Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsaon Nako Pagsagubang ang Mapasipad-anong Sinultihan?

“Ang akong amahan dili gayod modagmal kanako sa pisikal, apan pinaagi sa iyang mga pulong siya mosulti kanakog mga butang nga masakit pa ug labawng makalisang nako kay sa sagpa.”—Ann.

“Ang mapasipad-anong sinultihan mopabati nako nga walay pulos ug magpabilin kanako sa daghang adlaw, sa mga semana pa. Kana mipahinabog mga samad sa kaisipan nga naalim sa wala madugay apan nagbilin ug mga ulat.”—Ken.

SI Ann ug Ken, sama sa libolibong tin-edyer, mao ang mga biktima sa gitawag sa pila ka eksperto nga sistematikong paglaglag sa pagpabili-sa-kaugalingon sa usa ka batan-on—ang mapasipad-anong sinultihan. Bisan pag dili mabalian sa mga bukog ug walay makitang mga pangos, ang mapadayonong mapasipad-anong sinultihan sa mga ginikanan giisip sa pipila nga malaglagon kaayong matang sa pag-abusar sa bata.

“Gibati kong ang kinabuhi walay kahulogan,” nahinumdom si Marleen, nga nakaagom sa mapasipad-anong sinultihan gikan sa iyang inahan. Ang ubos nga pagpabili-sa-kaugalingon maoy kasagaran sa mga batan-on nga balikbalikon sa pagtawag nga estupido o walay-nada, nga baharan nga bunalan, pabation nga daw pakyas (“Kanunay kang nagpakyas kanako!”), o kanunayng basolon tungod sa mga aksidente (“Ang tanan maoy imong sala!”). Ang hinayng mental o emosyonal nga pagtubo ug ang madaoton o tig-iya-iya nga kagawian maoy dugang daotang mga epekto nga ipasangil sa pipila sa mapasipad-anong sinultihan. Busa ang Bibliya tukma sa dihang kini nagtandi sa mga epekto sa madaotong sinultihan ngadto sa “mga duslak sa usa ka espada.”—Proverbio 12:18.

Itugot nato, ang ginatawag sa pila ka batan-on nga pag-abusar kasagaran maoy katumbas sa labawg diyutay sa pagdisiplina sa ginikanan. (Efeso 6:4) Kanang disiplinaha makaayo kanimo bisan pag kini ipahamtang sa dili-nindot nga paagi. (Proverbio 4:13) Dugang pa, ang mga ginikanan usab “mapandol sa makadaghan. Kon adunay dili mapandol sa pulong, siya usa ka tawong hingpit.” (Santiago 3:2) Busa sa kainit sa kasuko, bisan ang labing buotang mga ginikanan usahay mosultig mga butang ilang pagabasolan. Apan sa dihang ang masakit, mapintasong mga pulong mahimong paagi sa kinabuhi, nga mapadayonong makadaot nga sumbanan, ang maong sinultihan mahimong motumbas sa seryosong emosyonal nga pag-abusar.a

Nianang situwasyona, unsay mahimo sa batan-on? Nahauna, sulayan nato pagsabot nganong ang pag-abusar tingali mahitabo.

Kon Nganong Sila Nagaabusar

“Ang mga ginikanan nga nagaabusar sa ilang mga anak dili pintasan nga mga buangon,” mao ang pangangkon ni Blair ug Rita Justice, “ni sila walay paghigugma sa ilang anak.” Ang pagtuon nila sa mapasipad-anong mga ginikanan nagpadayag nga 85 porsiento kanila nakaagig kawalad-on—kon dili man pisikal nga pag-abusar—sa dihang sila mga bata pa mismo! Busa daghang eksperto nagtuo nga ang daghan sa pag-abusar sa ginikanan nagsumikad dili tungod sa pagpinilyo sa batan-on kondili tungod sa nagbukal nga pagbati sa kawalay-kasegurohan sa ginikanan.

Kay wala gayod makadawat sa igong gugma ug pag-amoma gikan sa ilang mga inahan ug mga amahan, ang pila ka ginikanan malisdan sa pag-atiman nga mahigugmaon sa ilang mga anak. (Itandi ang 1 Juan 4:19.) Ang ginagmayng mga sayop sa bahin sa ilang mga anak isipong personal nga panamastamas, nga mopagawas sa kusganong pagsaway ug modugmok-sa-garbo nga panginsulto.

