Usa ka Adlaw sa Labing Dakong Pasundayag sa Hayop sa Asia

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa India

ANG mga maharaja nagsakay sa ibabaw sa matahom nga pagkadayandayang mga elepante o usa ka timawang mag-uuma nga nagdala sa parisang mga baka nga dakog sungay​—kini nga mga talan-awon kanunay ginaletratohan dinhi sa India. Apan diin man kuhaa kining dagko ug bililhong mga hayop?

Aron mahibaloan, uban kanamo ngadto sa Sonepur sa estado sa Bihar, sa amihanan-sidlakan sa India. Didto kita makaduaw ug usa ka pasundayag nga tingali walay-kaamgid sa imo nang nakita sukad. Kini gitaho nga mao ang labing dakong pasundayag sa mga hayop sa Asia, tingali bisan sa tibuok kalibotan. Kini ginahimo sa mga duha ka semana sa Oktubre ug Nobyembre.

Usa ka Makaiikag nga Okasyon

Pagkadaghang tawo! Ang mga babaye nagsul-ob ug hayag ug kolor nga mga sari, nga daghan kaayong dayandayang alahas. Ang mga babayeng minyo ilabinang mamatikdan tungod sa pula nga pulbos nga gipahid diha sa tunga sa gihapay nga buhok. Ang kadaghanan kanila nagkugos ug bata, ug laing bata o duha ang naghawid sa ilang mga sari samtang nagdali sila sa pag-apas sa ilang mga bana.

Uban sa grabeng duot sa mga tawo, kami nahibulong kon giunsa sa paghupot sa mga bata nga dili mangawala. Ang tinuod mao, daghan ang nangawala. Sa usa lamang ka semana, among nahibaloan, 50 ka bata ang nangawala, ug 17 lamang kanila ang nakit-an ug balik. Nangurog kami sa pagpalandong kon unsay mahitabo sa mga batang nangawala, kay nakadungog kami nga ang walay-puangod nga mga tawo sagad manakmit kanila ug pugson sila nga magpalimos ug sa imoral nga mga buhat.

Ang mga lamesa nga baligyaanan sa daplin sa dalan nakadugang sa kahuot apan makaiikag nga tan-awon. Diha sa usa ka lamesa, dihang ihulog ang usa ka sensilyo, mogawas ang gamayng langgam sa iyang hawla ug mopunit ug kard. Hubaron sa tawo nga nagdumala ang imong kaugmaon gikan niana. Nagkinahanglan ka ba ug pamalbas? Nan pungko lang atubangan sa barbero, ug ang iyang taas, hait nga labaha mohamloy sa imong nagbolabola sa sabon nga nawong. Sa tres minutos lamang, ikaw mabalbasan na sama sa mahimo sa bisan unsang moderno nga gamit sa pamalbas.

Ang mga lamesa nagbaligya ug nagkalainlaing pang-adornong mga pulseras, nga malipay nga isul-ob sa mga babayeng Indian diha sa matag kamot, ang kolor iparis sa ilang mga sari. Isulod ug ipagawas sa mga abtik nga namaligya ang mga pulseras sa matag kamot sa kustomer hangtod nga makakita siya ug hustong gidak-on ug estilo. Ang matag kamot sa usa ka kasarangang babayeng Indian dunay usa ka dosena o kapin pang mga pulseras, nga hinimo gikan sa bildo, metal, o plastik.

Ang mga lamesa namaligya usab ug mga adorno alang sa mga hayop. Gawas pa, usa man kini ka pasundayag sa hayop. Ang negosyo dinhi kusog tungod kay gusto kaayo ang mga taga-balangay nga adornohan ang ilang mga hayop. Adunay mga adorno nga beads alang sa mga liog sa mga hayop maingon man sa mabulokong mga kampanilya nga nagkalainlaig gidak-on.

