Kinahanglan Bang Bakunahan ang Akong Pamilya?

“PANAHON na sa pag-indyeksiyon sa bata,” nag-ingon ang doktor. Kana tingali mahulgaong pahayag nga madungog sa usa ka gamayng bata, apan kana sagad moresulta sa mapasaligong pahiyom ug pag-uyon gikan sa mga ginikanan.

Hinuon, di pa dugay, ang mga pangutana mitungha mahitungod sa kasagarang dinawat nga mga batasan sa pagbakuna sa kabataan ug sa mga hamtong. Haing mga indyeksiyon ang kinahanglanon? Komosta na man ang segundaryong mga epekto? Ang dugo ba sa bisan unsang paagi nalangkit sa paggama sa bakuna?

Kini maayong mga pangutana nga pagatagdon sa mabalak-ong Kristohanong pamilya. Ang mga tubag mahimong direktang nalangkit sa kahimsog ug kaugmaon sa imong kabataan lakip na sa imoha.

Ang mga Kamatuoran Luyo Niana

Sa katuigang 1950 usa ka epektibong bakuna ang gipailaila nga nagtapos sa kahadlok sa polyo sa kadaghanang nasod. Sa pagka 1980 ang hampak sa buti gipahayag nga napapha gikan sa tibuok kalibotan, ang sangpotanan sa epektibong mga programa sa pagbakuna. Kini morag nagpamatuod sa mga pulong ni Benjamin Franklin: “Ang usa ka onsa nga panagang sa sakit ingon ka bililhon sa usa ka librang tambal.”

Karong adlawa, ang mga programa sa pagbakuna sa kinatibuk-an epektibo sa pagkontrolar sa daghang sakit​—tetano, polyo, dipterya, ug pertussis (ubong saguysoy), sa pagngalan ug pipila. Dugang pa, gipakita nga sa dihang ang pagpamakuna sa usa ka katarongan dili tagdon, ang sakit nahibalik. Sa usa ka nasod mao kanay nahitabo sa ubong saguysoy.

Unsa may gihimo niining maong mga bakuna? Una sa tanan, sa usa o duha ka paagi, kini sila nagpalig-on sa mga depensa sa lawas batok sa mosulod nga mga mananakboy nga gitawag pathogen, nga naglakip sa mga kagaw ug mga virus. Ang unang paagi gitawag aktibong pagbakuna. Niining paagiha ang indyeksiyon adunay gipaluya o gipatay nga pathogen (o ang hilo niini) nga giusab sa paagi nga kini dili peligroso sa lawas. Ang kaugalingong mekanismo sa depensa sa lawas magsugod sa pagporma ug tigpatay nga mga molekula nga gitawag antibodies nga moaway sa tinuod nga mga tigdala sa sakit, kon kini motungha. Kon ang bakuna adunay pinuga sa hilo (toxin) sa pathogen, kini gitawag toxoid. Kon kini gigama gikan sa buhi gipaluyang mga pathogen o gikan sa gipatay nga mga organismo, kini gitawag ug bakuna.

Sa imong mahunahunaan, kining maong mga indyeksiyon dili dayon magpatunghag imyunidad. Gikinahanglan ang usa ka yugto sa panahon aron ang lawas mogamag makapanalipod nga antibodies. Kining aktibong mga imyunisasyon naglakip sa tanang indyeksiyon sa bata ug ang mga indyeksiyon nga kasagarang giisip nga mga bakuna. Nga may usa ka eksepsiyon (nga hisgotan sa ulahi), kini sila wala maglangkit sa paggamit ug dugo diha sa bisan haing ang-ang sa paggama.

Ang laing paagi gitawag ug pasibong imyunisasyon. Kini sagad gireserba sa mga kahimtang dihang ang usa ka tawo grabeng magkasakit, sama sa rabis. Nianang kahimtanga, wala na ing panahon alang sa lawas sa paggama sa iyang kaugalingong imyunidad. Busa ang antibodies sa uban, nga nahimo nang daan, mahimong iindyeksiyon aron sa pag-away sa mga pathogen diha sa indibiduwal nga nagkasakit. Ang gamma globulin, antitoxin o pangkontra sa hilo, ug ang hyperimmune serum maoy laing mga ngalan sa indyeksiyon nga gigama gikan sa pinuga sa dugo sa naimyun nang mga tawo o mga mananap. Kining hinulaman, o pasibong, imyunisasyon gituyo aron sa paghatag sa lawas ug dihadiha, apan temporaryo lamang, nga tabang sa pag-away sa misulod nga kaaway. Ang hinulamang mga antibody sa ngadtongadto paphaon gikan sa lawas ingong langyawng protena.

