Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Mahimo Akong Panig-ingnan sa Akong Manghod nga mga Lalaki ug Babaye?

SI Paul nasayod nga gusto kaayo sa iyang manghod nga lalaki nga motan-awg telebisyon. Mao nga natingala siya sa usa ka adlaw sa iyang nakita nga gipalong niya ang telebisyon sa tunga sa usa ka programa. Ang hinungdan? Misaysay ang igsoong lalaki ni Paul: “Kadto dili hinlong salida. Ako nasayod nga imo kadtong pagngon, mao nga ako na mismo ang nagpalong niana.”

Nga wala gani makaamgo niana, si Paul naghatag ug panig-ingnan nga masunod sa iyang manghod nga lalaki​—ug maayo pang panig-ingnan. Ikaw ba may mga manghod? Nan ang imong igasulti ug pagabuhaton makaapektar usab kanila. Matud sa librong Sibling Rivalry, nga gisulat ni Seymour V. Reit: “Ang tinguha nga mosundog sa usa ka magulang maoy kusog nga dili katuohan ug magagiya sa kadaghanan sa mga lihok sa usa ka bata. Ang mga magulang maoy kinaiyanhong mga sulundan.”

Busa, bisan gusto mog sa dili, kay ikaw magulang ug mas responsable, lagmit molantaw nimo ang imong mga igsoong lalaki ug babaye. Tingali sila mosulay sa pagsundog sa paagi sa imong pagsulti ug pagbuhat sa mga butang. Tinuod, ang pagkahimong panig-ingnan sa tanang panahon alang sa imong mga manghod may panahong maorag bug-at.a “Ako mao ang panig-ingnan alang sa tanan,” mireklamo ang usa ka tin-edyer nga babaye nga ginganlag Linda. “Mao nga ingnan ako sa akong inahan nga kanay hinungdan nga kinahanglang maayo ang akong grado sa eskuylahan . . . Sa pagkatinuod sobra na kaayo ang akong responsabilidad.” Ang pagpit-os basin dako ilabina kon ikaw nagapuyo diha sa usag-ginikanan nga panimalay. “Ako mao na ang ilang amahan,” misulat ang usa ka batang lalaki mahitungod sa iyang mga manghod.

Bisan pa niana, ang pagkamagulang nga lalaki o babaye may mga bentaha. Sa usa ka butang, magtugot kini nga ikaw mahimong positibong impluwensiya diha sa mga kinabuhi sa imong mga manghod. Atong tan-awon sa unsang paagi.

Diha sa Balay

Ang usa ka karaang proverbio nagaingon: “Pinaagi sa kaalam matukod ang usa ka panimalay, ug pinaagi sa salabotan kini malig-on.” (Proverbio 24:3) Hinuon, responsabilidad ilabina sa imong mga ginikanan ang pagtukod sa inyong panimalay, ang paghimo niana nga usa ka dapit diin maghari ang kalinaw ug pagkamaayo. Apan pinaagi sa pagpadayag ug diyutayng kaalam ug salabotan mismo, ikaw makahimog dakong amot sa kalipay sa inyong pamilya.

Pananglitan, unsay imong sanong kon hangyoon ka ni Mama o Papa sa pagdala sa basura sa gawas o sa paglimpiyo sa imong kuwarto? Kooperatibo ka ba? Masinugtanon? O mosukol o moretobar nga dili matinahoron? Kon mao, ayaw katingala kon ang imong mga manghod sa dili madugay mosugod sa pagretobar kanimo. Ang maalamon ug masinabtanong butang pagabuhaton mao ang pagsunod sa mga pulong sa Proverbio 1:​8: “Pamati, anak ko, sa pagpanton sa imong amahan, ug ayaw pagbiyai ang kasugoan sa imong inahan.”

Tinuod, tingali ikaw may angayang hinungdan sa pagreklamo. Mimulo ang usa ka 18-anyos nga babaye: “Sa akong hunahuna ang akong inahan wala magbutang ug igong responsabilidad diha sa duha nako ka manghod nga lalaki. Ang responsabilidad nahipatong kanako diha sa tanang butang: buluhaton sa balay, paghatag ug mga sulundan, tanang butang.” Tingali siya may punto. Apan inay morebelde, dili ba mas maayo nga makigsulti sa mga butang uban sa imong mga ginikanan sa kalmado ug matinahorong paagi? Ikapahibalo nimo kanila kon unsay imong pagbati ug kon unsa sa imong hunahuna ang makapauswag sa mga butang. Pinaagi sa prangka ug way-pagpanukong pakigsulti sa imong mga ginikanan, dili lang nga imong gihimo ang kinabuhi nga mas maayo alang sa imong kaugalingon apan gitudloan mo usab ang imong mga manghod sa paghusay sa mga kasungian sa hinamtong nga paagi.

