Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsa man Diay kon Pobre ang Akong Pamilya?

ANG lungsod sa mga balongbalong nga iyang gidak-an sa Habagatang Aprika dili makapukaw ug malipayong mga panumdoman kang George. “Kami nagpuyo sa yanong mukhukhu nga balay​—gamay ra gayod nga balongbalong nga may duha ka kuwarto,” siya nahinumdom. Ipon siya ug kuwarto uban sa iyang walo ka mga igsoong lalaki ug babaye. Sa mga bulang tingtugnaw, iyang antoson ang tugnawng hangin aron makakalos ug tubig gikan sa usa lang ka gripo nga gigamit sa tibuok nga komunidad. “Apan ang akong gikalagotan pag-ayo sa pagdako nga pobre,” matud ni George, “mao ang pagtan-aw sa akong amahan nga hilabihang nakatrabaho aron lang kami mabuhi. Nasuko ako nga daw walay solusyon ang suliran.”

Ang kalisod sa panginabuhi naandan na sa nagakaugmad nga kayutaan. Ug bisan ang adunahang kanasoran sa Kasadpan adunay makapakugang nga gidaghanon sa mga tawong pobre. Tingali usa ka kanila. Sama kang George hayan ikaw mibati nga nalaang sa kakabos. Bisag masabtan kining maong mga pagbatia, kini mohatag kanimog reaksiyon nga makapasamot inay kay makapaalibyo sa mga suliran sa kakabos.

Ang Laang sa Paglingkawas

Ang makapabalakang gidaghanon sa pobre nga kabataan mosulay sa paglingkawas sa kasakit sa kakabos pinaagi sa pagpahabol sa ilang mga sentido pinaagi sa alkohol ug droga. Sumala sa tigdukiduki nga si Jill Swart, ang mga bata sa karsada sa usa ka siyudad sa habagatang Aprika “dili lamang mohingos ug ragbi ‘aron bation ang kaukyab.’ Ilang gigamit kini aron . . . dili mobation ang katugnaw, pagkanag-inusara ug kagutom.”

Apan unsay bation niini nga mga batan-on dihang mohupas na ang kalalim nga ilang gibati ug mahibalik na sa normal ang ilang panghunahuna? Si Jill Swart nagtala sa mga simtoma sama sa “hilabihang kaguol,” “kaagresibo,” “kasapoton,” “daot nga panan-aw,” ug daghan pang ubang mga sakit sa lawas nga dili gayod ikahubit ingong mahimsog nga “paglingkawas” gikan sa kakabos.

Ang maalamong Haring Solomon miingon: “Kay ang palahubog . . . modangat sa kawalad-on, ug ang pagkahingatulog magapasapot sa usa ka tawo sa mga nuog.” (Proverbio 23:21) Ang pagsulay nga makalingkawas sa mga kamatuoran sa kakabos pinaagig pag-usab sa kahimtang sa hunahuna sa usa pinaagi sa alkohol, ragbi, o mga droga dili makapawala sa suliran. (Itandi ang Proverbio 31:7.) Sama sa giingon ni Maria, usa ka 16-anyos nga batang babaye gikan sa usa ka kabos usa-ug-ginikanan nga pamilya sa Habagatang Aprika: “Ang pasulay sa paglingkawas sa kamatuoran mopahinabog dugang mga suliran kay sa masulbad niini.” Gawas pa, ang dako nga gasto sa pagmentinar sa maong malaglagong mga batasan makapakabos lamang ug samot. Gawas kon atubangon lamang sa usa ka kabos nga batan-on ang iyang kahimtang siya makalaom nga makasagubang ra sa maong situwasyon.

Kasuko ug Kapakyasan

Nasuko tungod kay nalaang diha sa usa ka kabos nga palibot, ipagawas sa daghang batan-on ang ilang kasuko pinaagig kabangisan, bandalismo, pagpangawat, ug ubang porma sa delingkuwensiya sa mga batan-on. Ang World Book Encyclopedia miingon nga ang maong mga batan-on naglantaw niini ingon nga mao ang “bugtong paagi nga makalingkawas sa kalaay, kakabos, ug ubang mga suliran.” Si George, nga gihisgotan ganiha, nahinumdom nga ang pipila sa iyang mga isigkaingon mibatig kasuko ug kapakyasan ug mianib sa mga gang nga nanghasi sa kasilinganan. Siya midugang nga “sila sagad nakig-away ug nangawat aron mabuhi.” Ang ubang mga batan-on misulay sa pagbuntog sa kakabos pinaagi sa pag-apil sa dakog kita ilegal nga mga kalihokan, sama sa pagbaligya ug mga droga.