Kinahanglan Bang Bakunahan ang Akong Anak?

Nga gihatagan niining mga kamatuorana, ang pipila tingali mangutana, ‘Haing imyunisasyon ang angayng dawaton sa akong anak?’ Sa daghang bahin sa kalibotan diin ang mga indyeksiyon sa kabataan sayon nga mabatonan, ang naandang mga bakuna miresulta sa daling pag-us-os sa hitabo sa gitumong nga mga sakit sa kabataan.

Sa pila ka tuig ang American Academy of Pediatrics, sa pag-uyon sa susamang mga organisasyon sa tibuok kalibotan, mirekomendar ug rotinang pagbakuna alang sa mosunod nga mga sakit: dipterya, pertussis, ug tetano. Ang tulo sagad tingbon ug ihatag sa usa ka indyeksiyon​—DPT—​uban sa tulo ka booster (tigpalig-on) nga mga indyeksiyon sa DPT nga ihatag labing menos matag duha ka bulan. Gawas pa niana, ang bakuna sa tipdas, bayuok, ug dalap (German measles) ihatag sa usa ka indyeksiyon​—MMR—​sa kabataan human sa usa ka tuig nga edad. Dugang pa, ang upat ka dosis sa tomahonon nga bakuna sa polio (OPV) ihatag sa eskedyol nga susama sa DPT.a

Sa daghang dapit kining rotinang serye kinahanglanon, bisan kon ang gidaghanon sa mga indyeksiyon nagkalainlain. Di pa dugay, ingong resulta sa pila ka pagkaylap sa tipdas, ang dugang mga booster sa bakuna alang sa tipdas girekomendar ubos sa samang mga kahimtang. Tingali kinahanglang mokonsulta kag doktor sa imong dapit alang sa mga detalye.

Dugang pa niini, anaa ang bakuna alang sa pulmonya (Pneumovax). Daw nagtagana kinig tibuok kinabuhing imyunidad alang sa mga kabataan ug mga hamtong kinsa, sa usa ka katarongan, daling matakboyan sa pila ka matang sa pulmonya.

Ang laing bakuna alang sa mga kabataan gitawag nga bakunang Hib. Kini ihatag aron sa pagpanalipod batok sa komong kagaw sa kabataan, Hemophilus influenza. Kining kagawa maoy nakaingon sa daghang sakit sa mga masuso, nga ang labing ilado mao ang grabeng matang sa meningitis. Ang bakuna napamatud-ang luwas, ug daghang nagrekomendar niini ingong bahin sa serye sa indyeksiyon sa bata.

Hinuon, wala pa ing rotinang imyunisasyon alang sa hangga. Ug ang bakuna alang sa buti dili na mabatonan tungod kay, sumala sa nahisgotan na nga sayosayo, ang tibuok-kalibotang programa sa pagbakuna nagpapha na sa maong sakit.

Komosta ang Segundaryong mga Epekto?

Komosta na man ang isyu sa segundaryong mga epekto sa pagbakuna? Sa kasagarang mga indyeksiyon, gawas sa sagad kalit nga pagsinggit ug kadiyot nga paghilak sa bata, ang segundaryong mga epekto kasagarang limitado ug temporaryo​—kasagaran hilanat lamang nga dangtag usa ka adlaw. Apan, daghang ginikanan ang nabalaka mahitungod sa riyesgo niining mga indyeksiyona. Usa ka medikal nga pagtuon nagsurbi sa kabalaka sa mga ginikanan mahitungod sa panglawas sa ilang mga anak ug nakakaplag nga 57 porsiento sa gisurbing mga ginikanan nabalaka mahitungod sa reaksiyon sa mga bakuna.

