Katingad-an ug Makahahadlok nga mga Hitabo Ubos sa Lungag sa Ozone

ANG 125,000 ka molupyo sa Punta Arenas, siyudad sa halayong habagatang Chile, dugay nang may mga pasiaw bahin sa pagkinabuhi “sa kataposan sa kalibotan.” Apan ang sunodsunod nga pagtungha sa katingad-an ug makahahadlok nga hitabo sa miaging tuig naghimo sa komedya nga tinuod. Ang ubang mga siyentipiko nagtuo nga tingali may “butang bag-o dinhi ilalom sa adlaw.” Ang taho diha sa The Wall Street Journal, Enero 12, 1993, mohatag sa pila ka detalye.

Si Felix Zamorano, usa ka membro sa Atmospheric Studies Group sa lokal nga Unibersidad sa Magallanes, mitaho: “Sa Oktubre, among natala ang kinaubsang mga lebel sa ozone nga nasukod sukad. Ang sapaw sa ozone minipis sa mga katunga sa normal sulod sa tulo ka adlaw ug mius-os sa giisip nga peligrosong lebel.” Ang mga epekto sa pagtaas sa radyasyong ultraviolet gikan sa lungag sa sapaw sa ozone “naglakip sa kanser sa panit ug mga katarata, dugang pa sa pagkadaot sa gagmayng mga tanom sa dagat, ang tuboran sa food chain,” miingon ang Journal.

Sa miaging tuig “katunga sa panon sa 1,200 ka baka ni Radovan Vilicic nabuta tungod sa pagpanghubag sa nipis nga tabon sa mata nga sila nagbanggaay sa usag usa samag mga bumper car, ug lima ang nagutman tungod kay dili makakita sa ilang pagasibsibon.”

Ang taho sa Journal nagpadayon: “Si Jose Bahamonde miasoy ug samang sugilanon. Diha sa iyang ranso, 125 kilometros [80 ka milya] gikan dinhi, makita ang matahom nga talan-awon sa Strait of Magellan, apan ang kadaghanan sa iyang 4,300 ka karnero dili makakita niana, o sa bisan unsa. Mga 10% kanila gitambalan sa mga impeksiyon sa mata, ug 200 sa iyang mga karnero nabuta sa miaging tuig.”

Ang dermatologo nga si Jaime Abarca miingon nga “ang nahitabo dinhi maoy bug-os bag-ong butang sa kalibotan. Kini ingon ka talagsaon sa pagtugpa sa mga taga Mars.” Siya nakakitag dugang ug dugang nga mga pasyente nga may mga sakit sa panit, kalit nga midaghan ang mga kaso sa pagkapagba sa panit sa adlaw, ug ang gidaghanon sa bag-ong mga kaso sa kanser sa panit nga mao ang labing peligrosong mga kanser nga melanoma maoy lima ka pilo kay sa normal. Siya kombinsido gayod nga nalangkit ang pagdaghan sa radyasyong ultraviolet.

Gilantaw sa mga molupyo sa Punta Arenas kini nga usa ka seryoso nga suliran. Usa ka parmasya ang nakahalin ug dugang 40 porsientong sun block o pangontra sa kainit sa adlaw kay sa miaging tuig. Usa ka serbisyo sa telepono nagahatag ug impormasyon sa gidaghanon sa radyasyong ultraviolet. Tulo ka estasyon sa radyo sa maong dapit nagasibya sa gidaghanon usab niana. Gisultihan ang mga estudyante sa mga eskuylahan nga magkalo, magbutang ug sun block, ug mag-antipara. Sa usa ka tindahan, ang halin sa mga antipara misaka ug 30 porsiento. Ug “usa ka lokal nga mag-uuma nagsulay sa pagdesinyo ug mga antipara alang sa mga karnero.”

Si Gobernador Scarpa miingon: “Wala nako ilimod ang mga kamatuoran. . . . Unsay buot nimo nga buhaton? Dili nato mabutangag atop ang tibuok nga rehiyon.”