Imbes moarang-arang sa kakabos, hinunoa, ang delingkuwente nga batasan mopasamot lamang sa kahimtang. Ang kusog nga magamit sa mabungahong mga kalihokan​—sama sa pagtuon ug usa ka mapuslanong katakos o kahanas​—mausik. Inay kay pauswagon ang iyang situwasyon, ang badlongon nga batan-on sa yano nagpailalom sa iyang kaugalingon sa dugang pisikal ug emosyonal masakit nga kasinatian. Ang pipila ka mga batan-on nahasangko sa paggugol ug panahon sa bilanggoan​—o nawad-an sa ilang mga kinabuhi tungod sa kabangisan. Ingon sa gipasidaan ni Haring Solomon: “Ang kawalad-on ug kaulaw modangat kaniya nga magadumili sa pagsaway.”​—Proverbio 13:18.

Kawalay-mahimo ug Kawalay-paglaom

Tingali ang labing makadaot nga mga epekto nga mabilin sa kakabos diha sa usa ka batan-on mao ang padayong mga pagbati sa kawalay-pulos ug kaubos. Alang sa daghan, ang hilabihang kakabos diha sa tanang bahin sa kinabuhi nagwagtang sa bisan unsang paglaom alang sa pagpauswag pa sa ilang sukdanan sa pagkinabuhi. Ang World Book Encyclopedia mikomento nga ang mga batan-on kasagarang “makabaton sa samang mga pagbati sa kawalay-mahimo ug kawalay-paglaom nga gibati sa ilang mga ginikanan.” Sa kadugayan, usa ka “kultura sa kakabos” ang mosugod, ang mga biktima niini mosurender na lang sa ilang kaugalingon ngadto sa tibuok-kinabuhing kalisdanan.

Apan ang pagpadaog sa mga pagbati sa kawalay-mahimo ug kawalay-paglaom mopauswag ba sa imong situwasyon? Dili! Hinuon, ang pagbuhat sa ingon mopasamot pa sa mapintas nga siklo sa kakabos. Sumala sa giingon sa karaang panultihon: “Kadtong nanagpaniid sa hangin dili makapugas; ug kadtong nanagtimaan sa mga panganod dili makaani.” (Ecclesiastes 11:4) Kon ang usa ka mag-uuma motutok lamang diha sa negatibong mga posibilidad​—sa hangin nga mopalid sa iyang binhi o sa ulan nga mopaumog sa iyang pananom​—siya dili makahimog angay nga lakang. Sa susama, pinaagi sa pagtutok lamang diha sa negatibong mga pagbati, ikaw makaparalisar sa tanang mga paningkamot nga pauswagon ang imong kaugalingon.

Si Haring Solomon sa ingon mihatag niining dugang tambag: “Sa buntag ipugas ang imong binhi ug sa gabii ayaw papahulaya ang imong kamot; kay ikaw wala mahibalo kon unsa ang mouswag.” (Ecclesiastes 11:6) Oo, imbes nga di-molihok kay mahadlok nga mapakyas o sa pagbati nga walay paglaom sa mga butang, lihok! Dunay mga butang nga imong mahimo aron matabangan ka nga sa hinayhinay mapulihan ang negatibong mga pagbati ug mga butang positibo.

Pagtukod sa Pagtahod-sa-Kaugalingon

Palandonga ang 11-anyos nga si James. Siya nagpuyo uban sa iyang inahan ug sa iyang igsoong babaye diha sa usa ka eskuwater duol sa Johannesburg, Habagatang Aprika. Sa materyal, kabos gayod sila. Matag hinapos sa semana si James moboluntaryo sa iyang mga serbisyo sa pagtabang sa pagtukod sa lokal nga Kingdom Hall sa mga Saksi ni Jehova. Dili lamang nga nagkuha kini sa iyang panahon nga hinay kaayong molabay apan naghatag kini kaniyag pagbati nga may nahimo. Miingon si James uban ang dako nga pahiyom: “Human sa usa ka adlaw nga pagtukod sa tigomanan, bation ko ang dulot nga katagbawan sa sulod!” Kabos man kining batan-ona, siya sa gihapon nakabatog bililhong mga hiyas: panahon ug kusog.

Ang laing mabungahong kalihokan mao ang buluhatong ganghaan-ug-ganghaang edukasyon sa Bibliya. (Mateo 24:14) Daghang batan-ong Saksi ni Jehova ang nagabuhat sa maong buluhaton sa regular nga paagi. Sa pagbuhat niana dili lamang sila nagahatag sa uban ug paglaom sa mas maayong kinabuhi sa umaabot kondili sila nagpauswag sa ilang kaugalingong mga pagbati sa pagtahod sa kaugalingon, bili, ug dignidad. Tinuod, wala kay kuwarta nga makita gikan sa pagbuhat nianang buluhatona. Apan hinumdomi ang mensahe nga gihatag ni Jesus ngadto sa mga Kristohanon sa karaang kongregasyon sa Smirna. Sila maoy mga kabos sa materyal, apan tungod sa ilang lalom nga espirituwalidad, nakaingon si Jesus kanila: “Ako nasayod sa inyong kalisdanan ug kakabos​—apan kamo adunahan.” Sa bug-os, tungod sa ilang kaaktibo sa pagpadayag ug pagtuo sa giula nga dugo ni Jesus, sila mahimong adunahan kaayo, makadawat sa purongpurong sa kinabuhing walay kataposan.​—Pinadayag 2:9, 10.

