Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Makasukol Ako sa Pagpit-os sa Pagtabako?

“Kini makaparelaks nako, makalipay nako ug tawhay sa hunahuna.”

“Pasatiyempo lang kini.”

“Mohatag kini kanimog kompiyansa.”

‘Kalingawan lang kini sa kamot.’

KINI ang mga rason nga gihatag sa pipila ka mga tin-edyer dihang gipangutana kon nganong nagtabako sila. (Teens Speak Out) Oo, bisan pa sa tanang mga pasidaan labot sa kanser sa baga, emphysema, ug sakit sa kasingkasing, ang pagtabako madanihon kaayo sa daghang batan-on. Tingali natintal ka gani sa pagtilaw niini.

Ang palumagian sa balita nagabomba kanimo ug mga larawan sa matahom, maayog-pamiste nga mga lalaki ug mga babaye nga nagtabako kanunay. Walay usa kanila nga daw may sakit nga kanser. O tingali bation mo ang kapit-osan sa isigkaingon sa pagtilaw niini. Sa eskuylahan tingali hasion ka sa mga hagit, sama sa: ‘Talawan ka ba?’ ‘Ang tanang hawod nga batan-on nagtabako.’ Ug kon kauban ka sa mga batan-on nga nagapanabako, bation mo nga daw lahi ka kon wala kay sigarilyo sa imong kamot.

Ang kapit-osan sa pagtabako tingali gikan usab sa balay. Kon ang usa ka ginikanan nagdili kanimo apan ang usa sa imong ginikanan nagtabako, makalibog kaayo kini. Ug kon ang duha ka ginikanan nagtabako, ang kapit-osan mas dako. ‘Ang akong mga ginikanan nanabako, busa duna gayoy sigarilyo sa palibot,’ miingon ang 14-anyos nga Rebecca. Kon sultihan sa maong mga ginikanan nga dili ka angay manabako daw kini pagminaut! Mireklamo ang batan-ong Allison: “Kon atong sultihan ang atong mga ginikanan nga nabalaka kita sa ilang panglawas, sila dili mamati. Busa sa unsang paagi makalaom sila nga kita mamati kanila?”​—The Private Life of the American Teenager.

Bisan unsa pay ilang katarongan, daghang batan-on misulay sa pagtabako ug kasagarang nahimong mga giyanon sa tibuok nilang kinabuhi.a Malaomon, gusto ka ug usa ka butang nga mas maayo alang sa imong kaugalingon. Ikaw nahibalo sa makasubong mga sangpotanan sa pagtabako ug walay nakitang katarongan sa pagsinati niana mismo. Labot pa, tingali nahibulong ka kon makabarog ka ba sa kusganong pagpit-os sa pagtabako.

Bakikaw Atubangan sa mga Tawo

Tan-awon una nato ang pipila ka katarongang gihatag sa mga batan-on sa ilang pagtabako. Sama sa mga batan-on nga gikutlo sa sinugdan, daghan mangatarongan nga ang pagkapot ug sigarilyo mopabati kanila nga daw may kaugdang ug “hamtong.” Ang batan-ong si Oren nagtuo nga tinuod kini sa iyang kahimtang. Bakikaw kaayo sa atubangan sa mga tawo, siya nahinumdom: “Dili ako komportable, ilabina diha sa mga parti. Dili ako mahibalo kon unsay buhaton o kon unsay isulti. Ang pagtabako daw mao ang tubag sa akong suliran.”

Ugaling, ang pagyupyop ug ang paghanggab ug makadaot nga aso magpahimo lamang hinoon sa usa nga buang, walay-kasegurohan, ug dili-mahunahunaong tan-awon. Ang nagtubong gidaghanon sa mga batan-on nagsugod sa pagkakita niining paagiha. Diha sa usa ka surbi nga gihimo ni Jane Rinzler, 63 porsiento sa mga dalagita ug 73 porsiento sa mga bayong nga gisurbi misupak sa pagtabako! Ang usa ka 16-anyos nga dalagita miingon: “Nagtuo ang mga tawo nga daw importante silang tan-awon, apan sa pagkatinuod daw naningkamot sila nga mahimong importanteng tan-awon.” Bisan kon ang pagtabako makahimo sa usa nga “hawod tan-awon,” makataronganon ba ang pagkuhag usa ka makadaot ug makagiyan nga batasan?

