Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong ang Akong Kurpiyo Istrikto Kaayo?

SI Len gusto kaayong magpagabii uban sa iyang mga higala. Apan sa ulahi nasayran sa iyang amahan nga dili lamang paglingawlingaw ang pagpagabii ni Len. “Kas-a ako naapil sa dakong kasamok,” nahinumdom si Len, “nga tungod niadto ako wala na tugoti nga mogawas sa akong lawak sulod sa duha ka semana​—gawas sa pagkaon ug sa pag-eskuyla. Gidid-an bisan sa pagpamintana! Dihang natapos na ang akong silot, ako nakig-uban na usab sa akong mga higala hangtod sa tungang-gabii. Miabot sa tugkaran nga nagsakay ug awto, nakita ko ang akong amahan nga naglingkod sa balkon nga nagpaabot kanako . . .”

Daghang batan-on masuko nga bantayan sa ilang mga ginikanan ang ilang paglakaw ug pagpauli. Miingon ang usa ka dalagita: “Sa dihang ako nagtin-edyer, gihatagan ako sa akong mga ginikanan ug mga restriksiyon, sama sa pagpauli sa tungang-gabii. Naglagot gayod ako niana.” Sa dihang ipakita sa maong mga batan-on ang ilang kasuko pinaagi sa pagsuki, ang kasagarang resulta mao, dili dugang kagawasan, kondili dugang ug mas hugot pang mga restriksiyon.

Alang sa gagmayng paglapas ang silot tingali maoy yanong pag-usab lamang sa kurpiyo sa mas sayosayong oras. Alang sa mas seryosong kalapasan, ang usa ka batan-on tingali hikawan sa pipila ka pribilehiyo, o kaha siya dili-una pagawason sa balay. “Kon ikaw gabii nang moabot sa Sabado sa gabii,” miingon ang usa ka babayeng tin-edyer, “ikaw tingali dili na pagawason sa tibuok adlaw sa sunod nga Sabado.” Ug dayon anaa pa ang gitawag nga ‘pagkabilanggo sa balay’: walay mga bisita, walay tawag sa telepono, walay telebisyon. Apan alang sa ubang mga batan-on, ang labing masakit nga silot sa tanan mao ang kasaba. “Hay, grabe ang pagtulisok sa imong konsensiya!” miingon ang usa ka bayong. “Sila moingon nga nabalaka kaayo sila nimo. Makalilisang ang tulisok sa konsensiya.”

Apan, dili ba tinuod nga gimahal ka sa imong mga ginikanan ug may katungod sa pagsulti kanimo sa pagpauli sa hustong oras? Ug kon ikaw dili makapauli sa hustong oras, sila seguradong mahingawa, mabalaka, tingalig dili pa makatulog. Ang usa ka batan-on nga tinuod nahigugma ug nagmahal sa iyang mga ginikanan dili gayod buot nga mahimong responsable nianang walay hinungdang kabalaka. Dili ba kana pagpakita ug labihang kahakog?

Daghang batan-on ang mobati, hinunoa, nga gihatagan sila sa ilang mga ginikanan ug mga restriksiyon nga dili-timbang o dili-makataronganon. “Buangbuang man kaha na sila, ila akong gitagad nga samag kinse-anyos,” protesta pa sa 18-anyos nga si Fred. “Wala ko lamang sunda ang iyang giingon ug gilalisan namo pag-ayo kana sa akong amahan.” Apan dunay mas maayong mga paagi sa pakiglabot sa imong mga ginikanan inay kay modangop sa pagsuki.

Makataronganon ba o Dili?

Una sa tanan, unsa ba ka dili-makataronganon ang maong mga restriksiyon? Ingon sa gipakita sa miaging artikulo, ang imong mga ginikanan tingali adunay maayong katarongan nga mahadlok alang sa imong kahilwasan ug kaayohan.a Dili ba ang ubang Kristohanong mga batan-on nga sama kanimog edad nailalom man usab sa susamang mga restriksiyon? Kon mao, unsay makataronganong mga rason sa pagsaway sa paghukom sa imong mga ginikanan?