Di pa dugay, gipublikar ang dakong kabalaka mahitungod sa usa ka bahin sa DPT, nga mao, ang pertussis, o ubong saguysoy. Ang kalamposan niining maong bakuna miresulta sa talagsaong pag-us-os sa kanhi gikahadlokang sakit​—gikan sa 200,000 ka hitabo matag tuig sa usa ka nasod lamang sa wala pa ang bakuna ngadto sa 2,000 matag tuig human sa kaylap nga paggamit sa bakuna. Bisan pa niana, ang grabeng segundaryong mga epekto​—nga mao ang ang patol ug posibleng pagkadaot sa utok​—nahitabo sa halos 1 sa 100,000 ka dosis nga gihatag.

Bisan kon kining reaksiyona talagsaon, kini nakapahinabog pila ka kabalaka sa bahin sa mga ginikanan kinsa nakakaplag nga sila wala kaayoy kapilian kon dili pabakunahan ang ilang mga anak aron makaeskuyla. Tungod kay ang sakit nga pertussis, bisan talagsaon, malaglagon kaayo sa dihang kini mokaylap sa usa ka komunidad, ang mga eksperto nakapanapos nga alang sa aberids nga bata, “ang bakuna mas luwas pa kay sa pagkamatakboyag sakit.” Ang maong mga eksperto nagtambag nga ang bakuna igahatag gawas “kon ang miaging dosis misangpot sa kombulsiyon, encephalitis, focal neurologic signs, o pagkuyap. Ni ang mga masuso nga nakasinatig ‘labihang katulogon, sobrang pagsiyagit (padayong paghilak ug pagsinggit sulod sa 3 o kapin pang oras), o temperatura nga kapin sa 105°F (40.5°C)’ makadawat ug dugang dosis sa bakuna.”b

Sa daghang kayutaan ang tinuod nga solusyon sa suliran mao ang acellular nga bakuna o bakuna nga walay gipatayng tibuok nga mga selula, sama sa ginahatag karon sa Hapon nga may malaomong mga palaabuton. Kining bag-o ug dayag luwas nga bakuna mahimong mabatonan sa ubang mga nasod usab.

Ang ubang rotinang mga indyeksiyon sa bata napamatud-an matag karon ug unya nga epektibo ug may pagkaluwas.

Komosta na man ang Pagbakuna sa mga Hamtong?

Sa dihang ang usa ka tawo mahamtong na, adunay pipila lamang ka aktibong mga bakuna nga angay niyang hinumdoman. Labing maayo, ang tanang hamtong angay may panagang na sa tipdas, bayuok, ug dalap ingong resulta sa pagkasakit niini o sa pagbakuna samtang bata pa. Kon motungha ang suliran bahin sa maong imyunidad, ang usa ka doktor tingali morekomendar sa MMR nga indyeksiyon alang sa usa ka hamtong.

Ang indyeksiyon sa toxoid nga tetano matag napulo ka tuig o duolduol niana giisip nga usa ka maayong ideya ingong panagang sa migangut nga apapangig. Ang mga hamtong ug kadtong dugayng nagkasakit tingali buot nga mokonsulta sa ilang doktor mahitungod sa tinuig nga pagbakuna sa trangkaso. Kadtong nagabiyahe ngadto sa pila ka bahin sa kalibotan kinahanglang magpabakuna batok sa yellow fever, kolera, anthrax, tipos, o kamatay kon ang maong mga sakit kaylap sa mga dapit nga ilang pagaadtoan.

Ang lain pang aktibong bakuna angayang tagdon tungod kay kini lamang ang bakuna nga gigama gikan sa dugo. Kini mao ang hepatitis-B nga bakuna nga gitawag Heptavax-B. Kining bakunaha gituyo alang sa pila ka indibiduwal, sama sa mga tig-atiman sa panglawas, kinsa tingali aksidenteng maladlad sa mga produkto sa dugo gikan sa pasyente nga natakboyan sa hepatitis B. Bisan gitawag nga dakong kauswagan, ang bakuna nagpahinabog kabalaka sa daghan tungod sa mga paagi niini sa paggama.