Makaiikag, si Maurice Falk, propesor sa sikyatriya sa bata, miingon: “Ang mga batan-on nga nahibalo kon unsay buhaton diha sa mga kahimtang nga kauban sa mga tawo mobati nga dili kaayo bakikaw. . . . [Sila] walay kalagmitang manabako.” Nakitang matuod kini diha sa kadaghanang mga batan-on sa mga Saksi ni Jehova. Ilang maugmad ang pagkamakalmahon ug pagkamasaligon sa kaugalingon sa pagpakigsulti sa mga tawo sa tanang edad diha sa buluhatong pagsangyaw sa publiko. Pinaagi sa pagpahimulos sa edukasyonal nga programa nga gitanyag diha sa Kristohanong mga tigom sa Kingdom Hall, sila usab nakakat-on sa pagsulti sa mahanason apan makasaranganong paagi atubangan sa tumatambong. Kini makawala sa imong panginahanglag sungkod kon makiglabot sa mga tawo.

Kon wala kay kalipay sa imong kaugalingon o maulaw o bakikaw kon kauban sa mga tawo, nan sulayi ang suod nga pagpakig-uban sa kongregasyon sa matuod nga mga Kristohanon. Malisod nga makapabiling maulawon sa taas nga panahon kon ikaw aktibong nalangkit sa uban. Mahimong ipakigsulti usab ang imong mga kabalaka uban sa imong mga ginikanan. Apan, hinumdomi nga imong maangkon ang pagtahod sa uban, dili pinaagi sa nagbitay nga sigarilyo diha sa imong ngabil, kondili pinaagi sa pagkahimo, ingon sa giawhag sa Bibliya: “Usa ka panig-ingnan . . . sa sinultihan, sa paggawi, sa gugma, sa pagtuo, sa kaputli.”​—1 Timoteo 4:12.

“Kini Makaparelaks Nako”

Unsay ikasulti mahitungod sa pipila ka pangangkong malalim nga kasinatian ang pagtabako? “Ang ubang mga tigtabako moingon nga sila dili marelaks kon walay sigarilyo,” miingon ang magsusulat nga si Alvin Rosenbaum, “nga ang pagtabako makahupay sa tensiyon, kabalaka, ug kasuko.” Apan, inay usa ka tigpakalma, “ang nikotena maoy usa ka tigpadasig,” matud pa ni Rosenbaum.

Nan, unsa may hinungdan sa bationg kahupayan sa usa ka tigtabako? Sa aktuwal, ang gibati sa tigtabako maoy kahupayan gikan sa pagtagbaw sa pagkagiyan! Oo, ang mga tawo mahimong giyanon sa nikotena sa tabako. Kini nga pagkagiyanon maoy sama gayod sa heroina o pagkagiyanon sa cocaine, ug ang uban moingon nga mas lisod kining sumpoon.

Kon ang lawas sa tigtabako mahutdan ug nikotena, kini magpangayo niana. Siya nerbiyoson, dili-mahimutang, ug daling-masuko hangtod makakuha siyag “makapabaskog” nga nikotena. Temporaryong marelaks siya​—hangtod ang iyang lawas magpangayo na usab ug nikotena. Busa ang pagtabako maoy binuang nga paagi sa pagparelaks. Ang pagpaminaw sa mananoy nga musika, pagbasa, ug paglakaw-lakaw maoy mas hilwas nga paagi.

