Mga Batan-on Nangutana . . .

Paghingos ug Rugby—Makadaot ba Gayod Kini Kanako?

“NINDOTA oy​—morag nagtan-aw ka lang ug sine nga cartoons.” Maoy pulong ni Sveta, usa ka 13-anyos nga dalagita gikan sa Moscow, Rusya.a Apan si Sveta wala maghisgot sa kinaulahiang pelikula o video. Siya nagbatbat sa iyang kasinatian uban sa usa ka matang sa pag-abuso sa droga nga popular taliwala sa libolibong batan-on sa tibuok kalibotan​—paghingos ug rugby.

Hinuon, ang rugby maoy usa lamang sa daghang substansiya nga ginahingos sa pipila ka batan-on. Sa Britanya, pananglitan, mga air freshener, lighter fuel, ug “20 ngadto sa 30 ka ubang ordinaryong mga produkto nga gigamit sulod sa balay . . . ang ginaabuso,” sumala sa magasing Young People Now. Kini naglakip sa “mga espri sa paghupay sa sakit, mga barnis sa muwebles, ug mga pangbolkit sa ligid.” Gani, ang ubang mga batan-on maghingos pa ug alisngaw sa fire-extinguisher! Busa mas tukma nga tawgon kining makahilo apan popular nga bisyo ug “pag-abuso sa solvente” o “pag-abuso sa moalisngaw nga substansiya,” ingon sa pagtawag sa ubang mga eksperto.

Nagaabuso man sila ug rugby o barnis sa muwebles, ang mga tighingos nag-apas sa samang mga resulta. Sumala sa usa ka tinubdan, gusto nilang “mabati ang tumang kalalim nga susama sa pagkahubog sa alkohol.” Ang mga solvente barato ug daling mapalit kay sa isog nga mga droga sama sa cocaine. Ang magasing New Scientist sa Britanya sa ingon nagtaho: “Ang mga solvente sa makausa pa maoy droga sa kabos, sa batan-on ug layas: sa kabataan sa kadalanan sa Guatemala ug sa mga nagpuyo sa mga reserbasyon sa Amerika del Norte, ingon man sa mga batan-on diha sa mga abtanan ug mga katulganan kon gabii sa Britanya.” Ang ubang mga awtoridad nagtuo nga sa Britanya, 1 sa 10 ka tin-edyer nga babaye ug lalaki nakahingos ug mga solvente. Ug ang mga epekto tino nga makadaot.

Ang pulyetong Drug Misuse mipatin-aw nga “ang gihanggab nga alisngaw sa solvente motuhop sa mga baga ug makaabot dayon sa utok.” Ang mga solvente makaapekto sa sentral nga sistema sa nerbiyos, ug sama sa alkohol, kini mopatunghag temporaryong pagbati sa tumang kalalim. Alang sa ubang mga tiggamit, kini mopatungha sa makadiyut ug lainlaing di-dugay nga taligmata​—ug dili tanan makapahimuot sama niadtong gihubit ni Sveta sa sinugdan. “Nakakita akog daghang ilaga,” matud sa usa ka batan-ong ginganlag David nga tighingos ug rugby sa edad nga 14. “Dihay libolibo kanila​—mga gagming gikan sa mga dagko. Abi nakog gikaon nila ang akong higala.” Usa ka batan-ong Hapones nga ginganlag Kazuhiko, nga misugod paghingos ug rugby sa edad nga 17, nahinumdom: “Nakita ko nga miliki ang yuta ug giatake ako sa mga mananap.”

Nan, nganong gusto kaayong mohingos ug solvente ang ubang mga batan-on? Si Lee, nga misugod paghingos ug rugby sa dihang siya 13, miingon: “Sa kinatibuk-an, ang hinungdan nga gihimo kana sa mga tawo maoy tungod kay gusto nilang moikyas sa kamatuoran.” Oo, alang sa ubang mga batan-on, ang pagbati ug tumang kalalim tungod sa mga solvente maoy usa ka paagi sa pagkalimot sa mga suliran. Ang uban nangandoy sa kaukyab; sila nagtuo nga ang makuyaw nga taligmata maoy sama sa makalingaw nga salida nga makahahadlok. Ang “ubang mga rason,” matud sa Departamento sa Panglawas sa Irlandia, “naglakip sa pagkamausisaon, pagsanong sa pamit-os sa katalirongan, mga pagsulay aron mainila, aron makabawi sa mubong pagtamod sa kaugalingon ug mga pagbati sa kawalay-katakos.”

