Ang Kabituonan ug ang Tawo—Aduna bay Koneksiyon?

ANG nabatasang pagtan-aw sa lihok sa mga bituon dili bag-o. Sumala sa The World Book Encyclopedia, ang mga mag-uuma libolibo ka tuig kanhi “nagtan-aw sa lihok sa mga bituon aron masayod kon kanus-a mopugas sa ilang mga pananom. Ang mga biyahero nakakat-on sa paggamit sa mga bituon sa pagtino sa mga direksiyon.” Bisan karon sa pagbiyahe sa wanang, ang mga bituon gigamit gihapon ingong mga giya. Ang karaang mga tawo nagmugna usab ug tinumotumong mga tawo ug mga hayop nga ilang gibating gihulagway diha sa mga pundok sa mga bituon, o mga konstelasyon. Sa lakat sa panahon ang mga tawo mibati nga ang mga bituon nakaimpluwensiya sa ilang mga kinabuhi.

Pagkadaghang Kapiliang mga Bituon

Ang paghunahuna lamang sa gidaghanon ug gidak-on sa mga bituon makapahingangha. Gibanabana nga adunay mga 100 ka bilyong galaksiya, o dagkong mga pundok sa mga bituon, sa uniberso! Ang The International Encyclopedia of Astronomy nag-ingon: “Mao kanay gidaghanon sa tipasi sa humay nga mahimong isulod sa usa ka kasarangang katedral.” Ang Milky Way nga galaksiya, diin ang atong sistema solar maoy bahin, gikalkulo nga sa labing menos adunay ingon niana ka daghang bituon. Ang kinadul-ang bituon sa atong Yuta (gawas sa Adlaw), usa sa Alpha Centauri nga grupo, adunay gilay-ong mga 4.3 ka light-year. Ang usa ka light-year maoy distansiya nga daganon sa kahayag sa usa ka tuig. Kana nagkahulogan nga sa dihang magtan-aw kita sa maong bituon, ang kahayag nga mosulod sa atong mata migikan sa bituon sa miaging 4.3 ka tuig ug sulod sa maong panahon nagsutoy latas sa wanang sa katulin nga 299,792 kilometros sa matag segundo. Ang nalangkit nga distansiya labaw sa atong mental nga katakos sa paghanduraw. Apan, kinadul-an lamang kana nga bituon. Ang pila ka bituon maoy binilyong light-year gikan sa atong galaksiya. Dili ikatingalang ang propeta sa Diyos nagpahayag: “Tan-awa! Ang mga nasod ingon lamang sa usa ka tinulo sa timba; ug ingong pino nga abog sa timbangan nga sila gitimbang. Tan-awa! Iyang gipunit ang kaislahan mismo ingong pino nga abog.” (Isaias 40:15) Kinsa may mabalaka sa diyutayng bonbon sa abog?

Ang kinaduolan sa yuta nga butang sa wanang mao ang bulan, nga nagbutang ug tinong impluwensiya sa atong yuta, kay ang grabidad niini nagapahinabo gani ug kapin sa 15 metros nga kalainan tali sa taob ug hunas sa pila ka dapit. Sumala sa tulo ka Pranses nga siyentipiko, ang grabidad sa bulan gituohan karon nga maoy nagamentinar sa ehe sa yuta nga mohandag ug 23 ka degrado, sa ingon nagseguro sa regular nga pag-usab sa mga panahon. (Nature, Pebrero 18, 1993) Sanglit ang bulan nakahimo sa maong pisikal nga impluwensiya sa atong planeta, makataronganon nga mangutana, Komosta na man ang binilyong bituon? Apan una pa, unsay ikasulti sa karaang mga tinubdan, sama sa Bibliya, labot sa mga bituon?

Mga Bituon Diha sa Kasulatan

Ang Bibliya naghisgot ug makadaghan sa mga bituon, sa literal ug sa piguratibong diwa. Pananglitan, sumala sa usa ka salmista, ang Maglalalang nagbuhat “sa bulan ug sa mga bituon aron magdominar sa kagabhion” aron ang mga bituon makatabang sa pag-iwag sa yuta. (Salmo 136:9, Tanakh) Sa ulahi, sa dihang naghimog pakigtugon uban sa matinumanong si Abraham, ang Diyos nag-ingon: “‘Hangad, palihog, ngadto sa kalangitan ug ihapa ang mga bituon, kon ikaw makaarang sa pag-ihap niana.’ Ug siya nagpadayon sa pagsulti kaniya: ‘Ang imong binhi maingon usab niana ka daghan.’” (Genesis 15:5) Gipatin-aw ni apostol Pablo nga ang mga bituon may mga kalainan, nga nag-ingon: “Ang himaya sa adlaw maoy usa ka matang, ug ang himaya sa bulan maoy lain, ug ang himaya sa mga bituon maoy lain; sa tinuod, ang usa ka bituon lahi sa usa ka bituon ug himaya.”a (1 Corinto 15:41) Sa samang panahon, kining hilabihan ka daghang bituon uban sa ilang himaya nahasulod sa pagmando o sa pagdumala sa ilang Maglalalang: “Ginaihap niya ang gidaghanon sa mga bituon; iyang ginganlan silang tanan sa ilang mga ngalan.”​—Salmo 147:4.

