang mga tuhod kurog, ang iyang mga tikang dapla ug bug-at. Usa ka karikatura sa kaguol ang iyang nawong—kunot nga agtang, nagapakilooy nga mga mata, ug baba nga nahiwi sa kasubo. Adunay usa lamang ka butang nga anaa sa iyang hunahuna: patam-is.
“Pero Ma,” siya nagamulo. Hangtod dinhi lang siya. Ang iyang inahan miatubang kaniya, panaksan ug kutsara sa iyang kamot. “Sa kataposan, Johnny, DILI!” siya malig-ong miingon. “Kon mokaon ka ug patam-is karon, dili ka na ganahan mokaon ug panihapon. Ug mokaon na kita mga 15 minutos sukad karon!”
“Apan buot ko na niana karon!” siya nagabakho. Ang iyang inahan mihunong sa pagbatil ug mitutok sa iyang anak. Siya nahibalo sa ingon nianang pagtutok; sa kamaalamon siya mitalikod, nga nagahilom sa sunod nga kuwarto. Karon, siya nalimot na sa pagkaon hangtod sa naandam na ang panihapon.
Ang kabataan usahay naulipon sa panahon. Kon buot nila ang usa ka butang, buot nila niana karon dayon. Ang konsepto sa paghulat alang sa mas maayo nga ganti, o ang paghikaw sa ilang kaugalingon sa katagbawan tungod kay kini modaot kanila sa kaulahian, lisod nilang masabtan. Apan kini usa ka konsepto nga sila—ug tanan kita—angay nga makatuon.
Usa ka dili pa dugay nga pagsusi sa mga siyentista sa Columbia University sa Tinipong Bansa mituon sa abilidad sa gagmayng kabataan sa paglangan sa katagbawan alang sa ginadahom nga ganti. Ang kabataan gitanyagan ug duha ka kapilian, ang usa mas lami kay sa usa—pananglitan, usa ka biskwit batok sa duha. Sila makabaton sa mas lami nga biskwit hangtod ang maestra moabot. Hinuon, sila makabagting sa usa ka kampanilya kon dili na sila makahulat, diin ilang makuha ang dili kaayo lamian ug mawad-an na sa pagkaon sa mas lamian. Ang mga siyentista mirekord sa ilang mga lihok ug misusi sa uswag niining maong kabataan mga napulo ka tuig sa ulahi.
Ang Science nga magasin mitaho nga ang kabataan nga milangan sa pagkab-ot ug katagbawan mas maayo ang kahimtang sa mihamtong na. Sila mas hanas sa sosyal nga pamaagi ug sa eskuelahan ug mas makasarang sa kaguol ug kapakyasan. Tin-aw, ang abilidad sa paglangan ug katagbawan—sa pagpugong sa unsay buot nato—maoy usa ka hinungdanong abilidad sa pagkinabuhi. Ug kini makaayo sa mga hamtong usab.
Kita napit-osan matag adlaw sa pagpili taliwala sa dihadiha ug langan nga katagbawan. Ang pipila nga atong pilionon maorag walay pulos: ‘Kan-on ko ba kining keyk o kunhoran ang akong kaloriya?’ ‘Motan-aw ba ako ug TV, o aduna bay mas mabungahon nga akong himoon karon?’ ‘Sultihan ba nako siya karon dayon o pugngan ang akong kaugalingon?’ Sa matag kaso, angay nga balansehon ang bitik sa dihadiha nga katagbawan kon itandi sa mas taas nga mga epekto. Tugotan nato, kini dili hinuon dagko kaayong mga butang.
Ang mas layog-abot mao ang moral nga mga desisyon nga ginaatubang sa mga tawo: ‘Mamakak ba ako aron makalingkawas sa mao nga situwasyon, o mangita ba ako sa mas matinud-anon ug ugdang nga paagi?’ ‘Mosanong ba ako sa maong pagbirigbirig ug lantawon unsay mahitabo, o ako bang pabilhan ang akong kaminyoon?’ ‘Mokuyog ba ako sa barkada nga manigarilyo ug marijuana, o mosunod ba ako sa balaod ug protektahan ang akong lawas?’ Sa imo na sigurong naobserbahan, ang dihadiha nga katagbawan maghimo sa kinabuhi sa usa ka tawo nga magubot sa kalit.
Sama sa giingon niini sa Science nga magasin: “Aron epektibo ang paglihok, ang mga indibiduwal magboluntaryo sa paglangan sa dihadiha nga katagbawan ug paglahutay sa lihok nga adunay tumong alang sa maayong mga resulta sa ulahi.” Busa basin dili kita maayog kinabuhi kon atong tagbawon dayon ang matag tinguha nato.
Bisan pa, kita nagkinabuhi sa kalibotang nabuang sa dihadiha nga katagbawan, usa ka kalibotang maorag napuno sa linibo hinamtong nga mga bersiyon sa batang si Johnny, buot nga makuha dayon ang ilang gusto, nabutaan sa mga sangpotanan. Ang ilang tinamdan nakahulma sa atong modernong kalibotan, ug dili alang sa kaayohan.