Ang pagtubo nga pobre dili sayon. Apan, walay katarongan nga mobatig kaulaw, kawalay-mahimo, o kawalay-paglaom bahin sa imong kahimtang. Ang kakabos naglungtad tungod kay ang “tawo nagmando sa iyang isigkatawo alang sa iyang kadaotan.” (Ecclesiastes 8:9) Ang ebidensiya nagpamatuod nga ang Diyos sa dili madugay mopuli sa pagdumala sa mga kalihokan sa yuta ug wagtangon ang kakabos ug ang malaglagong mga epekto niini. (Salmo 37:9-11) Ang iyang Anak, si Jesu-Kristo, motultol sa binilyong katawhan ngadto sa Paraiso sa yuta, sama sa iyang gisaad ngadto sa usa ka hinikawang mamumuhat ug daotan kinsa mipadayag ug pagtuo kaniya samtang sila hilimatyon sa kahoyng patyanan. (Lucas 23:43) Kasamtangan, ikaw dunay dakong mahimo sa praktikal nga paagi aron makasagubang sa kakabos. Kini hisgotan sa umaabot nga gula.

[Kahon sa panid 20]

“Gibati Ko nga Nalaang sa Kakabos”

Si George maoy usa ka batan-ong Aprikano nga gusto gayod nga motungha ug makatapos sa iyang pangunang edukasyon. Siya nangatarongan nga sa pagbuhat niana siya makakaplag ug dakog-suweldong trabaho nga makahaw-as kaniya ug sa iyang pamilya sa kakabos. Apan, wala mosaler ang maong paagi. Ang iyang pamilya naglisod gayod sa panalapi nga human sa unom ka tuig nga pagtungha, gibati ni George nga moundang sa pagtungha ug mangita na lamang ug trabaho. Siya sa ulahi nakakitag trabaho nga tigkamada sa usa ka kompaniya sa botelya, nga makakita lamag 14 ka rand kada semana ($5, U.S.). Ang iyang tibuok suweldo gigamit sa pagsustento sa iyang pamilya.

“Bisag gibati ko nga nalaang sa kakabos,” matud ni George, “akong naamgohan nga ang pag-apil sa gang o pagpangawat aron mabuhi dili gayod makatabang. Karon, daghan sa akong katalirongan nga nagbuhat niining mga butanga nawad-ag paglaom o kaha miundang sa pagtungha, naulipon sa ilimnon ug mga droga, o nabilanggo. Ang uban gani patay na ingong sangpotanan sa ilang estilo sa kinabuhi.”

Unya si George nakontak sa mga Saksi ni Jehova. “Ang usa sa unang mga butang nga akong namatikdan,” matud ni George, “mao nga diha sa Kristohanong mga tigom, ang tanan moduol ug makigsulti kanako nga matinahuron.” Siya midugang: “Anam-anam nga nabatonan ko ang pagsalig ug pagtahod-sa-kaugalingon nga kulang kanako sa miagi.” Nakaplagan usab ni George nga dakong paglipay ang mga teksto sa Bibliya sama sa Salmo 72:12, 13, nga nag-ingon: “Kay siya [ang Mesiyanikong Hari] magaluwas sa usa nga kabos nga nagapangayo ug tabang . . . Maluoy siya sa timawa ug sa kabos, ug ang mga kalag sa mga kabos iyang pagaluwason.” Ang mga saad sa Bibliya nagpatugob kaniya sa napasig-uling interes ug paglaom sa kinabuhi.

Kon tan-awon si George karon, dili ka gayod maghunahuna kon unsa ka dako nga panlimbasog ang iyang gihimo sa pagbag-o sa iyang mga pagbati sa kawalay-mahimo ug sa kawalay-paglaom ngadto sa usa ka positibong panglantaw. Usa ka malipayon minyo nga tawo, siya karon nag-alagad ingong nagadumalang magtatan-aw sa usa ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa Soweto, Habagatang Aprika.

[Mga hulagway sa panid 19]

Ang paggamit sa imong panahon ug kusog sa pagbuhat sa butang bililhon mas maayo inay kay sa magpadala sa imong kaugalingon sa mga pagbati sa kawalay-paglaom