Pagsukol sa Pagpit-os sa Isigkaingon

Ang 14-anyos nga George miingon: “Daghan kaayong batan-on ang nagtanyag kanako ug mga sigarilyo nga napugos ako sa dili-pagtagad kanila.” Ang pagpit-os sa isigkaingon mopatim-aw nga mao ang pangunang katarongan nga nagsugod ang mga batan-on sa pagtabako. Ang usa ka surbi sa mga tin-edyer nagpakita nga ‘kubos sa 1 porsiento kanila nagtabako kon walay usa sa ilang higala ang nagtabako, samtang 73 porsiento ang nagtabako kon ang tanan sa ilang mga higala nagtabako.’ Kon pugson ka sa imong mga isigkaingon, tingali maayong mangutana ka: ‘Unsay daotan ang pagyupyop kausa aron mohunong sila sa pagsamok nako?’

Ang ubang mga batan-on nga gimatuto diha sa Kristohanong mga panimalay nangatarongan nga dili kini daotan ug gikompromiso ang ilang pagtuo.b Pipila miadmiter nga nakagunit ug sigarilyo sa ilang kamot o nagbutang niini diha sa ilang baba​—aron lang sila ‘mahisama sa uban.’ Ang Bibliya, hinunoa, nag-ingon: “Anak ko, kon tintalon ka sa mga makasasala, ayaw padaog kanila.” (Proverbio 1:10) Ug dalayegon, ang mga batan-on nga gimatuto diha sa Kristohanong mga panimalay namati niining mga pulonga. Ang katorse-anyos nga si Maribel, pananglitan, gitanyagan ug sigarilyo sa iyang mga kauban, ug siya mibalibad. “Sila misugod sa pagpalayo gikan nako,” siya nahinumdom, “ug ila akong gitiawtiawan.” Apan, iyang gipahinumdoman ang iyang kaugalingon nga ‘mas maayo pa nga mabatonan ang pag-uyon sa Diyos kay sa pag-uyon sa kalibotan’ ug wala magpadaog sa pagpit-os!

Sa pagkamatuod, unsang klaseha sa mga higala ang modasig kanimo sa paghanggab ug makamatay nga substansiya? “Siya nga nagalakaw uban sa mga buangbuang dili maayog sangpotanan,” nagpasidaan ang Proverbio 13:20. Kon gikinahanglan, pangita ug bag-ong mga higala. Aw, ang pagkanahiuban sa mga tigtabako makadaot na gani sa lawas! Miingon ang 15-anyos nga Brenda: “Wala akoy mga higala nga nagapanabako. Busa ako walay suliran sa pagpit-os sa isigkaingon.”

Apan, tingali imposible nga imong bug-os malikayan ang dili-kristohanong mga batan-on. Hayan kinahanglang barogan mo ang imong mga pagtuo ug hugot nga balibaran ang pagtabako! Kini wala magpasabot nga sermonan sila sa kadaotan sa tabako. Ang magsusulat nga si Sharon Scott miingon nga sagad ang yanong “salamat na lang” igo na. Kon kini dili magsilbi, siya mirekomendar nga isulti ang imong pagbalibad sa mas kusganong paagi, “DILI lagi ko!”

Ang ubang mga paagi mao ang pagbiya sa esena, dili-balihon ang tanyag, o yanong maghisgot ug laing ulohan. Maayong bansaybansayon nimong daan kon unsaon nimo pagsukol sa kapit-osan sa pagtabako. Ug kon gipangayo ang detalyadong katin-awan, magmaandam sa paghatag ug katin-awan. Sumala sa giingon sa Bibliya: ‘Kinahanglang andam kamo kanunay sa pagtubag kang bisan kinsa nga mangutana sa hinungdan.’​—1 Pedro 3:15.c

Ang edukasyon sa Bibliya nga gitanyag sa Kingdom Hall sa mga Saksi ni Jehova nakatabang sa kadaghanan sa paghunong sa batasan sa pagtabako. Si Oren nahinumdom: “Ang tinguha sa pagpakigsulti sa uban mahitungod sa pagkinabuhi nga walay kataposan diha sa hingpit nga panglawas sa hininloang paraiso sa yuta naghatag kanako sa panukmod sa paghunong.” Ang maalamong kurso mao ang paglikay nga dili gayod makasugod!​—Colosas 4:5.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 17]

Inay hamtong tan-awon, ang pagtabako nagapadayag ug kawalay kompiyansa