Moralidad sa Tabako?
“ANG B.A.T. [British American Tobacco] Uganda 1984 Ltd. wala nagatuo nga ang panigarilyo makadaot sa panglawas.” Kini nga pagpahayag, gihimo sa usa ka sulat ngadto sa Ministry of Health sa Entebbe, Uganda, nakapatunghag kaguliyang sa Britanya taliwala sa mga sumbong sa kaduhaduhaang pamatasan sa negosyo ug dobleng mga sukdanan. Ngano?
Mga pasidaan sa gobyerno sa panglawas kinahanglan nga anaa sa mga pakete sa sigarilyo sa Kasadpang mga yuta diin ang panigarilyo naga-us-us na sa 1 ka porsiyento matag tuig. Sa nagaugmad nga mga nasod, hinuon, ang maong legal nga mga panginahanglan wala nagalungtad, ug kon anaa man, sila dili mamatikdan sa mga nanigarilyo kon sila mopalit ug tinagsa sa ilang sigarilyo, kay sa pakete. Nagataas ang pagpalit sa mga sigarilyo nianang mga nasora sa 2 ka porsiyento matag tuig. Apan kana bahin lamang sa problema. Taas-ug-tar, nga mga tabako “peligroso alang kanila [mga nasod sa Europa] nga tabak-on” ginabaligya gikan sa Europa ngadto sa Aprika ug ubang nagauswag nga mga nasod, nangangkon si Dr. Roberto Masironi, pangulo sa Tobacco o Health program sa WHO (World Health Organization).
Ang agresibo nga pagpamaligya nagapalambo sa mga bag-o, mas gamhanan, ug mas barato nga mga tatak. Sa Zimbabwe, diin katunga sa populasyon maoy ilalom sa 16 ka tuig ang edad ug walay limite sa edad nga puwedeng makapalit ug tabako, gikahadlokan nga ang dili pa hingkod nga kabataan magiyan sa panabako. Si Dr. Timothy Stamps, ministro sa panglawas sa Zimbabwe, mipahayag sa iyang kabalaka mahitungod sa “mahanasong mga mensahe gitumong sa kababayen-an” nga sila magiyan sa nikotina, nga ginatawag “ang pinakapaspas nga droga sa Kasadpan.” Nagapahayag sa usa ka WHO nga konperensiya, ang pangulo sa medikal sa Britanya miingon: “Nalibog ako sa pagsabot sa usa nga nagapausbaw niining makamatay nga buhat.”
Batok nianang maong pagpit-os, ngano nga dili momenos ang palitanay? Adunay duha ka mga rason. Una, kon mao, linibong mga trabaho sa industriya sa tabako sa Uropa mawala. Ikaduha, adunay mga ekonomiya diin ang tabako ginabaligya. Pananglitan, ang Kenya, mokuha sa 5 porsiyento sa iyang total nga kita gikan sa buhis sa gibaligyang tabako. Ang nagadugang usab sa pag-uswag sa tabako mao ang pinansiyal nga suporta nga gihatag sa mga pakusog sa mga kompaniya sa tabako.
Kasamtangan, ang mga problema sa panglawas sa Kasadpang kalibotan nagalangkit na usab sa mga nasod sa Aprika. Sa dihang sila padayong nakigbugno batok sa malarya ug uban pang lokal nga mga sakit, ilang nakita nga ang ilang limitadong tagana nga moapil niining sakit tungod sa panigarilyo.
Ang Asya ang sunod nga ginatumong sa mga kompaniya sa tabako. Didto, nagauswag ug 18 ka porsiyento sa sunod napulo ka tuig ang palitanay sa sigarilyo. Ang Tsina gidahom nga magbukas sa dili madugay sa Kasadpang tabako. Gani nahibaloan na nga 30 porsiyento sa mga sigarilyo sa kalibotan ginatabako sa mga Intsik. Ang eksperto sa kanser sa Britanya nga si Propesor Richard Peto nagatagna nga sa tanan nga Intsik nga kabataan nga nabuhi karon, 50 milyones ang mamatay ngadtongadto tungod sa tabako, nagataho ang The Sunday Times sa London.
Usa sa mga timailhan sa mga Saksi ni Jehova—mga upat ka milyon sa tibuok kalibotan—nga sila wala nagagamit ug tabako. Apan pipila kanila kanhiay hinabako kaayo. Sila mihunong sa dihang ilang naamgohan nga ang pagpanigarilyo wala nahiuyon sa Kristohanong pagtuo. (Mateo 22:39; 2 Corinto 7:1) Kon buot nimo nga mahigawas sa pagkagiyan sa tabako, pangutan-a ang bisan kinsa kanila alang sa tabang ug tambag. Siya andam kaayong mohatag niana.