Ang batan-ong si Len, nga gihisgotan sa sinugdan, wala makasabot nga ang iyang amahan naglantaw gayod sa iyang kaayohan. Imong mahinumdoman nga gilapas niya ang iyang kurpiyo, nga nakita na lamang niya nga nagpaabot ang iyang amahan diha sa balkon. Ang solusyon ni Len? Dugang nga pagsukol. “Samtang miabot na sa tugkaran ang awto, miuk-ok ako sa lingkoranan aron dili ako makita sa akong Amahan, ug gihangyo ko ang akong higala sa pagpadayon sa pagpadagan. Mihukom ako sa paglayas sa balay.” Milayas tinuod si Len sa balay ug misugod sa pagpakig-uban sa badlonganong mga tawo nga miagak kaniya ngadto sa seksuwal nga imoralidad, pagpangawat ug kotse, ug pag-abuso sa droga. Sa ulahi, siya nabilanggo. Usa ka grabeng kaso? Tingali. Apan kini nag-ilustrar ug maayo sa kamatuoran sa Proverbio 1:32: “Kay ang pagkasukihan sa mga tawong way-kasinatian mopatay kanila.”

Ang ubang mga batan-on tingali dili mosupak sa tumong sa ideya sa usa ka kurpiyo, apan sila masuko nga ang ilang mga igsoon maorag dunay dakong kagawasan kay kanila. “Ang akong magulang nga si Mark sagad magpagabii kutob sa iyang gusto,” mireklamo ang usa ka dalagitang ginganlag Patti, “apan siya wala gayod siloti. Ako​—kon malangan lang akog pipila ka minuto, kini dili palabyon! Dili kana makataronganon.” Masabtan kon nganong ang maong situwasyon mopasuko kanimo. Apan sa dili ka pa mosinggit ug “dili-makataronganon!” tagda ang mga prinsipyo sa Bibliya nga gipadayag sa Galacia 6:4, 5: “Kinahanglan nga ang matag usa maoy magsuta sa iyang kaugalingong binuhatan, ug unya makapasigarbo siya sa iyang kaugalingon, ug sa walay pagtandi sa iyang kaugalingon ngadto sa laing tawo. Kay ang matag usa kinahanglan magapas-an sa iyang kaugalingong luwan.”

Ikaw usa ka indibiduwal. Ug ang kamatuoran nga ginatagamtam sa imong magulang nga igsoon ang pipila ka pribilehiyo wala magpasabot nga ikaw usab makabaton sa ingon. Tingali ang imong magulang nga igsoon nakapamatuod na sa iyang pagkakasaligan sa taastaas nga panahon. Moabot ra ang imong panahon. Gawas pa, dili ba masuko ka sa imong ginikanan kon itandi ka sa imong magulang nga lalaki o babaye? Nganong dili ka mobuhat sa ingon pinaagi sa pagtandi sa imong lain nga mga pribilehiyo? Diha sa iyang librong “After All We’ve Done for Them,” si Dr. Louis Fine miingon: “Kasagaran lainlain ug pagtagad ug pagdisiplina ang mga ginikanan sa ilang mga anak gikan sa usag usa. Tinuod kini tungod kay sila miila nga ang ilang mga anak maoy mga indibiduwal nga dunay lahi nga mga panginahanglan ug mga katakos ug kinahanglang tagdon nga lahi.”

Apan, usahay bation sa mga batan-on nga sila ang gisilotan sa mga sayop nga nahimo sa ilang magulang nga igsoon. “Tungod lamang kay gidala sa akong magulang nga babaye ang awto ug nagabhian, ang akong pagpagabii sa awtomatiko naapektohan. Wala gani ako hatagig higayon sa pagpamatuod sa akong kaugalingon!” Kining situwasyona, hinunoa, dili gayod kay dili-makataronganon. Ang imong mga ginikanan mas hamtong ug mas maalamon kay sa panahong sila nagpadako pa sa imong igsoong lalaki o babaye. Dili sila gusto nga masobli ang ilang nahimong mga sayop, sila tingali mas istrikto ug diyutay kanimo.

Apan nganong silotan man kon malangan lag diyutay? Walay duhaduha bahin niana, ang pagkasinilotan dili makalipay. Busa ikaw magbantay na sa dili pagpauli nga gabii na. Gipahayag kana sa bayong nga si Marcus niining paagiha: “Ako gisilotan sa makadaghan. . . . Kon ikaw dili silotan, dili ka gayod makakat-og bisan unsa.” Sama sa gipamulong sa Bibliya, “anaa sa dalan sa kinabuhi kadtong mamati sa pagbadlong.”​—Proverbio 10:17.

