Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong ang Akong mga Ginikanan Naningkamot sa Pagkontrolar sa Akong Kinabuhi?

“Ako nangitag higayon nga makalihok, makaunat sa akong kaunoran, bation ang akong kalig-on. . . . Buot nakong sayron ang kapait gikan sa katam-is dili pinaagig pagtilaw, dili pinaagig pagsultihay. Ako gigutom ug kasinatian; gipakaon ako sa [akong mga ginikanan] ug mga pagpatin-aw.”—Usa ka 16-anyos nga bayong.

“Ako ug ang akong inahan dili gayod magkauyon . . . Gihimo niya akong bata . . . gusto kong makagawas; dili ako makaantos nga bilanggoon. . . . Ako naningkamot nga mohamtong ug siya nagpugong kanako.”—Usa ka 17-anyos nga dalagita.

KINI maoy kasagarang reklamo sa mga batan-on nga ang ilang mga ginikanan naningkamot sa pagkontrolar sa ilang mga kinabuhi. Ug tingali ikaw adunay samang reklamo. Matud mo nga buot kang magpagabii; sila moingon nga kinahanglang mopauli kag sayo. Moingon ka nga andam ka nang makigdeyt; sila moingong bata ka pa kaayo. Daw ang tanang ‘Mahimo ba’ tugbangan ug ‘Dili, dili mahimo.’

Agig kaangayan sa mga ginikanan, hinunoa, ang kadaghanang mga batan-on gitugotan sa pagtuman sa ilang gusto sa labing menos sa pipila ka panahon. Ug lagmit ikaw dili eksipsiyon niana. Dugang pa, ang imong mga ginikanan lagmit gayod nasayod nga ikaw dili na usa ka bata; sa madugay ug sa madali mohunong na sila sa ilang paggahom kanimo sukad nga natawo ka. Ug sama sa kadaghanang mga ginikanan, sila malagmit buot nga ikaw mahimong usa ka timbang, independenting hamtong.

Nan, ikaw tingali mahibulong: ‘Kon mao kini ang pagbati sa akong mga ginikanan, nganong wala nila kini ipakita?’ Alang kanimo daw gituok nila ang imong kinabuhi ug dili ka nila buhian. Apan, sa pagkatinuod, tino nga ikaw makakontrolar sa imong kinabuhi. Ang bugtong pangutana maoy kanus-a. Buot nimong maangkon kana karon. Apan tingali ang imong mga ginikanan buot nga imong maangkon kana nga inanay.

Gilantaw kini sa usa ka tin-edyer ingong “usa ka kauyonan sa kawalay pagsalig” gikan sa iyang mga ginikanan, usa ka mainsultohon nga timaan nga siya adunay usa ka “malaglagon-sa-kaugalingong kiling nga angay pukgohon.” Apan dili ba kaha nga ang imong mga ginikanan adunay maayong katarongan nga molihok sa ingon? Bisan unsa pa man, ang imong pagsabot sa ilang punto-de-vista hayan motabang kanimo sa paghupay sa bisan unsang pagbati sa kayugot nga imong gibati tungod sa ilang paagi sa pagtratar kanimo. Sama sa giingon sa Proverbio 19:11: “Ang pagsabot sa usa ka tawo makahupay sa iyang kasuko.”

Kon Nganong Sila Nagpadayon sa Pagkontrolar

Una, amgoha nga ang kalibotan nagpadayon sa pagkahimong mas peligroso ug daotan sukad nga milawig ang imong mga ginikanan latas sa ilang pagkabatan-on. (2 Timoteo 3:1, 13) Ang usa ka ginikanan miangkon: ‘Ang kalibotan nga naagoman sa among anak nga lalaki ug babaye sa edad 14 o 15 o 16 peligroso kaayo kay sa panahong kami nagdako. Dili na hilwas ang mogawas nga mag-inusara. Mas daghang mga tin-edyer ang namabdos karon kay sa mga batan-on pa kami.’ Dili ikahibulong nga ang imong mga ginikanan buot mopanalipod nimo!

