Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsay Ikasulti Bahin sa Pag-istambay?

ANG mga tindahag video, ang fast-food nga mga restawran, mga eskina sa dalan, sarisari nga mga tindahan​—sa dato ug pobreng kasilinganan—​nahimong mga tapokanan diin dinhi mag-istambay ang mga batan-on.

Ang mga shopping mall o dagkong mga tindahan mao ang labing popular nga mga istambayan sa Tinipong Bansa. Didto ang mga grupo sa mga batan-on sagad makita nga magsuroysuroy sa daghang oras. “Ang dagkong mga tindahan mao kanunay ang dapit nga adtoan,” miingon ang usa ka tin-edyer nga babaye, “tungod kay daghan ang makita didto, ug kanunay nga aduna kay makit-an nga makapainteres kanimo​—sama sa mga lalaki!”

Wala bay dakong tindahan sa duol? Aw igo na ang hawan nga mga luna o eskina sa dalan. Matud pa sa 15-anyos nga si Tari: “Ang akong mga higala ug ako moadto sa usa ka dakong parkinganan, manglingkod diha sa ibabaw sa among mga awto ug mag-estoryahanay sa daghang oras.”​—’Teen nga magasin, Septiyembre 1990.

Aw, wala gayoy nabag-o bahin sa pag-istambay. Ang Bibliya naghisgot ug mga tawo sa unang mga panahon nga tigtapok sa publikong mga dapit ug “nagpalabay sa ilang libreng panahon sa pagtabi o pagpamati sa bag-ong mga butang.” (Buhat 17:21) Apan nganong kini nga pasatiempo popular kaayo sa mga batan-on karong adlawa?

Sumala sa librong The Adolescent, ni F. Philip Rice, ang mga nagakahingkod “dugang nakamatikod sa ilang mga panginahanglan nga mahisakop sa usa ka grupo. Gusto nila nga maangayan sila sa ilang isigkaingon.” Busa, ang pagpakig-istambay uban sa mga higala mopatim-aw nga nagapuno sa panginahanglan sa pag-ubanay ug pagpaluyo.

Nakita kini sa ubang mga batan-on ingong usa lamang ka paagi sa pagwala sa kalaay. Miingon ang dalagitang si Michelle: “Makalaay ang pagpabilin sa balay sa gabii. Buot kang mogawas ug maglingawlingaw kay kon dili laay kaayo ang imong gabii.” Ang 16-anyos nga si Ed miangkon nga ang pag-istambay maoy “butang buhaton nga magpalayo kanimo gikan sa kasamok.” Apan tinuod ba gayod kana?

Dihang ang mga Tawo Mag-istambay

Wala hukmi sa Bibliya ang paglingawlingaw uban sa mga higala. Bisan pa, kini nagpasidaan: “Siya nga nagalakaw uban sa mga maalamon mahimong maalamon, apan siya nga nagalakaw uban sa mga buangbuang magaantos tungod niana.” (Proverbio 13:20) Karon, pila ka batan-on ang nagaistambay sa mga eskina sa dalan ang ikaingon nga maalamon​—kadto bang may tinuod nga pagtahod sa mga prinsipyo sa Bibliya? Sila tingali dili mga samokan, apan ang dakong grupo sa gilaay, walay-nagadumalang mga batan-on nga adunay daghang libreng panahon dali nga mosangpot sa kasamok.

Tungod niini wala idasig sa Bibliya ang pag-istambay. Tagda ang panahong si apostol Pablo ug Silas miduaw sa siyudad sa Tesalonica. Ang mga magsusupak sa Kristohanong mensahe “nanigom ug mga bugoy nga tigyampungad sa mga tiyanggihan [“mga walay-pulos nga mga libodsuroy,” Today’s English Version] ug naghimog kasamok ug gigubot ang siyudad.” (Buhat 17:5) Sumala sa Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, kining mga tigyampungad maoy tawo nga “kanunayng makita diha sa mga tiyanggihan, ug busa naglibodlibod nga walay buhat.” Pamilyar ba nga pamation? Bisan pa, kini nga mga tigyampungad lagmit may diyutay o walay interes sa mensahe ni Pablo, apan tungod sa kawalay buhat, sila dali nga madala sa paghimog kasamok.