Sa laing bahin, diha sa Kasulatan makaplagan nato nga subsob gigamit ang mga bituon nga nagtumong sa mga tawo, mga magmamando, ug mga manulonda. Ang anak nga lalaki ni Jacob nga si Jose nagdamgo diin ang iyang mga ginikanan gihulagway ingong “ang adlaw ug ang bulan” ug ang iyang mga igsoon ingong “mga bituon.” Ang mga manulonda gitawag ingong “mga bituon sa kabuntagon.” Ang hari sa Babilonya gikaingon nga nangandoy nga mahimong labaw sa “mga bituon sa Diyos,” ang Davidnong mga magmamando sa nasod sa Israel. Ang maduhaduhaong mga lalaki sa Kristohanong kongregasyon gipakasama sa “mga bituon nga walay piho nga agianan,” samtang ang matinumanong mga lawas sa mga ansiano sa kongregasyon gihisgotan ingong “mga bituon” diha sa tuong kamot ni Kristo.​—Genesis 37:9, 10; Job 38:7; Isaias 14:13; Judas 13; Pinadayag 1:16.

Usa ka asoy sa Bibliya nag-ingon nga ‘ang mga bituon gikan sa ilang mga agianan nakig-away batok kang Sisera,’ ang pangulo sa kasundalohan ni Haring Jabin sa Canaan, nga nagdaogdaog sa nasod sa Israel sulod sa 20 ka tuig. Si Jehova nagsugo kang Maghuhukom Barak sa Israel sa pagluwas sa Israel gikan sa kaulipnan ug naghatag kaniya ug maharusong kadaogan ibabaw ni Sisera, bisan tuod si Sisera adunay siyam ka gatos ka karo nga may mga sanggot nga puthaw sa mga ligid. Sa awit sa kadaogan, ang mga Israelinhon nag-awit: “Gikan sa langit sa pagkatinuod ang mga bituon nakig-away, gikan sa ilang mga agianan sila nakig-away batok kang Sisera.” Walay gihatag nga katin-awan kon sa unsang paagi gayod ang mga bituon nakig-away. Inay motuo nga ang mga bituon nagbutang ug direktang impluwensiya sa gubat, mas makataronganon nga tuohan nga ang ekspresyon nagpaila sa usa ka matang sa langitnong pagpangilabot alang sa Israel.​—Maghuhukom 5:20.

“Ang Bituon” sa Betlehem

Tingali usa sa labing-iladong mga bituon nga gihisgotan sa Bibliya mao “ang bituon” sa Betlehem nga naggiya sa mga astrologo gikan sa “sidlakang mga bahin” ngadto sa balay diin si Jesus gidala sa iyang mga ginikanan human sa iyang pagkahimugso diha sa usa ka pasungan. Unsa man kadtong maong bituon? Sa walay duhaduha kadto maoy dili ordinaryo, sanglit kadto mubo ra kaayo nga masundan kini sa mga astrologo sulod sa mga 1,600 kilometros. “Ang bituon” nagtultol una kanila ngadto sa Jerusalem. Kay nakadungog labot niini, si Haring Herodes misukit kanila ug dayon nakahukom sa pagpatay sa bata nga si Jesus. Dayon “ang bituon” nagtultol sa mga astrologo ngadto sa partikular nga balay nga gipuy-an ni Jesus. Sa walay duhaduha walay normal nga bituon ang makahimo niana. Kini bang samag bituon nga butang gikan sa Diyos? Sanglit ang pagduaw sa mga astrologo sa dili direkta mitultol ngadto sa pagpatay sa ‘tanang batang lalaki sa Betlehem ug sa tanang distrito niini gikan sa duha ka tuig ang panuigon paubos,’ dili ba makataronganong makahinapos nga “ang bituon” maoy usa ka butang nga gigamit sa Kaaway sa Diyos, si Satanas, sa paningkamot nga laglagon ang Anak sa Diyos?​—Mateo 2:1-11, 16.

Angay usab hinumdoman nga ang mga astrologo gikan sa Sidlakan, tingali gikan sa Babilonya, nga maoy karaang sentro sa salamangka, pamarang, ug astrolohiya. Ubay-ubayng mga butang sa wanang ang ginganlan awat sa mga diyos sa Babilonya. Sa mga adlaw ni Haring Nabucodonosor, ang pagpanagna gigamit aron magtabang kaniya sa pagdesisyon kon asa moagi sa iyang pag-adto sa gubat.​—Ezekiel 21:20-22.

