Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Mopauli Kog Sayo?

“NAA bay usa kaninyo nga may curfew?” pangutana sa Pagmata! sa usa ka pundok sa mga batan-on. Ang tubag halos tanan oo! Hinuon, ang sunod nga pangutana nakapukaw ug kadaiyang mga tubag. Kami nangutana: “Unsa kadugay sa inyong hunahuna nga kamo angay nga tugotan nga atua sa gawas?”

“Sa akong hunahuna angay nimong buhaton kon unsay gisulti sa imong ginikanan,” matud sa tin-edyer nga si Monica.a Ang batan-ong si Bill wala mouyon. “Wala ako maghunahuna nga sila angay mosulti kanato kon anus-a mopauli,” pangatarongan niya. “Sila diay, tingali kaniadtong mga bata pa sila dugay sad nga mopauli.” Ang tin-edyer nga si Sally misulay pagpangita ug tungatunga nga sukaranan: “Ako naghunahuna nga mopauli ka sa oras nga gusto sa imong ginikanan​—basta dili lang sayo kaysa 8:00 s.g.” Sa kataposan, miapil si Jerry, nga morag labing supak kanilang tanan. Siya miingon: “Inay sultihan kita nga mopauli sa tinong panahon, nganong dili lang nato sila tawgan ug pahibal-on kon diin kita? Angay lang nga sila masinaboton.”

Bisag unsa ang inyong personal nga opinyon, lagmit gayod nga ang inyong mga ginikanan mopailalom kaninyo sa pipila ka matang sa curfew. Tingali kana dili mabawog nga latid: ‘Naa na sa balay pagka 10:00 s.g. kay kon dili!’ O tingali ang imong mga ginikanan mohatag ug curfew sa matag kahimtang. “Pagkatapos nila mahibal-an kon kinsa ang akong kauban ug asa kami moadto,” matud sa usa ka 16-anyos nga babaye nga gikutlo sa ’Teen nga magasin, “sila mohatag ug oras kon anus-a ako mopauli. Ang tanan nagdepende sa mga tawo ug sa dapit.” Bisan ang tagsaong batan-on nga nagtagamtam ug morag walay kinutoban nga kagawasan sagad nga mohatag sa iyang mga ginikanan ug diyutayng pagpasabot kon asa siya moadto ug kon anus-a siya mobalik.

Kadaghanan sa mga batan-on morag dili kaayo mabalaka tungod sa maong mga pagbaod. Apan ang pila nagsabot sa curfew ingong labaw sa gamayng kahasol o makalagot nga kababagan sa personal nga mga plano. Ang librong Teens Speak Out, ni Jane Rinzler, nagkutlo sa usa ka 16-anyos nga babaye nga nagreklamo: “Mibati ako nga morag usa ka masuso ug nga ako walay libreng pagkinabuhi.” Ang uban halalom nga nasilag sa mga curfew tungod sa mga kasamok nga ipahinabo niana sa ilang mga kinabuhi. Matud sa usa ka batan-on: “Sa dili pa ako mobiya sa balay kinahanglan nga sultihan ko ang akong inahan kon asa ako moadto, kinsay akong kauban, sa unsang paagi ako moadto didto, ug sa unsang paagi ako mopauli.”

Curfew​—Panglantaw sa Ginikanan

Nganong dili ra ka pasagdan sa imong ginikanan sa pag-adto ug pagpauli sa imong gusto? Nan, tagda ang usa ka “limiti” nga kas-a gipahamtang sa Diyos sa nasod sa Israel. Sa gabii sa unang pagsaulog sa Paskuwa niadtong 1513 W.K.P., ang Diyos nagsugo sa mga Israelinhon: “Walay bisan kinsa kaninyo ang magagula sa pultahan sa inyong balay hangtod sa buntag.” (Exodo 12:12, 22) Ang Diyos ba dili makataronganon? Dili. Kini panalipod aron dili sila mapatay sa manulonda ni Jehova!

Bisan tuod ang kahimtang karong adlawa mahimong dili sama ka dinalian, kadaghanan sa mga ginikanan may maayong mga rason sa pagsulay sa pagpanalipod sa ilang mga tin-edyer. Total, kinaiyanhon lamang alang sa mga ginikanan sa pagkabalaka mahitungod sa ilang kabataan. Ang mga ginikanan ni Jesu-Kristo “naguol sa paghunahuna” sa dihang dili nila matino kon asa siya​—ug siya usa ka hingpit nga bata! (Lucas 2:​41-48) Ang imong mga ginikanan nahibalo nga ikaw dili hingpit. Busa sila maobligar sa pagkabalaka mahitungod kanimo matag karon ug unya, bisan pag ikaw but-an. Ngano man kini?