Kon ang imong nga ginikanan mahadlokon sa Diyos, sila usab dulot nga nabalaka bahin sa imong espirituwal nga kahimsog. Ang Bibliya nagtudlo nga ang mga ginikanan mohatag sa mga anak “sa instruksiyon, ug sa pagtul-id, nga iya sa Kristohanong pagmatuto.” (Efeso 6:4, The New English Bible) Ug sila nahibalo nga ikaw dili sa awtomatiko modawat sa Kristohanong mga sukdanan ug mga pagtulon-an tungod kay sila midawat niana. Sila usab nasayod nga ang “usa ka batan-ong lalaki [o babaye] nga pinasagdan magapakaulaw sa iyang inahan.” (Proverbio 29:15) Samtang sila tingali dili maghunahuna nimo ingong usa ka bata, sila gihapon mobati nga obligado sa pagpahamtang ug oras nga angay ipauli ug magbutang ug ubang limitasyon alang nimo.

Imong sabton tingali ang maong pagkontrolar nga ubos sa imong dignidad, binata. Apan hinumdomi, nga dili pa dugay nga ikaw sa pagkamatuod batang gamay nga walay mahimo diha sa mga bukton sa imong mga ginikanan. Ug karon buot nilang ipahilayo ka gikan sa moral nga kadaot, sa paagi nga ilang gipanalipdan ka gikan sa pisikal nga kadaot. Hinumdomi, usab, nga ang imong mga ginikanan maoy nga tin-edyer niadto, ug sila nahibalo pag-ayo sa mga kalisdanan nga maagoman sa mga batan-on. Aw, bisan ang tawong matarong nga si Job miangkon “sa kasaypanan sa [iyang] pagkabatan-on.” (Job 13:26) Ug ingong mga batan-on, ang ubang mga ginikanan nakahimog mga seryosong kasaypanan nga nakapagubot kaayo sa ilang mga kinabuhi.

Ang usa ka inahan miadmiter: “Ako napugos sa pagminyo. Tungod kadto kay ako adunay trato sa bata pa kaayo. Nagmabdos ako sa edad 16. Karon ako adunay tulo ka anak, ug ang duha kanila mga tin-edyer na. Gibati ko nga 50 anyos na inay kay trayentay-siyete. Ako nahikawan sa akong pagkabatan-on.”

Tingali ang imong mga ginikanan wala makaagi nianang usa ka mapait nga kasinatian. Apan, sila malagmit gayod nabalaka mahitungod sa kapeligrohan sa sayong pakipagdeyt ug hayan magdili kanimo sa pakigdeyt. Ikasuko ba nimo kini nga restriksiyon? Kon mao, palandonga ang mga pulong sa Proverbio 27:12: “Ang maalamong tawo nga nakakita sa kadaotan nagatago sa iyang kaugalingon; apan ang walay-kasinatian nga nagpadayon nagaantos tungod niini.” Sa pagkatinuod, kon mamati ka sa tambag sa imong mga ginikanan, hayan malikayan mo ang kadaotan.

Nagakausab nga Personalidad

Sa gihapon, hayan bation mo ang sama sa gibati sa batan-on kinsa miingon: “Nahibalo ako sa akong ginabuhat. Dili ko daoton ang akong kinabuhi. Nganong dili nila ako pasagdang magkinabuhi sa akong kaugalingon?” Apan ang suliran tingali nga ikaw sa di-tinuyo naghatag sa imong mga ginikanan ug sayop nga mga signal. Tingali may mga panahong molihok ka sama sa usa ka kasaligang hamtong; sa ubang panahon ikaw nagpakitag binata nga panginahanglan alang sa tabang sa ginikanan.

Diha sa librong How to Single Parent, si Dr. Fitzhugh Dodson nag-asoy sa eksperyensiya sa usa ka inahan nga namalit uban sa iyang 15-anyos nga dalagita. Napakubsan ang iyang kapiliang tulo ka sinena, ang anak nga babaye nangutana kon hain ang labing moangay kaniya. Naghunahuna makadiyot ang iyang inahan ug unya mitubag: “Sa akong hunahuna mas angayan ka sa asul.” Ang tubag niining gipangayo nga tambag? “O, Ma, ikaw nagadominar gayod sa akong kinabuhi ug sultihan ako kon unsay buhaton!”

Sa mga bulan sa ulahi sila namalit pag-usab. Ang anak nga babaye mipilig pipila ka sinena ug nangutana: “Ma, hain niining sinenaa ang angay nako?” Kay nahinumdom sa miagi, mihukom ang inahan nga magmainampingon ug mitubag: “Segurado ako nga makadesisyon ka na sa imong kaugalingon,” diin ang iyang anak nga babaye mireklamo: “O, Ma, ikaw dili gayod motabang nako dihang ako nagkinahanglan nimo!”