Ang propetang si Isaias mihagit sa mga magtatambag sa Babilonya, nga nag-ingon: “Wala kay [Babilonya] nahimo bisan pa sa daghang tambag. Paduola ang imong mga astrologo ug paluwasa sila kanimo​—kadtong mga tawong nagtuon sa lihok sa kabituonan, nga motagna inigsubang sa bag-ong bulan kon unsay mahitabo kanimo. Sama sila sa dagami, nga lamyon sa kalayo! Dili sila makaluwas sa ilang kaugalingon . . . ug wala nay moluwas kanimo.” Sumala sa propesiya ni Isaias, ang gamhanang Babilonya nahulog kang Ciro nga Bantogan niadtong 539 W.K.P. Ang tambag nga gipangangkon niadtong Babilonyanhong mga astrologo nga gikan sa mga bituon nahimong katalagman alang sa tanang hingtungdan.​—Isaias 47:13-15, Today’s English Version.

Kini ba nagpasabot nga wala kitay matun-an nga bisan unsa gikan sa mga bituon?

[Footnote]

[Kahon sa panid 5]

Kon Unsay Gisulti sa Uban

ASTROLOHIYA: “sumpay ug kaabin sa astronomiya.”​—Johannes Kepler (1571-1630) astronomong Aleman.

“Ang astrolohiya usa ka sakit, dili usa ka siyensiya. . . . Usa kini ka kahoy diin ubos sa landong niini milambo ang tanang matang sa patuotuo.”​—Moses Maimonides (1135-1204), Hudiyonhong eskolar sa Edad Media.

“Usa ka karaang-siyensiya nga nangangkong makahimo sa pagtag-an sa indibiduwal nga personalidad ug batasan ug sa pagtagna sa dagan sa panahon ug mga panghitabo sa umaabot pinaagi sa mga posisyon sa mga butang sa kalangitan. . . . Malagmit mga ika-6 nga siglo W.K.​—ang mga Caldeanhon sa habagatang Iraq gituohang nagpailaila sa personal nga horoskopyo. Kini may kalabotan sa mga impluwensiya nga gibutang sa daw wala magalihok nga mga bituon sa panahon sa pagkahimugso, ingon man sa Adlaw, Bulan ug lima ka planeta. . . . Ang mga pamaagi sa astrolohiya ug ang interpretasyon sa mga horoskopyo nagsalig sa mga ideya nga nakaplagan sa mga astronomo ug sa kadaghanang ubang siyentipiko nga nagdepende sa personal nga interpretasyon inay pinasukad sa kamatuoran ug dili madawat.”​—C. A. Ronan, koordinetor sa proyekto, East Asian History of Science Trust, Cambridge, Inglaterra, ug tumatampo sa The International Encyclopedia of Astronomy diin gikuha kining maong kinutlo.

Sa pag-ilustrar niining maong pagdepende sa personal nga interpretasyon, si Ronan nagsaysay nga samtang sa Kasadpanhong kaisipan, ang pulang planeta, Mars, gilangkit uban sa gubat ug kamakiggubaton, alang sa mga Intsik, ang pula maoy usa ka nindot nga kolor, ug ang Mars giisip nga adunay maayong impluwensiya. Sa kasukwahi, ang Kasadpanhong mitolohiya naglangkit kang Venus sa kaputi ug katahom. Alang sa mga Intsik “ang puti . . . giisip nga bulok sa kamatayon, pagkadunot ug kalaglagan; busa si Venus giila ingong ‘masulob-ong planeta sa gubat.’”

Si Ronan nagpadayon: “Bisan pa sa kinaiya niining karaang-siyensiya, ang astrolohiya niadtong unang mga panahon nagdulag mapuslanong bahin diha sa pagduso sa astronomikal nga obserbasyon ug naghatag ug salapi sa paghimo niana.”

Napulog-siyam ka dumadaog sa ganting Nobel, uban sa ubang mga siyentipiko, naghimog usa ka kapahayagan niadtong 1975 nga nag-ulohang “Mga Pagsupak sa Astrolohiya​—Pahayag sa 192 ka Nagapangunang mga Siyentipiko.” Kini nagpahayag: “Sa karaang panahon ang mga tawo . . . walay ideya sa lagyo kaayong mga distansiya gikan sa yuta ngadto sa mga planeta ug mga bituon. Karon nga kining maong mga distansiya mahimo na ug nakalkulo na, atong makita kon daw unsa ka hilabihang gamaya ang mga epekto sa grabidad ug uban pa nga nagpatungha sa halayong mga planeta ug sa mas halayong mga bituon. Kini maoy yanong sayop sa paghanduraw nga ang mga kusog nga gibutang sa mga bituon ug mga planeta sa yugto sa pagkahimugso sa bisan unsang paagi makaumol sa atong mga kaugmaon.”b

[Footnote]