Tungod kay ang imong mga ginikanan nahibalo nga kusganon kaayo “ang mga kaibog nga kauban sa pagkabatan-on.” (2 Timoteo 2:22) Lagmit sila usab may kasinatian nga “ang usa ka lalaki [o usa ka babaye] nga pasagdan lamang sa iyang kaugalingon nagapakaulaw sa iyang inahan.” (Proverbio 29:15) Giadmiter sa usa ka ginikanan: “Ako masukihon gayod nga tin-edyer. Nahibalo ako kon unsay matago nimo gikan sa imong mga ginikanan.” Busa sa dihang ang imong ginikanan makadungog mahitungod sa pagpataka sa tin-edyer, alkohol ug pag-abusar sa droga, o walay pugong nga mga hudyaka sa kasilinganan, lagmit sa husto sila makahinapos nga ang pila ka pagdumili angayan.

Ang imong mga ginikanan mahimong may tinuod nga mga kabalaka alang sa imong kaluwasan. Ang Bibliya nagtug-an kanato nga sa dihang ang mga anak lalaki sa patriarkang si Jacob nalangan sa pagpamauli gikan sa kasikbitan sa Sechem, si Jacob nagsugo sa iyang anak nga si Jose: “Umadto ka karon, palihog. Tan-awon mo kon ang imong mga igsoon luwas ug maayo . . . , ug balitaan mo ako.” (Genesis 37:​13, 14) Kini dili ra yanong kahadlok sa hunahuna. Tungod sa mga hitabo pila ka tuig sa miagi, ang Sechem usa ka peligrosong dapit alang sa mga anak lalaki ni Jacob!​—Genesis, kapitulo 34.

Ang kalibotan karong adlawa labaw pang peligroso kaysa niadtong kapanahonan sa Bibliya​—o bisan sa dihang batan-on pa ang inyong mga ginikanan. Kita halalom na kaayo sa “kataposang mga adlaw,” usa ka yugto nga gitagna sa Bibliya nga pagatiman-an sa “mga panahon nga malisod sagubangon.” Ang Gregong pulong nga gihubad “malisod sagubangon” mahimo usab hubaron nga “makuyaw,” “peligroso,” “makapasakit,” ug “bug-at.” (King James Version, Douay, English Revised Version, Moffatt) Daghang tawo karong adlawa “walay pagpugong-sa-kaugalingon,” o “mabangis.” (2 Timoteo 3:1-5; Today’s English Version) Mapintasong mga krimen, lakip ang panglugos ug pagbuno, mao ang law-ay nga kamatuoran sa kinabuhi karong adlawa.

Ang imong mga ginikanan usab nahibalo nga ang kahigayonan nimo sa pagkasugamak sa suliran nagausbaw samtang ang kagabhion nagkalalom. “Ang daotang mga butang mahimong mahitabo sa kalalom sa gabii,” usa ka batan-ong babaye miangkon sa Pagmata!, “ug ang imong ginikanan nagsulay sa pagpanalipod kanimo.” Pahayag sa laing batan-on: “Pagkatapos sa tungang-gabii, daghan na ang hubog nga mga drayber sa kadalanan, ug labing maayo nga dili makauban kanila sa kadalanan.”

Apan may moral usab nga mga peligro. Samtang ang gabii nagkalalom, makiling sa pagpaus-os sa mga pagpugong, ug ang kapilyohan mousbaw. Nan, uban sa maayong katarongan, ang Bibliya naglangkit sa kahilayan sa mga takna sa kagabhion. Sa Isaias 5:11, ang Diyos nagpahayag ug “alaot” silang “managtukaw sa tibuok kagabhion hangtod sila manginit sa bino.” (Itandi ang 1 Tesalonica 5:7.) Ang imong mga ginikanan mahimong nahadlok nga sa nagkadugay kang mouli, nagkadako ang kapeligrohan nga ikaw malangkit sa walay pugong nga hudyaka, pag-abusar sa alkohol, o seksuwal nga imoralidad. Busa kon wala ka makapauli sa oras nga gidahom sa imong ginikanan, lagmit nga sila mabalaka. Ug angay lang nga sila mangitag katin-awan.