Ang mga disposisyon nga nagapalingpaling gikan sa masukolong pag-isog-isog ngadto sa pagbinata makalibog sa mga ginikanan. Ug sa usa ka sukod, ang tanang mga batan-on gihampak niining nagapalipaling nga batasan; kini maoy kinaiyanhong bahin sa pagdako. Bisan pag kinaiyanhon, kini nagpadayag sa imong mga ginikanan nga ikaw sa gihapon adunay pipila ka “mga kinaiya sa bata” nga pagabuntogon ug nga ikaw dili pa andam sa pagkontrolar nga bug-os relaks.​—1 Corinto 13:11.

Pagbaton sa Dakodakong Pagkontrolar

Ikaw tingali mobati nga makahimo sa labing menos nga walay tabang ug pagtagad. Ug sa pagdahom nga makabaton sa mga kagawasang imong gitinguha, ikaw basin usahay madani sa paghimog malalangong mga paagi. “Ako nasayod nga dili ako angay mamakak,” misulat ang usa ka tin-edyer nga babaye, “apan gihimo ko kadto aron himoong yano ang mga butang. [Si mama] istrikto kaayo ug dili ako tugotan kon sultihan ko siya sa tinuod.” Ang paglimbong sa imong mga ginikanan, hinunoa, dili mopahimo sa mga butang nga yano. Kon ang bakak mahibaloan (nga lagmit mahitabo gayod), magpakomplikar lamang kini sa mga butang.

Ang mga awtor sa librong Options maalamong miingon: “Ang pagpamakak sa [imong mga ginikanan] dihang buot mo nga mosalig sila kanimo sama ra gayod sa pagpangawat aron pamatud-an nga kasaligan ka. Dihang masakpan ka nila, sila lagmit labaw pang mag-istrikto kanimo, tungod lang sa imong pagtago.” Labing hinungdanon, ang pagpamakak moresulta sa di-pag-uyon sa Diyos mismo. Ang Proverbio 3:32 miingon: “Ang malalangong tawo maoy usa ka dulumtanan kang Jehova.”

Busa magmatinud-anon sa imong mga ginikanan. Hatagi silag bug-os ug tukmang mga detalye kon asa ka moadto ug kinsa ang imong kauban. Kon sila mopahamtang ug oras sa pagpauli, tahora sila. Kini makapakombinsir kanila nga ikaw kasaligan. Sila malagmit dili kaayo mabalaka sa dihang ikaw molakaw. Ug sa nahaigong panahon basin mas bation nila ang dugang pagsalig sa paghatag kanimo ug mas dakong kagawasan. Kini ang giingon sa Bibliya: “Daghan ang pagadahomon gikan sa usa nga gihatagag daghan, ug sa tawong gipiyalan ug daghan, dugang nga magadahom ang mga tawo ug labaw pa gikan kaniya.”​—Lucas 12:48, Phillips.

Ang panahon alang nimo sa pagdominar sa imong kinabuhi tukmang moabot sa dili madugay. Kasamtangan, pailob usa. Pahimudsi ang imong pagkabatan-on. (Ecclesiastes 11:9) Kooperar sa baroganan sa imong mga ginikanan maylabot sa pakigdeyt, mga lagda, oras sa pagpauli, ug sa susama niana. Ang pagbuhat sa ingon karon basin magpahigawas nimo gikan sa mga pagbasol ug mga kasakit sa ulahi. Kon gibati mo nga dili tukma ang pipila ka mga restriksiyon alang sa imong edad o dili-makataronganon, ayaw pagsuki. Kalmadong hisgoti ang mga butang uban sa imong mga ginikanan. Tingali sila nakalimot lang sa imong tinuod nga edad o kon unsa ka na ka hamtong. Bisan unsa ang kaso, lagmit imong makaplagan nga sila dili gayod interesado sa pagkontrolar sa imong kinabuhi. Buot lamang nila nga matino ang imong umaabot nga kalipay.

[Hulagway sa panid 23]

Unsay imong paglantaw sa mga gitakdang oras sa pagpauli ug ang ubang mga restriksiyon?