Pagsamoksamok ug Kapintasan

Karon, palandonga ang posibleng kasamok sa dihang magtapok ang usa ka grupo sa mga batan-ong walay trabaho. Dili buot ingnon nga adunay nagplano ug kapintasan. “Wala man kaayoy nahitabo,” matud pa sa usa ka 16-anyos nga ginganlag Ken nga tig-istambay sa luna nga parkinganan sa tunghaan. “Manglingkod kami sa among mga awto ug magkinomedyahay o mag-estoryahanay lang bahin sa mga deyt.” Oo, sa dili madugay, ang saksak-sinagol nga mga estorya bahin sa dula, musika, ug sa kaatbang nga sekso tingali makapalingaw sa tanan. Apan, kasagaran daling pul-an ang mga batan-on sa pagpakig-estoryahay lamang.

Ang mga tigdukiduki nga si Mihaly Csikszentmihalyi ug Reed Larson mitaho: “Sa masubsob, gihubit [sa mga batan-on] kining mga okasyona [sa pag-istambay] sa mga terminong ‘pagkasamokan,’ pagkasabaan, binuang, ug gubot. . . . Dunay butang bahin sa reaksiyon sa mga isigkaingon diha sa grupo nga mopahinabo ug kasamok, bisan kon ang tagsatagsa sa mga tin-edyer nga nalangkit dili kiling sa pagbuhat niana. . . . Ang mga buhat sa kasamok naglakip sa pagmanehog mga awto nga magsinggit-singgit, panglabay ug basiyong mga lata sa mga nataran sa mga tawo, ug magsambunotay.” (Italiko amoa.)​—Being Adolescent.

Tinuod, ikaw tingali dili mokiling sa pagbuhat ug binuang tungod lang kay ginahimo kana sa imong mga higala. Apan mapailalom nimo ang imong kaugalingon sa grabeng pagpiot sa pagbuhat ug daotan kon anaa ka taliwala sa mga mamumuhat ug daotan. (1 Corinto 15:33) Ug bisan kon dili ka moapil sa kagubot, ang imong pagkaanaa didto mohatag sa uban ug sayop nga hunahuna bahin kanimo. Kini ang nahitabo sa usa ka dalagitang ginganlag Dina, ang anak nga babaye sa Hebreohanong patriarka nga si Jacob.

Si Dina gipadako aron mahimong usa ka magsisimba ni Jehova nga Diyos, bisag ang iyang pamilya nagpuyo sa yuta sa Canaan​—usa ka yuta nga puno sa pagpatuyang sa sekso ug idolatriya. Busa, ang iyang amahan nga si Jacob naningkamot ug maayo nga dili makigkontak sa imoral nga mga Canaanhon pinaagi sa pagtaod sa iyang tolda gawas sa siyudad sa Shechem ug sa pagkalot ug separadong abiyo sa tubig. (Genesis 33:18; Juan 4:12) Apan, si Dina tingali sige ug “gawas sa pagpakigkita sa anak nga mga babaye nga taga-Canaan.” (Genesis 34:1) Tingali gihunahuna ni Dina nga ang pagpakig-uban sa mga Canaanhon dili makadaot. Apan ang mga babaye sa Canaan may reputasyon nga mapatuyangon. Busa sa dihang ang lalaki nga taga-Canaan nga ginganlag si Shechem nakakita kang Dina nga kauban sa maong mga babaye, iyang “gigunitan siya ug mihigda uban kaniya ug gilugos siya.”​—Genesis 34:2.

Sa susamang paagi, ang pagpakig-istambay sa dili maayong grupo makaangin kanimo sa tinuod nga kasamok. Usa ka bayong nga ginganlag Leonard nahinumdom nga bisan pa sa kamatuoran nga siya gipadako ingong Kristohanon, siya misugod “sa paghugoyhugoy uban sa rebelyosong panon. Kami maglaroylaroy ug manginom ug serbesa​—bisag ako wala pa sa hustong edad. Sa nag-18 ako, nagtabako na akog marijuana.”