Hinumdom sa usa ka batan-ong babaye: “Kas-a nagabhian ako sa balay sa akong higalang babaye. Si Nanay wala mahibalo kon asa ako, busa siya miabot nga nangita kanako. Nagsugod siya ug lakaw latas sa kasilinganan nga nagtawag sa akong ngalan!” Makaulaw ba? Kaayo. Apan sama sa gisaysay sa usa ka inahan, “Akong nakaplagan ang akong kaugalingon nga naghunahuna sa kinadaotang mga kalagmitan matag panahon nga [ang akong mga anak babaye] mopauli pagkatapos sa sawomsom.”

Nagkahulogan nga Sila Nahigugma

Apan unsa naman kon ang kahilayan wala gayod nimo gihunahuna? Unsa naman kon yano ka lamang nakig-uban sa imong mga higala? Sa pagkatinuod, makapahiubos ang pagpabilin sa balay sa dihang ang uban nga kaedad nimo gitugotan sa paglakaw. Makaulaw usab ang pagpahibalo sa imong mga higala nga ikaw dili makauban kanila tungod kay kinahanglan nga mouli ka ug sayo. Apan kon imo lamang gayod balansehon, may daghang kamatuoran sa gipahayag sa batan-ong si Leslie. Matud niya: “Unsa may buhaton ninyo sa alas dose nga dili ninyo mahimo sa alas otso?” Sa laing pagkasulti, ang kadaghanang maayong lulinghayaw ba dili matagamtam sa panahon sa normal nga tingtukaw? Busa nganong atubangon ang mga riyesgo nga duyog sa pagpagabii?

Laing punto nga pagahinuktokan: Ang pagbilar ba maayong paggamit sa imong panahon? Ang Bibliya nagdasig sa mga Kristohanon: “Busa matngoni ninyo ang inyong paggawi nga dili ingon sa mga dili maalamon kondili sama sa mga maalamon, nga paliton ang kahigayonan alang sa inyong kaugalingon, kay ang mga adlaw daotan.” (Efeso 5:15, 16) Dugang pa, ang pagbilar ba makatabang sa imong pagtuon sa eskuylahan o motabang kanimo sa pagtapos sa mga buluhaton sa balay? Makadaot ba kana sa imong katakos sa pagpaminaw sa Kristohanong mga tigom?

Sa kataposan, masulayan nimo ang pagtan-aw sa pagkuto kanimo ingong usa ka pagpahayag sa gugma sa ginikanan. Sa iyang librong How to Raise Parents, ang magsusulat nga si Clayton Barbeau nagsukna: “Unsay imong hunahuna kon ako, ingong imong ginikanan, moingon kanimo, ‘Wala akoy labot kon magdroga ka ba o moinom o manabako. Wala akoy labot kon mokaskas kag padagan. Wala akoy labot kon mobilar ka sa gawas. . . . ’ Unsa may akong giingon kanimo? Sa pagkatinuod: Sama akog miingon, ‘Wala ako mahigugma kanimo. Wala akoy pagbati kanimo. Dili ka importante kanako.’” Tinuod, usahay mobati kag kangutngot sa kasina sa mga batan-on nga nagtagamtam ug labawng kagawasan. Apan hinumdumi: “Kadtong nagahawid sa iyang bunal nagadumot sa iyang anak, apan kadtong nahigugma kaniya nagakastigo kaniya sa matag-panahon.”​—Proverbio 13:24.

Sa tibuok nimong kinabuhi kinahanglan kang magkinabuhi pinaagig mga latid ug mga pagdumili. Busa nganong mosupak sa yanong curfew? Tinuod, usahay ang mga curfew mahimong dili makataronganon, ug ang umaabot nga artikulo motabang kanimo sa pagsagubang sa maong kahimtang. Kasagaran, bisan pa, ikaw maalamon sa pagkooperar sa imong ginikanan ug sa pagsulay sa pagsabot sa ilang mga pagbati. Ang Proverbio 28:7 nag-ingon: “Ang nagabantay sa kasugoan maoy usa ka anak nga manggialamon.” Malagmit sa nahaigong panahon imong tamdon ang mga butang sama sa usa ka batan-ong babaye nga miingon: “Ako dili makasabot nganong si nanay ug si tatay mapanalipdanon kaayo kanako ug masuko kanako kon ako magabhian. Karon nga ako usa na ka ginikanan mismo, ako nahibalo nganong ang akong inahan maglingkod sa paghulat kanako. Tungod kay siya nahigugma kanako!”

[Footnote]

[Hulagway sa panid 21]

Ang mga batan-on subsob nga maligotgot sa pagpauli ug sayo