Ang Gumonhap sa Aborsiyon—Ang Pagpatayg 60 ka Milyon Mao ba ang Sulbad?

NAGLIBOG, nahadlok, naghilak, gitan-aw sa 15-anyos nga dalagita ang iyang trato nga milakaw nga nasuko. Iyang giingnan siyag buang tungod kay namabdos. Abi niya ug nagkahigugmaay sila.

Naguol kaayo ang usa ka babaye dihang iyang nahibaloan nga siya nagsabak sa iyang ikaunom nga bata. Walay trabaho ang iyang bana, ug ang gagmay pa nga mga bata mangatulog nga gutom kada gabii. Unsaon pa nila pag-atiman ug dugang anak?

“Miabot kini nga wala sa panahon,” miingon ang ismarte nga pagkasapot nga babaye sa iyang doktor. Nakagraduwar na siya sa kataposan sa enhinyeriya ug magsugod na unta sa iyang bag-ong karera. Ang iyang bana okupado kaayo sa iyang pagkaabogado. Asa sila mangitag panahon alang sa bata?

Kining mga tawhana lahi kaayo gikan sa usag usa sa ilang paagi sa pagkinabuhi ug nagaatubang ug nagkalainlaing mga suliran, apan ilang gipili ang samang sulbad: aborsiyon.

Ang aborsiyon maoy usa sa labing tukbilonon nga isyu sa dekada, nga nakapukaw ug mainit nga debate sa natad sa politika, sa katilingban, sa medisina, ug teolohiya. Sa Tinipong Bansa, ang mga dapig sa kinabuhi nagamartsa alang sa mga katungod sa mga wala pa matawo. Ang grupo nga dapig sa pagpili nagbarog sa malig-ong legal nga pundasyon sa kagawasan ug sa katungod sa babaye sa pagpili. Ang mga tigpaluyo sa kinabuhi nakigsangka batok sa mga manlalaban sa kagawasan diha sa mga eleksiyon, sa mga hukmanan, sa mga simbahan, ug bisan sa kadalanan.

Milyon-milyon ang naipit niini nga pagbinutaray, nga naglibog sa mainit nga mga argumento sa matag kiliran. Ang mismong mga terminong “pabor sa pagpili” ug “pabor sa kinabuhi” maayong pagkapili aron madani ang wala pa makahimog desisyon. Niining panahona diin gipakadiyos ang kagawasan, kinsay dili mopabor sa kagawasan sa pagpili? Apan, kinsa bay dili mopabor sa kinabuhi? Ginawarawara sa mga grupo nga pabor sa pagpili ang mga hanger nga maoy gigamit sa paghulog sa gisabak sa pagdula sa mga kamatayon sa mga babayeng nalisdan nga nagpahulog sa batang gisabak diha sa makuyaw ilegal nga paagi. Ang mga grupo nga pabor sa kinabuhi nagdaladalag mga garapon nga gisudlan sa mga bata nga gitaktak ingong mangilngig nga pahinumdom sa milyon-milyong nangamatayng wala pa matawo.

Kining tanang nalangkit sa kamatayon nga trahedya maayo kaayong pagkahubit ni Laurence H. Tribe diha sa librong Abortion: The Clash of Absolutes. “Daghan niadtong makakita nga usa gayod ka buhi nga tawo ang nagtubong binhi, nga nagapabilig dako niini ug nagahilak, halos dili makakita sa babaye nga nagdala niini ug sa iyang tawhanong kahimtang. . . . Daghan pang uban, nga makakita dayon sa babayeng mabdos ug sa iyang lawas, nga nagasinggit sa iyang katungod sa pagbuot sa iyang kapalaran, halos dili makakita sa nagatubong binhi nga anaa sa sulod nianang babayehana ug wala maglantaw ingong tinuod ang kinabuhi nga mahimong dangatan niini.”

Samtang ginasangka kining moral nga gubat, gikan sa 50 ngadto sa 60 ka milyong wala pa matawo ang mangamatay niining tuiga diha sa gubat sa mga katungod.