Kalit nga Kamatayon

Bisag unsa pa ka madanihon kini, ang paghingos ug solvente maoy makamatay nga bisyo! Nakapahinabo kini ug 149 ka kamatayon sa Britanya niadtong 1990, ug usahay kini makapatay sulod lamang sa pipila ka minutos. Gitawag kinig “kalit nga kamatayon sa paghingos.” Pananglitan, si Rachel kanunayng magpatulo ug typewriter correction fluid o pluwidong pamala sa sayop sa pagmakinilya diha sa bukton sa iyang senina ug hingoson kini sa tunghaan. Usa ka adlaw gihingos niya kini samtang nagbiyahe sa bus. Mikanaog siya sa bus ug natumba. Mibangon siya sa makadiyut ug natumba pag-usab​—patay! Si Rachel 15 anyos.

Ilabinang makalilisang mao ang kamatuoran nga ang mga solvente makapatay kanimo sa unang higayon nga imo kining giabuso! Ang Re-Solv, usa ka Britanikong organisasyon nga gitukod aron masumpo ang pag-abuso sa solvente, nagtaho nga “18% sa tanang kamatayon sa pag-abuso sa solvente tali sa 1971 ug 1989 maoy mga ‘tighingos’ sa unang higayon.” Ang labing bata nga namatay maoy nuybe anyos. Sama sa pag-abuso sa alkohol, ang pag-abuso sa solvente mahimong ikaingon nga mamaak ‘sama sa bitin ug moikos sama sa udto-udto.’​—Proverbio 23:32.

Ang mga tighingos mamatay usab ingong resulta sa mga aksidente nga mahitabo samtang sila ilalom sa impluwensiya sa mga solvente. Ang pipila nahulog sa mga tinukod o nalumos. Ang uban nakuyapan ug natuok sa ilang kaugalingong suka. Ang uban namatay pa gani ingong resulta sa paghingos nga gisakloban ug plastik nga bag ang ilang mga ulo; grabe na kaayo ang ilang pagkahubog nga dili na makatangtang sa bag, ug sila dili na makaginhawa. Ang uban namatay sa sunog sa dihang ang mga solvente nadagkotan.

Kahugawan sa Lawas ug Ubang mga Kapeligrohan

Bisan tuod ang maong makuyaw nga mga resulta wala masinati sa tanan, usa ka eksperto misulat: “Ang regular nga tig-abuso nahibalo nga siya ‘nagahugaw’ sa iyang sistema ug makasinati siyag sakit nga dughan, pagkawala sa panimbang, labad sa ulo, pagkawala sa panumdoman ug daghang ubang simtoma nga panagsa lang dawaton sa mga tig-abusar.” Nahinumdom si Lee (gikutlo sa sinugdan): “Nakasinati akog labing masakit nga labad sa ulo sukad sa tibuok nakong kinabuhi.” Ang organisasyong Re-Solv nag-ingon nga ang paghingos ug mga solvente makadaot usab sa mga rinyon ug atay, makadaot sa pangisip, ug mopahinabog depresyon.

Dayon aduna pay moral nga mga kapeligrohan. Ang ubang mga tighingos nahimong kawatan aron suportahan ang ilang bisyo. O tagda kon unsay gitaho sa Daily Yomiuri sa Hapon: “Usa sa tulo ka batan-on nga giakusar tungod sa pagpatay sa usa ka dalagita [miingon] nga wala siya mobati nga sad-an samtang gipatay ang dalagita tungod kay siya ilalom sa impluwensiya sa [mga solvente] niadtong tungora.”

Sa kataposan, ang pag-abuso sa solvente mahimong moresulta ug emosyonal nga pagdepende sa mga solvente​—pagkagiyan. “Duolan sa 10% niadtong nagaabuso sa mga solvente nahimong dukot nga mga tighingos,” matud sa Glasgow Herald sa Scotland. Kini makasanta lamang sa emosyonal ug espirituwal nga pagtubo sa usa. Tagda ang mga pulong sa Bibliya sa 1 Corinto 14:20: “Mga igsoon, ayaw kamo pagpakabata diha sa mga kagahom sa pagsabot, apan . . . pagpakahingkod diha sa mga kagahom sa pagsabot.” Sa unsang paagi ang usa magatubo niining bahina? Ang Bibliya nagpatin-aw sa Hebreohanon 5:14: “Ang gahi nga pagkaon ilaha sa hamtong nga mga tawo, kanilang kinsa pinaagi sa pagginamit nakabansay sa ilang kagahom sa pag-ila nga mailhan ang husto ug ang sayop.” Ang giyanon napakyas sa pag-ugmad sa iyang mga kagahom sa pag-ila. Inay atubangon ang mga suliran, naningkamot siya sa pag-ikyas niana pinaagi sa pagpalipong sa droga. Ang magasing Young People Now miingon nga ang dukot nga mga tighingos “nabitik ingong mga tin-edyer​—nga dili makatubo ngadto sa pagkahamtong.”

