Pagpaniid sa Kalibotan

Pagdaghan sa Basura

Ang mga sundalo nga nagpatrolya sa utlanan sa Polandia nagabantay sa usa ka bag-ong matang sa pagsulod niining mga adlawa​—langyawng basura. Sumala sa The Washington Post, niadtong 1992, ang Polakong mga awtoridad misanta sa pagsulod ngadto sa nasod sa mga 1,332 ka wala-kinahanglanang mga kargamento nga basura gikan sa Kasadpang Uropa lamang. Sa unang unom ka bulan sa 1993, ang gidaghanon sa maong mga kargamento miusbaw sa 35 porsiento. Sa daghang nasod sa Kasadpan, ang gasto sa paglabay sa peligrosong basura nahimong mahal kaayo nga ang pagpadala sa basura ngadto sa wala maugmad nga mga nasod diin hayan mas lisod nga ipatuman ang mga balaod sa kalikopan nahimong mapuslanong kapilian. Pananglitan, duha ka kompaniya sa metal sa T.B. sad-an sa pagsagol sa 1,000 ka toneladang makahilong abog gikan sa usa ka tunawanan ug metal ngadto sa kargamento sa abono nga gipadala sa Bangladesh. Ang pipila sa basura gidismolar ingong mga donasyon sa buhat-sa-kaluoy. Ang mga opisyal sa adwana sa Polandia nagtaho nga sila sagad makadawat ug mga kargamento nga kunohay medikal nga mga hinabang gikan sa Australia, Uropa, ug sa Tinipong Bansa nga sa pagkatinuod nasudlan diay sa mga basura sama sa mga heringgilya, mga sapot sa ilalom, ug kagamitan sa labatoryo​—ang tanan ginamit ug nahugawan.

Magasin sa Diborsiyo

Kay nakaila sa komersiyal nga kahigayonan sa usa ka makapakurat nga gidaghanon sa nagdiborsiyo, ang usa ka magpapatik sa magasin sa Pransiya nagpagula ug usa ka mantalaan nga gitawag ug Divorce. Usa ka kolumnista sa Bulletin sa Sydney, Australia, mikomento nga ang magasin nagpasundayag sa “lindog sa mga tambag gikan sa mga abogado ug mga sikologo, mga sugyot alang sa mga babaye nga naningkamot sa pagpangita sa ilang unang trabaho human sa kaminyoon, ug​—alang sa mga maisogon​—kon unsaon pagpakigdeyt pag-usab.” Hinuon, usa ka ulohan nga tin-awng wala hisgoti sa magasin mao ang pag-uliay sa magtiayon. Ang kolumnista mikomento: “Si bisan kinsa nga mangita ug tambag bahin sa kon unsaon paghusay sa usa ka gubot nga relasyon kinahanglang mangita sa laing dapit.” Oo, pangitaa ang tambag gikan sa dili-masayop nga Pulong sa Diyos, ang Bibliya.

Hummingbird sa Venezuela Nameligro

Bayente-otso ka lainlaing espesye sa mga hummingbird nameligrong mahanaw sa Venezuela. Ang pipila niini dili makaplagan sa ubang bahin sa kalibotan. Ang hummingbird lumad sa kayutaan sa Amerika, gikan sa Alaska ngadto sa Argentina ug Chile. Motimbang kini ug tali sa 2 ug 9 ka gramos, nga ang kinagamyan mao ang bee hummingbird, nga may sukod nga mga 5 ka sentimetros, ug ang kinadak-an mao ang higanteng hummingbird, nga may sukod nga 21 ka sentimetros. Unsa may nagapuo sa hummingbird sa Venezuela? Sakit ba o manunukob? Dili. Ang Carta Ecológica, usa ka mantalaan nga gipatik sa kompaniya sa aseite nga Lagovén, nagpadayag nga ang hinungdan mao ang pagkaupaw sa lasang​—ang sistematikong paglaglag sa puy-anan sa langgam. Kining gamay, madanihon, buloknong linalang maoy usa lamang sa daghang biktima sa mabangis nga paglaglag sa tawo sa kalasangan.

Makadaot nga Bisyo Gidili

Ang gobyerno sa Pakistan nagmando nga ang mga pakete sa bunga kinahanglang may mga pasidaan sa panglawas nga susama niadtong anaa sa mga pakete sa sigarilyo, nagtaho ang magasing Asiaweek. Ang magasin nag-ingon nga minilyong tawo sa habagatang Asia naggiyan sa pan masala, usa ka sinagol sa bunga ug lainlaing mga lana ug ubang mga sagol nga giputos sa buyo. Kini pagausapon. Ang India nagbutang na ug mga pasidaan diha sa mga pakete sa bunga gumikan sa gikatahong kalangkitan niini sa kanser sa baba. Ug ang mga bata nahibaloang nadunlan hangtod namatay gumikan sa bunga. Ang bag-ong mga balaod sa Pakistan magadili sa pagbaligya ug bunga ngadto sa mga bata ubos sa singko anyos ang edad.

