“Magtukod Kita Alang Kanato ug Usa ka Siyudad”
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Alemanya
HALOS 50 porsiento ang kasegurado nga ikaw nagpuyog siyudad. Sumala sa pipila ka banabana, halos katunga sa mga lumolupyo sa kalibotan ang nagpuyog siyudad. Usa ka tinubdan nag-ingong “sa gikusgon karon, sa tuig 2000, ang mga siyudad kinahanglang magpapuyo ug kapin sa 75 porsiento sa populasyon sa Amerika del Sur.” Kini misugid usab nga sa samang yugto sa panahon, molabaw pa sa doble ang gidaghanon sa katawhan nga magpuyo sa mga siyudad sa Aprika.
Bisan pag wala ka magpuyog siyudad, lagmit ikaw nagtrabaho sa usa ka siyudad, moadto didto aron mamalit, o labing menos sa panapanahon magpahimulos sa mga kaharuhay nga gitagana sa usa ka siyudad. Ang tanan apektado sa mga siyudad. Pagkalahi gayod sa atong kinabuhi kon wala kana sila!
Usa ka Siyudad nga Gitawag ug Enoch
Ang pagtukod ug mga siyudad mobalik sa dugay, dugay na kaayong panahon kanhi. Mahitungod kang Cain, ang unang anak nga natawo sukad, mabasa nato nga “siya nagtukod ug usa ka siyudad ug nagtawag sa ngalan sa siyudad sumala sa ngalan sa iyang anak nga si Enoch.” (Genesis 4:17) Pinaagi sa pagtukod ug usa ka siyudad, nga lagmit gamay ra sumala sa modernong mga sukdanan, gipakita ni Cain ang usa ka sumbanan sa umaabot nga mga kaliwatan.
Ang kinaiya sa tawo nga makighugoyon nagpahinabo nga gusto sa mga tawo nga magkatigom. Kini dili lang alang sa panag-ubanay apan alang sa pagbati sa kasegurohan ug sa panalipod, ilabina sa nangaging mga siglo sa dihang ang mga komunidad subsob nga gisulong. Bisan pa, kini dili mao lamang ang mga hinungdan nga nakahaylo sa mga tawo sa pagsugod pagtukod ug mga siyudad.
Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon nga adunay upat ka pangunang kinaiyahan nga nakatabang sa pagkaporma sa mga siyudad. Kini mao “(1) mga imbento sa teknolohiya [mga makinang gipadagan sa alisngaw, koryente, komunikasyon], (2) maayong pisikal nga kalikopan [ang pila ka hinungdan mao ang puwesto, klima, mga suba ug sa ingon abiyo sa tubig], (3) organisasyon sa katilingban [awtoridad, gobyerno], ug (4) pagtubo sa populasyon.”
Ang mga siyudad nakapasayon sa negosyo ug nakapatapok sa mga obrero sa usa ka lugar. Busa, sa daghang siyudad makita nato ang dagko, baratong mga puy-anan alang sa mga obrero ug ilang mga pamilya. Karong adlawa, tungod sa pagkanaay publiko ug pribadong mga sakyanan, ang distansiya dili makabalda sa malamposong komersiyal ug politikanhong pagdumala. Tungod niining maong katarungan, ang mga siyudad makapaabot sa ilang impluwensiya ngadto sa mga distritong nait sa siyudad.
Ang pila ka karaang siyudad nalambigit usab kaayo sa relihiyosong mga kalihokan. Ang Genesis 11:4 nag-ingon: “Sila [mga tawo nga nagkinabuhi pagkahuman dayon sa Lunop sa adlaw ni Noe] karon nag-ingon: ‘Dali kamo! Magtukod kita alang kanato ug usa ka siyudad ug usa usab ka torre nga ang ibubungan niini moabot sa mga langit [aron magamit alang sa relihiyosong pagsimba], ug magbuhat kita ug usa ka dungganong ngalan alang sa atong kaugalingon, kay tingali unyag kita matibulaag sa tibuok nawong sa yuta.’”
Ang sosyal, relihiyoso, komersiyal, ug geograpikal ingon man politikanhong mga kinaiyahan nalangkit sa pagtukod ug mga siyudad. Sa samang panahon, ang mga siyudad nahimong usa ka dakong impluwensiya latas sa kasiglohan sa pag-umol sa modernong katilingban sumala sa atong nasayran ug nag-apektar kanatong tanan.
Lahi Apan Managsama
Ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon nga “ang kinasayohan sa permanenteng mga pinuy-anan sa tawo makaplagan sa tabunok sikbit-tropikong mga walog sa Nilo, sa Tigris, Euprates, Indus, ug sa Dalag nga mga suba.” Siyempre, ang mga mag-uuna sa mga siyudad sa ika-20ng siglo lahi kaayo sa ilang modernong daplin-subang mga kasamahan.
Sa nangaging mga siglo ang kinabag-ang mga tawo nagpuyo sa kabanikanhan. Ang bugtong dakong siyudad sa Inglaterra sa tuig 1300, pananglitan, mao ang London, ug ang populasyon niana nga kubos sa 40 ka libo ubos kaayo sa 1 porsiento sa kabug-osang populasyon sa nasod. Pagka 1650 mga 7 porsiento sa tanang Ingles nagpuyo sa London. Sa sinugdanan sa ika-19ng siglo, ang populasyon sa siyudad hapit na sa milyong marka. Karong adlawa, kubos sa 9 porsiento sa mga lumolupyo sa Britanya ang nagpuyo sa kabanikanhan. Ang nahibiling uban naghuot sa mga siyudad, mga pito ka milyon diha lang sa metropolis sa Pinadak-ang London.
Agig ilhanan sa gilapdon nga ang mga siyudad nanagko ug mingdaghan, niadtong 1900, ang London mao lamang ang siyudad sa tibuok kalibotan nga may populasyong usa ka milyon. Karon kapin ug 200 ka siyudad ang may kapin sa milyong lumolupyo. Ang mga geograpo naghisgot ug megalopolis, usa ka kutay sa konektadong mga siyudad sama sa makaplagan sa rehiyong Ruhr sa Alemanya, diin ang dapit ubay sa Subang Ruhr, gikan sa Duisburg ngadto sa Dortmund, nahimong usa ka way-bugtong komunidad.
Bisan pa sa mga kalainan, ang karaan ug modernong mga siyudad may nabatonan nga samang butang—mga suliran. Ug wala pa sukad mahitabo nga ang mga suliran nahimong daghan kaayo o dagko kaayo nga sama karong adlawa. Ang mga siyudad naglisod pag-ayo. Kon ang ‘pagtukod alang kanato ug usa ka siyudad’ may gitudlo sa mga tawo, labing menos kini angay magtudlo kanato nga, ubos sa dili-hingpit nga mga kahimtang ug sumala sa nalampos sa masalaypong mga tawo, ang pagtukod ug mga siyudad dili gayod ang mithianong paagi sa pagtagbaw sa atong mga panginahanglan.