Kinsa man kanang naghilak? Aw, usa ka makililimos! Nagkamuritsing ug napuno sa abog, siya nagkamang sa dalan ug nagduso sa iyang panaksan. Kon palandongon ang duot sa mga tawo, kahibulongan nga siya dili matamakan! Sa panahon sa pasundayag, ang mga tawo mahinatagon sa mga makililimos, busa kining panaksan sa tawo hapit katunga na sa mga sensilyo. Duol sa templo mao ang gatos-gatos ka makililimos nga nangayog limos​—ang bakol, buta, ug mga sanlahon. Ang uban nanghimaraot sa ilang kahimtang, ang uban nanawag sa mga ngalan sa mga diyosdiyos, ug ang uban nanalangin sa mga tawong nanghatag.

Nagpaingon usab sa pasundayag mao ang nagkalainlaing matang sa mga hayop. Ang mga elepante pinintalan ug daghan kaayog adorno. Ang matag usa dunay nagsakay sa ibabaw nga mohatag ug dasig nga mga sugo sa pagpadayon o sa paghinay sa paglakaw, nga sikdolon panagsa pinaagi sa lipak diha sa likod sa dalunggan sa elepante. Ang kabaw, nga pinatuyhad ang ulo, hinay kaayong naglakaw, wala magtagad sa trapiko nga naglinya sa ilang likod.

Paingon didto nakakita usab kami ug daghang mga baka ug pipila ka kamelyo. Daghan kaayo ang mga unggoy, ang kadaghanan mga langur nga matang. Sila baga ug mga kilay ug bungotong mga suwang. Ang daghag balhibong mga linalang daghan usab, gikan sa matahom nga mga paboreyal ug mga abukay ngadto sa piriko ug mga tukmo. Ang tanan nangabot sa pasundayag gikan sa halayo ug sa duol.

Pipila ka Espesyal nga Pangdani

Ang talagsaong mga baka nga gikan sa Punjab maoy apil sa espesyal nga mga pangdani. Ang uban makuhaag bayente-singko litros nga gatas duha ka beses sa usa ka adlaw. Sa pagkatinuod, matahom kaayo sila nga mga hayop! Daghang mga tawo moanhi aron lamang sa pagtan-aw kanila, samtang ang uban maoy seryosong mga pumapalit. Kon may ibaligya, ang tag-iya mosinggit, “Bolo Hariharnath Ki,” sa ingon nanawag sa lokal nga diyosdiyos, ug ang mga tawo motubag sa pag-uyon, “Jai.” Ang aberids nga kantidad sa usa ka baka nga Indian moabot ug 3,000 ngadto sa 5,000 ka rupee. apan kining talagsaon langyaw nga liwat mahalin ug 20,000 ngadto sa 40,000 ka rupee.a

Niining tuiga 15 ka kamelyo lang ang gibaligya sa tiyanggihan. Kining “mga barko sa disyerto” mokantidad ug 5,000 ka rupee kada usa. Sila makatrabaho ug taas kaayong mga oras ug makaagwantag kainit ug katugnaw ug kauhaw ug kagutom sa ilang paglakaw. Ang mga kamelyo magamit sa pagguyod ug mga karomata ug mga daro ug sa pagpatuyok sa mga ligid para sa tubig, nga sagad himoon sa laki nga mga baka, o turong baka.

Ang labing popular nga hayop mao ang mga laki nga baka. Halos dili gayod mahitabo samtang magbiyahe ka sa mga dalan sa India nga dili ka makakita ug dugay nang kasaligang laki nga baka nga nagguyod ug karomata nga nagkarga sa mga baligya sa mag-uuma ug sa pamilya paingon sa lungsod. Ang usa ka maayong mokalaki nga tigpamaligya nagbutang ug karatola nga nag-ingon “Superstar nga mga Turo.” Ug tinuod nga samag mga superstar silang tan-awon! Kon may maghunahuna nga limbongan o kawatan ang namaligya, siya dunay giandam nga duha ka inadornohan nga mga riple. Ang superstar mahalin ug 35,000 ka rupee.

Ang nagbahihi nga mga kabayo nakakuha sa among sunod nga pagtagad, ug pagkatahom nga mga hayop sila! Ang uban maoy mga kabayong sangonan para sa mga polis ug sa mga sundalo, samtang ang uban maoy alang sa lumba. Ang gagmayng mga kabayo aron kasakyan ug alang sa pagguyod ug karetilya mapalit usab. Diha sa usa ka puwesto nagpatokar ang usa ka banda, sa kalipay sa usa ka kabayo nga gibansay, nga misayaw duyog sa musika.