Hinumdomi, usab, sanglit karon maoy “mga panahon nga lisod sagubangon,” ang mga kalisdanan sa pangabuhi ug pag-atiman sa bata mahimong bug-at. (2 Timoteo 3:1) Kay nabug-atan sa maong kalisdanan, ang pila ka ginikanan mosobra sa pagsanong sa daw ilhanan sa pagsukol sa bahin sa usa ka anak lalaki o anak babaye.

Matuod, dili ikapakamatarong ang bisan unsang mapasipad-anong sinultihan. (Colosas 3:8) Ang mga ginikanan gisugo nga dili “pasuk-on ang [ilang] mga anak, aron sila dili mahiubos.” (Colosas 3:21) Bisan pa niana, ang pagkaamgo nga ang mapasipad-anong ginikanan basin may dakong kaguol o nabug-atan kaayo makatabang sa usa ka batan-on sa pagsabot sa tukma sa masakit nga sinultihan. Ang pagbaton sa maong panabot basin ‘makapahupay sa kasuko’ sa bahin sa gipasipad-ang batan-on.—Proverbio 19:11.

Pagsagubang sa Pag-abusar

Kon ang imong mga ginikanan nagaantos sa emosyonal nga mga suliran, kasagaran nga ikaw dili mao ang responsable. Ikaw dili makatabang nila sa pagsulbad sa maong mga suliran. Usahay ang pagpasipala maoy grabe kaayo nga maalamong ang usa ka batan-on mangitag tabang sa gawas, nga tingali moduol sa usa ka Kristohanong ansiano diha sa iyang lokal nga kongregasyon.—Isaias 32:1, 2.

Bisan pa niana, kadaghanan adunay mga butang imong mahimo aron himoon ang situwasyon nga mas maagwanta. Sa usa ka butang, ikaw kanunay makapaningkamot sa ‘pagpasidungog sa imong mga ginikanan’—bisan pag ang ilang kagawian daw dili maantos. (Efeso 6:2) Ang pagretobar o, grabe pa, pagbalos sa pagsiyagit kanila dili makapahimuot sa Diyos ug sagad makapagrabe lamang sa panagsungi.

Bisan pa niana, “ang tubag, kon malumo, mohupay sa kasuko.” (Proverbio 15:1) Sa iyang librong My Parents Are Driving Me Crazy, ang awtor nga si Joyce Vedral misugyot sa usa ka situwasyon diin ang usa ka nasukong inahan mosinghag, “Gipanghimaraot ko ang adlaw sa imong pagkatawo.” Ang pagretobar sama sa, “Gipanghimaraot ko ang adlaw nga ikaw nahimo kong inahan,” yanong mopatunhay sa panaglalis. Sa ingon si Vedral misugyot sa tubag sama: “Nasayod ako nga usahay ikaw akong lisodlisoron. Lisod gayod ang pagkaginikanan.” Ang pagbalos ug kalulot sa kasuko dili sayon, apan kini makapalong gayod sa mga kalayo sa panagbingkil.—Itandi ang Proverbio 26:20.

Usahay ang wayhinungdang mga pagharongay malikayan pa. Sa paghinumdom sa pila ka panagsungi nga iyang nabatonan batok sa iyang mga ginikanan ingong batan-on, ang usa ka dalagang ginganlag si Barbara miangkon: “Ako kinahanglan untang labaw nga maghunahuna sa dili pa mosulti. Gikinahanglan nga ako mahimong mas masinaboton. Kon makita nimong ang imong ginikanan may gikasuk-an na, paghulat. Ang ginabuhat lamang niini mao ang pagdugang ug sugnod sa kalayo.”

Ang laing batan-on miingon: “Nakaamgo na ako karon nga ang kasagarang nakabikil sa pagkasuko mao nga wala ko buhata ang butang nga angay kong buhaton. Ako nahimong mas mahunahunaon sa pagtuman sa akong mga buluhaton, sama sa paghugas sa mga plato ug pagpagawas sa basura.” Ang resulta? Menos nga pagsukmatay.