Ang Labing Maayong Paggamit sa Panahon

Nakita sa usa ka pagtuon nga 44 porsiento sa mga batan-on nga gisurbi migugol ug tulo ngadto sa lima ka oras o kapin pa sa matag panahong miduaw sila ug dagkong tindahan; 14 porsiento migugol ug unom ka oras. Apan inay usikan ang panahon nga walay ginahimo, ang maalamon nga batan-on ‘magapahimulos sa panahon tungod kay ang mga adlaw daotan.’​—Efeso 5:15, 16.

Nadaot ba ang imong mga buluhaton sa eskuylahan ug sa balay tungod sa panahon nga imong gigugol sa istambayanan sa mga tin-edyer? Komosta ang imong espirituwal nga mga kalihokan​—personal nga pagtuon sa Bibliya, pagtambong sa Kristohanong mga tigom, ang buluhaton sa pagsangyaw ngadto sa uban? Napasagdan na ba nimo ang maong mga responsabilidad? Kon ikaw “daghag buluhaton sa Ginoo,” wala gayoy kalagmitan nga may panahon ka pa sa paglibodlibod.​—1 Corinto 15:58.

Maayong mga Kapilian

Ang paglingawlingaw maoy usa ka hinungdanong bahin sa kinabuhi. (Ecclesiastes 3:4) Apan ang pag-istambay dili mao lamang ang bugtong paagi sa paglulinghayaw. “Malipay akong mag-inusara,” matud pa sa usa ka dalagita nga ginganlag si Lucy. “Gusto ko nga magbasa, ug kini nakatabang kanako nga maugmad ang interes sa langyaw nga kasaysayan, kultura, ug pinulongan. Tig-adto ako ug mga museo ug mga galeriya, manahi ug magluto. Malingaw usab ako sa pagdibuho ug pagsulat, ug usahay gisulayan ko usab ang paghimog balak.” Dili, ang pag-inusara dili angay makalaay.

Ang imong pamilya mahimong laing tuboran sa maayong paglingawlingaw. Karon, sa dili pa nimo isalikway kining ideyaha, pamati sa bayong nga ginganlag Jack. Siya nahinumdom: “Ang akong mga ginikanan aduna gayoy plano kanunay nga among pagabuhaton. Kami nag-ice-skating ug roller-skating; nangadto kami sa mga parke, mga zoo, ug mga museo. Bisan ang paglimpiyo sa lagwerta o sa balay makalingaw dihang buhaton namo kini ingong usa ka pamilya.” Tingali mihunong na ang imong pamilya sa pagbuhat sa mga butang nga magkauban. Kon mao, nganong dili ka magplano ug paggawas alang sa imong pamilya? Labaw ka pang malingaw niana kay sa imong gidahom!

Kini wala magpasabot nga dili ka makapahimulos sa pagpakig-uban sa imong mga isigkaingon​—apil na ang mga panahon nga ikaw makig-estorya lang o magpahayahay. Apan magmapilion sa imong mga higala. Miingon ang bayong nga ginganlag Enrique: “Tigkuyogkuyog ako kaniadto sa kalibotanong mga batan-on, apan dihang gipahinungod ko na ang akong kinabuhi sa pag-alagad kang Jehova, ako nakig-uban na sa mga batan-on sa kongregasyon. Kami nagkauban sa pagsangyaw, nagdulag bola uban kanila​—ako naningkamot sa pagbuhat kutob sa akong mahimo uban kanila.”

Si Shelleace tighugoyhugoy usab sa dili maayong grupo. Siya nahinumdom sa iyang kanhing mga higala: “Ang ilang kinabuhi walay katuyoan ug direksiyon. Dugaydugay nga gilutas ko ang akong kaugalingon gikan kanila, apan dihang nakabulag ako, gipalibotan ko ang akong kaugalingon ug maayong mga kauban. Diha lamang nga ako miuswag sa espirituwal.”

Busa samtang tingali makalingaw ang pag-istambay o kulbahinam pa gani usahay, dili kini makatabang kanimo sa espirituwal, ug lagmit pa nga kini makadaot kanimo. Magmaalamon. Pangitag mas maayong mga paagi sa paggamit sa imong panahon.

[Hulagway sa panid 13]

Ang pag-istambay ba maoy labing maayong paagi sa paggamit sa imong panahon?