Una, ang dugo gikan sa piniling mga tigdala sa hepatitis-B nga virus tigomon ug dugangan ug medisina aron sa pagpatay sa bisan unsang virus, ug ang hepatitis-B nga antigen kuhaon. Kining linunsay, gipatay nga antigen mahimong ibakuna. Apan, daghang tawo modumili sa pagpabakuna niini kay nahadlok sa riyesgo nga makasulod ang mga produkto sa dugo gikan sa masakitong mga tawo, sama niadtong mapatuyangon sa sekso. Dugang pa, ang pila ka matanlagong mga Kristohanon mosupak sa bakuna sa pasikaranan nga kini gikuha gikan sa dugo sa laing tawo.c

Ang maong mga pagsupak sa bakuna sa hepatitis epektibong giwagtang pinaagi sa pagpagula sa lahi apan sama ka kusganong hepatitis-B nga bakuna. Kining bakunaha gigama pinaagi sa henetikong teknolohiya diin ang bakuna gigama diha sa mga selula sa lebadura, nga dili masagolan ug tawhanong dugo. Kon ikaw nagtrabaho sa natad sa pag-atiman sa panglawas o sa usa ka laing katarongan giisip nga angayng bakunahan sa hepatitis-B nga bakuna, tingali buot nimong hisgotan kining butanga uban sa imong doktor.

Ang Dugo Diha sa Paggamag mga Bakuna

Kini nagpatunghag hinungdanong punto alang sa mga Kristohanon, kinsa nabalaka sa pagdili sa Bibliya sa sayop nga paggamit sa dugo. (Buhat 15:28, 29) May lain pa bang mga bakuna nga gigama gikan sa dugo?

Ingong naandang lagda, gawas sa Heptavax-B, ang aktibong mga bakuna wala gamaa gikan sa dugo. Pananglitan, kini naglakip sa tanang indyeksiyon sa bata.

Kasukwahi niini ang pasibong pagbakuna. Mahimong hunahunaon nga kon ang usa ka tawo gitambagan nga magpaindyeksiyon human sa lagmit nga pagkaladlad sa kagaw, pananglit, human matunok sa tayaon nga lansang o human mapaaki ug iro, ang mga indyeksiyon (gawas kon sila naandang mga booster lamang) maoy hyperimmune serum ug gigama nga ginamit ang dugo. Matuod usab kini sa Rh immune globulin (Rhogam), nga sagad irekomendar sa Rh-negative nga mga inahan kinsa tungod sa usa ka katarongan naladlad sa Rh-positive nga dugo, sama sa panahon sa pagpanganak ug Rh-positive nga bata.

Sanglit kining pasibong mga bakuna may kalabotan sa isyu sa dugo, unsay baroganan sa matanlagong mga Kristohanon? Ang unang mga artikulo niining maong magasin ug ang kauban niini, ang Ang Bantayanang Torre, nagpahayag ug usa ka baroganan: Anaa ra sa binansay sa Bibliya nga konsensiya sa indibiduwal nga Kristohanon kon iyang dawaton kining maong pagtambal alang sa iyang kaugalingon o alang sa iyang pamilya.d

Angay Bang Bakunahan ang Akong Pamilya?

Ang mga Kristohanon adunay dakong pagtahod sa kinabuhi ug sinserong nagtinguha sa paghimo sa labing maayo alang sa kahimsog sa pamilya. Kon ikaw man matanlagong naghukom nga pabakunahan ang imong pamilya kana personal nimong desisyon.​—Galacia 6:5.

Maayong pagkasuma sa usa ka eksperto ang kahimtang: “Ang mga ginikanan angayng mahibalo mahitungod sa matag medikal nga kalangkitan sa ilang anak. Sila dili lamang legal nga tig-atiman sa ilang anak. Sila maoy responsable sa kaayohan ug panalipod sa ilang anak nianang yugto sa kinabuhi nga ang anak nagsalig pa kanila.” Bahin sa pagbakuna, maingon man sa ubang medikal nga mga butang, ang mga Saksi ni Jehova ugdang nagdawat nianang maong responsabilidad.​—Pinadala sa usa ka doktor.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 24]

Ang mga Bakunang Wala Kuhaa Gikan sa Dugo

Mga indyeksiyon sa bata (DPT, OPV, MMR)

Hib nga bakuna

Pneumovax

Mga toxoid

Mga bakuna alang sa trangkaso

Recombivax-HB

Mga Bakunang Gikuha sa Dugo

Heptavax-B

Rhogam

Mga antitoxin

Mga antivenin (alang sa lala sa bitin ug tambayawan)

Mga immune globulin (alang sa lainlaing sakit)

Gamma globulin

Hyperimmune serum (pananglitan, kontra sa rabis nga serum)