Mipadayon kami sa paglakaw sa direksiyon sa kusog nga nagbudyong nga mga elepante. Didto, sa tunga sa kamanggahan, mao ang mga elepante, 250 silang tanan. Pagkatahom nga mga linalang! Gikan sila sa tanang dapit sa India ug sa Nepal. Apan, daw naghiwasa sila, tingali tungod sa kadaghan sa mga tawo ug sa presensiya sa daghan pang uban nga sama kanila.

Dinhi among nakaila si Harihar Prasad, 25-anyos nga laki nga elepante nga nagpatuyang sa pagbudyong. Ang iyang tag-iya, si Gangabux Singh, mao pay pagbaligya kaniya sa kantidad nga 70,000 ka rupee. Kon palandongon ang presente nga prisyo sa pagbaligya nga 130,000 ka rupee alang sa usa ka higante nga elepante, ang prisyo may pagkabarato. Apan si Harihar lisod nga dumalahon.

Si Harihar nagbaktas sulod sa 22 ka adlaw aron makaabot sa pasundayag, ug karon naguol ang iyang tag-iya sa pagbulag kaniya. Apan ang negosyo maoy negosyo, ug ang emosyonal nga kalangkitan kinahanglang putlon. Kami nahibulong kon si Harihar usab naguol sa pagbulag sa iyang daang mahout (magbabansay). Sa dihang gisulayan siya sa iyang bag-ong mahout sa pagdumala, giputol ni Harihar ang iyang mga pisi, busa siya gikadenahan.

Aron siya pakalmahon ug aron mahapsay ang pagbalhin, ang iyang kanhing mahout mobiyahe uban kaniya ngadto sa iyang bag-ong puy-anan. Didto, ang duha ka tigdumala magbuylogay sa pagtrabaho hangtod ang bag-ong mahout maanad kang Harihar ug sa iyang disposisyon. Among nahibaloan nga ang bag-ong tag-iya walay tinguha nga huptan si Harihar sa hataas nga panahon. Busa siya tingali dalhon ug balik sa Sonepur ug ibaligya pag-usab sa sunod tuig.

Tingali paliton si Harihar sa mga tawo gikan sa Rajasthan aron mahimong elepante sa templo ngadto sa usa ka halayo nga dapit. Unya adornohan ang iyang tibuok lawas ug gamiton sa pagguyod ug karwahi sa templo. O kaha mosangpot siya sa pagguyod ug troso diha sa halayong mga lasang sa mga Isla sa Andaman ug Nicobar, ngadto sa halayong Bay of Bengal.

Usa ka Pasundayag nga Dunay Karaan nga Kasaysayan

Bisag daw walay nakatino kon sa kanus-a o sa unsang paagi nagsugod ang pasundayag sa mga hayop sa Sonepur, mopatim-aw nga kini naila sa panahon sa pagmando sa Mogul nga imperador nga si ‘Alamgīr (1658-1707). Si Rajeshwar Prasad Singh, usa ka lokal nga tigpaabang ug yuta, miingon nga ang iyang pamilya nagpaabang nag yuta sa mga pasundayag alang sa tiyanggi sa kabayo sukad pa sa 1887. Sukad sa ika-19ng siglo padayon, ang mga tigpananom ug indigo sa Britanikong Raj nagtipon dinhi sa panahon sa pasundayag aron magdulag polo, lumba sa kabayo, ug mga sayaw.

Ang mga maharaja nga nangabot sa pasundayag nga may nagpanon nga mga kauban ug nagpuyo sa espesyal nga mga tolda nakadugang sa kaanindot sa pasundayag sa unang mga adlaw. Bisan pa, basta may panginahanglan pag mga hayop, ang pasundayag sa Sonepur magpadayon nga pagahimoon. Kami nalipay nga nakapalabay ug pila ka higayon diha niining lahi kaayo nga pasundayag, diin ang mga hayop sa tanang matang mao ang bitoon nga mga pangdani.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Giadornohang kabayo gipasundayag sa mga tumatan-aw

[Hulagway sa panid 24]

Si Harihar Prasad human nga siya gibaligya