Hain ka nagbarog niining emosyonal nga isyu? Unsaon nimo sa pagtubag kining hinungdanong mga pangutana: Katungod ba sa babaye ang paghukom? Matarong ba ang aborsiyon ilalom sa bisan unsang mga kahimtang? Kanus-a magsugod ang kinabuhi? Ug ang kataposang pangutana, bisag panagsa rang isukna, mao: Sa unsang paagi gilantaw sa Maglalalang sa kinabuhi ug sa pagsabak ang aborsiyon?

Ang aborsiyon hataas na kaayo ug kasaysayan. Sa karaang Gresya ug Roma, komong batasan ang aborsiyon. Sa Uropa sa panahon sa Edad Media ug sa Renaissance, mahimo kining ipahulog hangtod mabati nga adunay naglihok sa tagoangkan, sa ato pa, sa dihang mabati sa inahan ang kinabuhi diha sa tagoangkan. Duyog sa seksuwal nga kausaban miabot ang bunga​—milyon-milyong mga pagsabak nga wala kinahanglana.

Sa katuigan sa 1960 midaghan ang kalihokan sa kababayen-an, diin ang gitawag nga katungod sa pagpanganak mao ang sukaranan. Ang uban nanagsinggit sa mga katungod sa aborsiyon alang sa mabdos nga mga biktima sa panglugos o sa relasyon sa duol nga paryente o kon ang panglawas sa inahan nameligro. Gipaposible sa teknolohiya sa medisina nga masil-ing ang tagoangkan sa pagkakita sa depekto sa lawas o sa sekso sa bata. Ang mga pagsabak ginatapos sumala sa negatibong paghiling sa doktor sa sakit. Ang mga babayeng kapin na sa 40 anyos ang edad mabalak-on sa mga depekto.

Diha sa mga nasod nga gihampak sa kakabos, daghang babaye nga limitadong makabaton ug kontraseptibo mibati nga sila dili na makatagana alang sa dugang pang mga anak. Ug kon paaboton ang kahubitan sa pabor sa pagpili sa kinutoban niini, pilion sa ubang mga babaye ang paghulog sa gisabak tungod kay nagtuo sila nga wala sa panahon ang pagsabak o tungod kay ilang nahibaloan ang sekso sa wala pa matawo ug dili gusto niana.

Daghang mainit nga mga argumento ang gipahayag niini nga panagbangi bahin sa pangutana kon kanus-a magsugod ang kinabuhi. Pipila lang ang makiglalis sa punto nga buhi ang pertilisadong binhi. Ang pangutana mao, buhi ingong unsa? Usa ba lamang ka tisyu? O kini ba tawo na? Ang acorn ba usa na ka kahoyng robles? Nan, tawo ba ang nagatubong binhi? Kini ba adunay sibil nga mga katungod? Ang panagtigi sa mga pulong walay kataposan. Pagkadako nga pagkasumpaki nga diha sa mao ra nga ospital, ang mga doktor maningkamot pag-ayo sa pagluwas sa kinabuhi sa usa ka ahat nga natawong bata ug bisan pa niana nagatapos sa kinabuhi sa usa ka nagatubong bata sa tagoangkan sa samang edad! Ang balaod mahimong nagatugot kanila sa pagpatay sa bata sa tiyan, apan pagbuno kini kon ang bata anaa na sa gawas sa tiyan.

Ang labing makusog nga nagapangayog legal nga aborsiyon nagagikan sa “dili magpabuot” nga modernong mga babaye nga daghang mabatonang mga kontraseptibo sa pagsanta sa pagsabak sa sinugdan. Maisog silang mangayo sa usa ka butang nga gitawag mga katungod sa pagpanganak, nga sa tinuod ila nang gigamit ang ilang katakos sa pagsamkon ug sa pagpanganak. Ang ila gayong gusto mao ang katungod sa pagpukgo niana. Ang pangatarongan? “Ako kining lawas!” Apan tinuod ba gayod?

Ang Abortion​—A Citizens’ Guide to the Issues nag-ingon nga ang unang 12 ka semana sa pagsabak, “ang gamay kaayong tisyu nga malapot dali kaayong kuhaon.” Ang aborsiyon ba tukmang maisip ingong “pagkuha sa usa ka tibugol nga tisyu” o “pagtapos sa bunga sa pagsamkon”? O kini bang malimbongong mga termino gilaraw sa paghimo sa mapait nga kamatuoran nga madawat ug sa pagpalinaw sa natugaw nga mga konsensiya?