Bisan pa niana, tapos sa pagpakigsulti sa mga butang uban sa imong mga ginikanan, hinumdomi, sila ang may kataposang pulong bahin niana. Busa magmalipayon sa ilang desisyon. Niining paagiha ikaw maghatag usab ug maayong panig-ingnan alang sa imong mga manghod.

Ang mainitong mga panaglalis mahitungod sa mga buluhaton sa balay kasagarang malikayan sa bug-os kon ikaw ang manguna. Sa laing mga pulong, kinahanglan ba nga kanunay kang sultihan nga dili biyaan ang imong sinina nga magpasad sa salog, o ginahipos ba nimo ang mga butang nga dili agdahon? Ang imong mahilomong panig-ingnan niining bahina dakog mahimo sa pagtabang sa usa ka manghod nga lalaki o babaye sa pagkat-on nga diha sa usa ka pamilya ang matag usa kinahanglang magpas-an sa iyang kaugalingong lulan aron mahapsay ang dagan sa kahimtang.​—Itandi ang Galacia 6:5.

Diha sa Eskuylahan

‘Dili ko gustong moeskuyla.’ ‘Dili ako makasabot nganong moeskuyla pa ako. Wala man akoy nakat-onan.’ ‘Sa labing madali nga mahimo ko na, moundang ako sa pag-eskuyla.’ Ang mga batan-on kasagarang madunggan nga magpahayag nianang negatibong mga hunahuna mahitungod sa pag-eskuyla. Apan ang imong mga manghod nakadungog ba nga ikaw nagsulti niana? Nakakita ba sila nga ikaw tigpalta sa eskuylahan o tigsibat sa mga klase? Kini daling makaapektar sa ilang tinamdan bahin sa eskuylahan.

Ang paghatag ug maayong panig-ingnan nagkahulogan sa pag-ugmad ug maayo, positibong tinamdan bahin sa eskuylahan. Kini tingali dili sayon. Apan hinumdomi: Ang pagkugi sa eskuylahan makatabang kanimo nga motubo sa mental ug espirituwal nga paagi. Sa samang panahon, kini makatabang nimo sa pag-ugmad sa mga kahanas nga makapaarang nimo sa usa ka adlaw sa pagbuhi sa imong kaugalingon ingong hamtong. Ang basahong Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on​—Mga Tubag nga Mosaler may seksiyon nga nag-ulohang “Eskuylahan ug Trabaho.”b Kini may mapuslanong impormasyon nga makapauswag sa imong tinamdan bahin sa pagkat-on.

Ang usa ka maayong tinamdan bahin sa eskuylahan tinong motakod diha sa imong mga manghod nga lalaki ug babaye. Ug pinaagi sa pagpakitag personal nga interes diha sa ilang mga grado ug homwork​—pagboluntaryo sa pagtabang kanila matag karon ug unya​—ikaw dakog mahimo sa pagpalambo sa ilang akademikanhong pagtubo. Apan komosta ang imong panggawi diha sa eskuylahan? Unsay imong pagtagad sa mga magtutudlo, mga magtatambag, ug mga tagdumala sa eskuylahan? Makantalitahon, malalison, o nagahatag ka bag maayong panig-ingnan pinaagi sa pagpakitag pagtahod sa ilang awtoridad?​—Itandi ang Tito 3:​1, 2.