Sobra-ka-Mapanalipdanong mga Ginikanan

Tinuod, daw ang silot sobra ra kaayo sa “krimen” nga nahimo. Ang mga ginikanan tingali mapanalipdanon ug diyutay ug tingali dili makataronganon sa ilang mga balaod. Ang maayong komunikasyon, hinunoa, makasanta sa pagtungha sa mga suliran. Kon pahibaloon mo ang imong mga ginikanan kon asa ka paingon, unsay imong buhaton, kinsay imong kauban, ug kanus-a ka mopauli, sila tingali mas andam nga mohatag kanimog kagawasan. Kon daw sila dili-makataronganon, sulayi ang pagduol kanila “sa hustong panahon”​—tingali sa dihang sila kalma ug nakapahulay na. (Proverbio 25:11) Ilha ang ilang mga kahadlok ug mga kabalaka. Pasaligi sila sa imong gugma kanila ug sa imong tinguha nga mokooperar. Tabangi sila sa pagsabot nga ang pagbaton ug dugang kagawasan maoy bahin sa pagkahimong hamtong.

“Kinahanglang pahibaloon mo sila kon unsa gayod ang situwasyon,” matud sa usa ka tin-edyer nga babaye. “Kon imong ipatin-aw kon nganong dili ka makapauli sa balay ug sayo sa pipila ka okasyon, sila sagad makasabot.” Pinaagi sa pagpakigsulti sa mga butang sa hamtong nga paagi, imong ikasilsil sa imong mga ginikanan nga ikaw usa ka responsable​—usa nga kasaligan. Kon ang imong mga ginikanan nagduhaduha gihapon, tingali ikaw makasugyot ug makataronganong pagkompromiso.

Komusta kon tugotan ka? Nan ‘himoa ang imong Oo nga Oo,’ ug pauli sa balay sa hustong panahon! (Mateo 5:37) Tinuod, bisan ang labing maayong pagkapahimutang nga mga plano madaot. (Itandi ang Santiago 4:13, 14.) Usa ka emerhensiya o kalit nga kausaban sa plano mahimong mahitabo. Kon mao, tawag sa balay kon mahimo, ug pahibaloa ang imong mga ginikanan kon unsay nagakahitabo. “Basta mahibalo lang ang akong inahan kon hain ako ug nga ako nagpaingon na sa balay, OK siya,” miingon ang usa ka tin-edyer.

Ang pagtukod ug maayong rekord sa miaging mga kahimoan maoy laing hinungdanong lakang. Ang Proverbio 20:11 miingon: “Bisan ang usa ka bata magapaila sa iyang kaugalingon pinaagi sa iyang mga buhat kon ang iyang buhat ba maputli o matarong.” Kon nagpakita ka ug sumbanan sa pagkamasinundanon ug matarong nga paggawi, ang imong mga ginikanan hayan magpabiling kalma kon ikaw magabhian sa usa ka okasyon. Gani, bisag may rekord si Jesus nga hingpit ug paggawi, ang iyang mga ginikanan ‘nabalaka’ sa dihang siya nawala. (Lucas 2:48) Busa ayaw kahibulong kon ang imong mga ginikanan masuko​—masuko kaayo nga sila sa sinugdan dili motugot kanimo sa pagpatin-aw kon nganong ikaw nagabhian!

Ang Proverbio 29:11 miingon: “Ang usa ka buang nagabutyag sa tanan niyang kasuko; apan ang usa ka tawong maalamon nagapaningkamot sa pagpugong niini.” Pasagding molabay una ang unos sa ilang kasuko. Sa dihang molinaw nag diyutay, paghatag ug katin-awan. Apan “isulti ang tinuod.” (Efeso 4:25) Ayaw pag-imbento ug dili-katuohang mga pasangil; nga mopamatuod lamang nga ikaw dili kasaligan. Kon ikaw dili mainampingon o makalimtanon, sa tim-os pangayog pasaylo, ug magmaandam sa pagdawat sa silot. Tingalig makita sa imong mga ginikanan nga dili na kinahanglang padakoon pa ang maong butang. Apan bisan pa, mahimong bation nila nga angayan ang pipila ka dugang mga restriksiyon, ug ikaw sa yano maningkamot na lamang nga mahibalik ang ilang pagsalig.

Ang mga kurpiyo mahimong sagabal, apan dili kini mabangis ug talagsaong silot. Ayaw kasuko. Kon ikaw mokooperar sa imong mga ginikanan ug likayan ang masukihong espiritu, basin mohukom pa sila nga dili na kaayo sila mag-istrikto kanimo ug hatagan kag dugang kagawasan.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Ang pagsuki sa imong mga ginikanan sagad moresulta sa dugang paglimite sa imong kagawasan