Ayaw Gayod Pagsulay Niana!

Tingali may nailhan kang pipila ka katalirongan nga misulayg hingos sa solvente, ug natural lamang nga mahimong mausisaon. Apan ang Bibliya nag-ingon: “Hinloan nato ang atong kaugalingon sa tanang kahugawan sa unod ug espiritu, nga magahingpit sa kabalaan diha sa kahadlok sa Diyos.” (2 Corinto 7:1) Nganong mag-eksperimento sa usa ka butang nga magahugaw sa imong lawas o nga makawala sa pagkontrolar nimo sa imong hunahuna, bisan sa makadiyut lang? Ang tambag sa Pulong sa Diyos mao nga kita “managhupot sa atong panimuot.” (1 Tesalonica 5:6) Kining mga pulonga sa literal nagkahulogang “hinaot nga dili kita hubog.” Inay hugawan ang iyang bililhong mga katakos sa panghunahuna, ang usa ka Kristohanon maalamong magaamping niana.​—Proverbio 2:11; 5:2.

Si Kazuhiko miingon: “Nagbasol ako nga gisugdan ko pa kining bisyoha.” Si Lee miuyon, nga nag-ingon: “Binuang gayod kana. Kini mao ang labing, labing peligrosong butang nga buhaton.” Ilikay ang imong kaugalingon sa daghang kasakit ug kasub-anan, ug ayaw gayod pagsulay sa paghingos ug solvente. Lihok sumala sa ginaingon sa Bibliya: “Maalamon ang usa nga nakakita sa katalagman ug nagatago sa iyang kaugalingon, apan ang walay kasinatian magpadayon ug magaantos sa silot.”​—Proverbio 22:3.

Ugaling, ang pagpadapat niining maong tambag hayan dili sayon. Ang “pamit-os sa katalirongan” ginaingon nga usa sa labing komon nga katarongan nga mabitik ang mga batan-on sa pag-abuso sa solvente. “Ang akong magulang lalaki nakaimpluwensiya nako sa paghingos ug rugby,” miingon ang batan-ong David. “Gipatilaw ako niana sa akong mga higala,” midugang si Kazuhiko. Oo, sumala sa ginaingon sa 1 Corinto 15:33, “ang daotang pakig-uban nagadaot sa mapuslanong mga batasan.” Nganong tugotan ang mga katalirongan sa pagdaot sa imong kinabuhi? Si Jehova nga Diyos, ang atong langitnong Amahan, nagtambag: “Anak ko, kon tintalon ka sa mga makasasala, ayaw padala.”​—Proverbio 1:10.

Sa maalamon, itug-an sa imong ginikanan kon gipugos ka sa uban sa paggamit ug droga. Sila makatabang sa pagpalig-on sa imong hukom sa pag-ingong dili. Sa laing bahin, tingali natintal ka sa pagsulay sa paghingos ug solvente tungod kay gibati nimo nga gipugos o nalumsan sa mga problema. Ang mas maayong tambal sa pagpit-os mao ang pagpadayag sa imong mga problema ngadto sa imong mga ginikanan o sa ubang hamtong, mabinationg adulto. Gikinahanglan nimo ang giya, dili ang pag-ikyas pinaagi sa droga. Pahimusli usab ang tagana sa pag-ampo aron matabangan ka sa pagsagubang. “Sumalig [sa Diyos] sa tanang panahon,” matud sa salmista. “Ibubo ang inyong kasingkasing sa atubangan niya.”​—Salmo 62:8.

Ang paghingos ug solvente daw makalilipay, apan dili kana makasulbad sa imong mga problema. Sa pagkatinuod, kana makadaot sa imong kinabuhi. Magmaalamon. Ayaw gayod pagsulay niana.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 13]

Ayaw tugoti ang pagpamit-os sa katalirongan sa pagdani kanimo ngadto sa makamatay nga bisyo