Ang imong mga manghod makakita usab kon unsang matanga sa mga higala ang imong ginapili. Kon mosugod ka sa pag-uban sa “nauso” nga panon, sa dili madugay basin ikaw makadiskobre nga ikaw “nahupas” sa Diyos! Nagpasidaan ang kanunay-kutloong teksto sa 1 Corinto 15:​33: “Ayaw kamo pagpalimbong. Ang daotang mga panag-uban makadaot sa mapuslanong mga batasan.” Sa samang panahon, basin ginahatag nimo ang peligrosong sumbanan alang sa imong mga manghod. Ang usa ka batan-on nga gipadako sa usa ka Kristohanong inahan mipalabi sa pagsalikway sa mga dalan sa Diyos ug misugod sa pagpakig-uban sa usa ka grupo sa batan-ong mga tig-abusar ug droga. Sa wala madugay siya tig-abusar sa droga mismo. Kay nahadlok nga ang iyang manghod nga lalaki mosunod sa iyang mga lakang, siya mipasidaan kaniya: “Ayaw baya pagsugod sa paggamit ug mga droga!” Apan ang iyang mga aksiyon napamatud-ang mas makapaimpluwensiya kay sa iyang mga pulong, ug ang iyang igsoong lalaki sa wala madugay nahiuban sa samang daotang panon. Sa pagkamatuod, dili nimo buot nga ang imong konsensiya mabug-atan sa kahibalo nga ikaw nahimong kapandolan sa imong kaugalingong igsoong lalaki o babaye!​—Itandi ang Mateo 18:7.

Paghatag ug Panig-ingnan Diha sa Pagsimba

Alang sa Kristohanong mga batan-on labing hinungdanon ang paghatag ug maayong panig-ingnan diha sa mga butang maylabot sa pagsimba. Ang imong kaugdang, pagtahod, ug makapalig-ong sinultihan dili lamang makapalipay sa kasingkasing sa imong langitnong Amahan kondili mahasilsil nga malungtaron diha sa kaisipan sa imong mga manghod nga lalaki ug babaye.​—Proverbio 27:11.

Ingong ilustrasyon: Alang sa pila ka batan-on sa mga Saksi ni Jehova, ang publikong pagwali maoy lisod. (Mateo 24:​14; 28:​19, 20) Sama kang Jeremias sa kakaraanan, ang pila ka batan-on yanong mobati nga kulang sila sa kahanas. (Itandi ang Jeremias 1:6.) Ang uban tingali maulaw nga makita sa ilang mga higala sa dihang nagahimo niining moluwas-kinabuhing buluhaton. Mahimo kaha nga ang imong mga manghod mababagan nianang negatibong mga tinamdan? Kon mao, paningkamoti ang pagbatog positibong hunahuna sa buluhatong pagwali. Tinoa ang paggawas nga regular sa buluhatong pagwali kauban sa imong pamilya. Sa pagkakita sa imong mga manghod nga ikaw nagkalipay ug nagmatagbawon sa maong buluhaton, basin buot nilang mosundog sa imong pagtuo.​—Itandi ang Hebreohanon 13:7.

Pananglitan, palandonga ang usa ka tin-edyer nga babayeng ginganlag Crystal. Misaysay siya: “Ang personal kong tumong mao ang paggugol labing menos duha ka bulan matag tuig ingong auxiliary payunir panahon sa ting-init.”c Unsay epekto sa iyang kadasig diha sa iyang manghod nga lalaki? Matud ni Crystal: “Ang akong 12-anyos nga manghod lalaki nagagugol ug mas daghang panahon sa buluhatong pagsangyaw sukad nga gisugdan ko ang pagbuhat niini.”

Ang Kristohanong mga tigom mohatag kanimog laing higayon sa paghatag ug maayong panig-ingnan. Ang pagtambong nga regular maoy usa ka Kasulatanhong kinahanglanon. (Hebreohanon 10:​24, 25) Nganong dili tudloan ang imong mga manghod kon unsaon pagkahimong organisado ug disiplinado aron ila dayong mahuman ang ilang buluhaton sa eskuylahan ug makatambong pa sa mga tigom? Mahimong makatuon usab sila sa pagkalipay sa mga tigom sa dugang pa kon ilang makita nga ikaw kanunay nga nangandam pag-ayo ug naningkamot nga makapakigbahin.

Ang pagkinabuhi sumala sa mga kinahanglanon sa Diyos dili sayon. Apan ang tanang Kristohanong batan-on gipangayoan sa Diyos nga “mahimong panig-ingnan . . . sa sinultihan, sa kagawian, sa gugma, sa pagtuo, sa kaputli” kon kaha sila dunay mga igsoon o wala. (1 Timoteo 4:12) Nganong dili ka magsugod sa balay? Ang pagbuhat nimo sa ingon mahimong makahimog dako kaayong kalainan​—diha sa mga kinabuhi sa imong mga igsoon ug sa imong kinabuhi usab!

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 18]

Ang pagtagad nimo sa imong mga ginikanan makaapektar sa unsang paagi ang imong mga manghod motagad kanila