Kanang wala-kinahanglanang tibugol nga tisyu nagatubo, nagaugmad nga kinabuhi, nga kompleto sa iyang kaugalingong hugpong sa mga chromosome. Sama sa usa ka matagnaong awtobiyograpiya, ginaasoy niini ang detalyadong sugilanon sa usa ka lahi nga indibiduwal nga nagaporma. Ang iladong tigdukiduking propesor labot sa bata sa tiyan nga si A. W. Liley mibatbat: “Sa biyolohikanhon, dili gayod kami mouyon sa hunahuna nga ang bata sa tiyan maoy usa ka pakapin nga bahin sa inahan. Sa genetikanhon, ang inahan ug bata maoy lahi nga mga indibiduwal gikan sa pagsamkon.”

Iresponsable nga Batasan

Bisan pa, sanglit sayon nga mabatonan ang aborsiyon, daghan ang wala mobating dinalian ang panginahanglan sa pag-amping batok sa wala-kinahanglanang pagsamkon. Mas mopili sila sa paggamit sa aborsiyon ingong kapilian aron mapugngan ang bisan unsang “mga aksidente” nga mahitabo.

Ang kaihapan nagpakita nga ang edad paingon sa pagkaulitawo o pagkadalaga mius-os niining sigloha. Busa, ang linghod nga kabataan may katakos nga manganak. Sila ba gitudloan sa mabug-at nga responsibilidad nga nagauban nianang pribilehiyoa? Ang kasarangang Amerikano mawad-an sa iyang pagkaulay sa mag-edad ug 16, ug 1 sa 5 sa dili pa mag-13 ang edad. Un-tersiya sa minyong mga lalaki ug babaye adunay mga puyopuyo o nakaagi niini sa miagi. Ang paagi sa aborsiyon nakadani ug andam nga mga kliyente lakip na niadtong makigsekso kang bisan kinsa. Sama sa panalagsang hangyo sa pagpalegal sa prostitusyon aron masumpo ang pagkaylap sa AIDS, ang paghimo sa aborsiyon nga legal magpahimo sa aborsiyon nga may pagkaluwas sa peligro sa medikal nga paagi, apan kini nagahimo ug labaw pay kay sa pagmugnag usa ka tabunok nga palibot diin ang moral nga sakit molambo.

Mga Biktima sa Kabangisan o sa Sirkumstansiya?

Makaiikag, ang mga pagtuon nagpakita nga ang pagsabak gikan sa panglugos talagsa ra kaayo. Sa usa ka surbi sa 3,500 ka sunodsunod nga mga biktima sa panglugos sa Minneapolis, T.B.A., walay usa ang namabdos. Sa 86,000 ka aborsiyon sa Czechoslovakia kaniadto, 22 lamang maoy sa panglugos. Busa, diyutayng porsentahi lamang niadtong gustong magpataktak ug bata nagahimo niini tungod niining mga katarongana.

Unsay ikasulti bahin sa makahahadlok nga mga panagna bahin sa depektoso kaayong mga bata nga adunay dili-maayong mga depekto sa pagkatawo? Sa unang timaan sa mga depekto sa pagkatawo, ang ubang mga doktor morekomendar dayon ug aborsiyon. Sila ba bug-os makatino sa ilang pag-ila sa depekto? Daghang ginikanan makapahayag nga ang maong mga panagna walay kalig-onan, ug sila adunay malipayon, himsog nga mga anak sa pagpamatuod niana. Ang uban nga adunay mga anak nga giisip nga baldado malipayon nga nahimong mga ginikanan nila. Sa pagkamatuod, 1 ka porsiento lamang niadtong gustong magpahulog sa bata sa tiyan sa Tinipong Bansa nagahimo niini tungod kay sila gisultihan nga may depekto ang bata sa tiyan.

Bisan pa niana, sa panahong mabasa nimo kining artikuloha, ang mga batang wala pa matawo nangamatay na sa ginatos. Diin man kini nagakahitabo? Ug sa unsang paagi apektado ang mga kinabuhi niadtong nalangkit?

[Blurb sa panid 4]

Inahan: “Ako kining lawas!”

Bata: “Dili! Ako kining lawas!”