Pag-ayom-ayom sa Imong Pagpabili-sa-Kaugalingon

Bisan pa niana, ang mapasipad-anong sinultihan makagun-ob sa pagpabili-sa-kaugalingon sa usa. Si Ann (nga gihisgotan sa sinugdan) miangkon: “Usahay mosugod ako sa pagtuo nga ako estupido ug dili maayo, ug ako usa ka palas-anon.” Sa unsang paagi mapapas nimo ang maong negatibong mga pagbati?

Daghang batan-on makaarang sa pag-antos sa ilang lisod nga kahimtang sa balay ug dili madaot sa emosyon. Ang mga pagtuon nagapadayag nga ang maong mga batan-on “kasagarang dunay labing menos usa ka tawo sa ilang kinabuhi nga nagaatiman kanila.” Sumala sa gisaysay ni Janet Drobes, usa ka sikyatrikong social worker: “Kinahanglan nga ang mga batan-on mogugol ug panahon kauban sa mga tawo nga positibo ug nagamahal kanila.” Tingali ikaw maayo gihapong makiglabot sa labing menos usa sa imong mga ginikanan ug ikaw mahimong makigsuod kaniya. Ang Kristohanong kongregasyon usab may ubay-ubayng matinagdanong mga tawo nga mahimong dakong tabang ug tigpaluyo nimo.—Proverbio 13:20.

Ang pagbatog mabungahong pasatiempo, sama sa pagtuon sa pagtugtog ug musikal nga instrumento o paghanas sa usa ka langyawng pinulongan, makatabang usab sa pagpauswag sa imong pagpabili-sa-kaugalingon. Ug ang pagtabang sa uban nga makakat-on sa Pulong sa Diyos maoy makapatagbaw gayod nga kalihokan—ilabina inigkakita nimong gipanalanginan sa Diyos ang imong mga paghago! (Itandi ang 1 Corinto 3:6-9.) Nagaingon si Ann: “Pinaagi sa [bug-os-panahong] ministeryo nga mahigugmaong gitugot ni Jehova nga akong maambitan, akong naamgohan nga ako dili estupido sumala sa buot hunahunaon sa akong amahan.”

Ikalipay, bisan ang labing daotang mga kahimtang dili molungtad sa walay kataposan. Ug ang mga lihok sa imong mga ginikanan dili mohukom nga ikaw mahimong dili-maayong ginikanan sa usa ka adlaw. Ang Pulong sa Diyos mahimong may labawng impluwensiya diha sa kon unsang matanga sa ginikanan mamahimo ka kay sa dili-maayong panig-ingnan nga gihatag sa imong mga ginikanan. Kasamtangan, salig kang Jehova nga Diyos nga motabang nimo sa pag-antos. Ang imong paningkamot nga magagawi sa tukmang paagi atubangan sa mapasipad-anong sinultihan makapalipay sa iyang kasingkasing.—Proverbio 27:11.

Posible pa nga ang imong hinamtong nga pagsagubang sa mga butang modasig sa imong mga ginikanan sa pagbag-o. Matud ni Marleen, ang kanhi naguol nga dalaga nga gihisgotan sa sinugdan: “Sa tibuok kong kinabuhi ang akong inahan tigsinggit ug ako tigretobar kaniya. Apan karon gisulayan ko ang pagpadapat kon unsay ginaingon sa Pulong sa Diyos. Ang tinamdan ni Mama nagsugod sa pagkabag-o. Pinaagi sa pagpadapat sa Bibliya, ako mas nakasabot kaniya. Miarang-arang ang among relasyon.” Pinaagi sa imong pagbaton sa inisyatibo, ang imong relasyon mahimong mouswag usab.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 12]

Ang usa ka pagtuon nagpadayag nga 85 porsiento sa abusador nga mga ginikanan nakasinati sa pag-abusar sa dihang sila mga bata pa

[Letrato sa panid 13]

Ang pagbatog mabungahong pasatiempo, sama sa pagtuon pagtugtog ug musikal nga instrumento, makapauswag sa pagpabili-sa-kaugalingon