Nagauswag ang Papel sa mga Apohan

Ang mga pagtuon sa Tinipong Bansa nagpakita nga ang mga apohan, ilabina ang mga apohang babaye, adunay nagauswag nga papel diha sa mga kinabuhi sa ilang mga apo. Ang usa ka nagapadayon nga pagtuon sa Nasodnong Instituto sa Pagkatigulang nakakaplag nga 69 porsiento niadtong natawo tali sa 1931 ug 1941 maoy mga apohan; mga 44 porsiento kanila naggugol ug kapin sa 100 ka oras sa usa ka tuig sa pag-atiman sa usa o labaw pa sa ilang mga apo. Sa aberids, kining maong mga apohan migugol ug 659 ka oras uban sa mga bata, ang katumbas sa 82 ka walo-ka-oras nga mga adlaw, matud sa The Wall Street Journal. Ang kababayen-an, nakaplagan sa pagtuon, migugol ug aberids nga 15 hangtod 20 ka oras matag semana sa pag-atiman sa mga apo ug 2.5 ka beses nga kalagmitang tig-atiman kay sa mga lalaki.

Mga Amahan Kulang ug Kontak sa Ilang Pamilya

Maingon sa ubang bahin sa kalibotan, ang bugkos sa pamilya sa Hapon dili ingon kaniadto. Ang The Daily Yomiuri mitaho di pa dugay nga ang mga 481,000 ka Hapones nga lalaki napugos sa pagpuyo layo sa ilang mga pamilya gumikan sa pagkabalhin ug trabaho. Ang gidaghanon maoy 15 porsientong mas taas kay sa miaging lima ka tuig ug gidahom nga motaas pa samtang ang mga suliran sa pagpangita ug puy-anan ug pagtungha magakagrabe pa. Sa samang isyu, ang mantalaan nagtaho ug usa ka surbi sa primarya ug tersero anyo sa hayskul nga mga estudyante diin 43 porsiento sa mga batan-on nag-ingon nga wala gayod sila makapakigsulti sa ilang mga amahan. Ang igoigong gidaghanon, 18.4 porsiento, nag-ingon nga sila walay kabildohay sa ilang mga inahan.

Mga Kausaban sa Pamilya sa Argentina

Ang mga pagtuon di pa dugay nagpadayag ug talagsaong mga kausaban sa gambalay ug mga sumbanan sa panggawi sa pamilyahanong kinabuhi sa Argentina, sumala sa mantalaan sa Buenos Aires nga Clarín. Sa pagkomento bahin sa sulondang pamilya​—ang usa nga dako, nahiusa, ug sa mga adlaw nga walay trabaho o sa gabii, duyog nga mangaon—​ang mantalaan nag-ingon: “Daghan karong adlawa moingon nga ang maong sumbanang mga pamilya wala na maglungtad, usa ka kanhing maanindot nga kahimtang nga nabanaag sa mga hulagway.” Usa ka estadistika gikan sa librong La familia en la Argentina (Ang Pamilya sa Argentina), ni Susana Torrado, nagpakita nga sa milabay nga dekada, ang may nag-inusarang ginikanan nga mga pamilya, nga karon adunay gidaghanon nga 1,200,000, miuswag sa Argentina sa mga 60 ngadto sa 80 porsiento. Ang mga anak sa pinaangkan karon maoy hinungdan sa kapin sa 36 porsiento sa tanang nangatawo​—usa ka pag-uswag nga halos 30 porsiento sukad sa 1960. Dugang pa, ang mga interbiyo nagpakita nga ikatulong bahin niadtong tali sa mga pangedarong 20 ug 34 wala magtuo nga ang bugkos sa kaminyoon maoy tibuok kinabuhi.

Bokabularyo sa mga Bata

Ang mga bata hayan labi pang nasayod bahin sa dili-makapahimuot nga mga kamatuoran sa modernong kalibotan kay sa giila sa kadaghanang mga hamtong, maoy gipadayag sa usa ka pagtuon sa Italya. Usa ka tem gikan sa Nasodnong Sentro sa Panukiduki sa Italya nagsusi sa kapin sa 5,000 ka mubong mga sinulat nga gisulat sa mga bata nga nagtungha nga nag-edad ug unom ngadto sa napulo ka tuig. Sumala sa mantalaang La Repubblica, ang pagtandi sa ilang 6,000-ka-pulong nga bokabularyo uban sa balasahon sa mga bata nga sinulat sa mga hamtong nagpadayag nga ang “halos dili-tinuod, malinawong kalibotan nga walay mga suliran” nga gipakita sa mga bata “wala maglimbong kanila.” Ang mantalaan nagdugang: “Sila nasayod gayod kon unsay kahulogan sa ‘mga droga,’ ‘AIDS’ ug ‘panglugos.’” Ang mga tigdukiduki nag-ingon nga “ang kalibotan sa mga sinulat sa mga bata daw mas abante pa ug mas nunot sa kapanahonan kay sa ilang balasahon” nga sinulat sa mga hamtong, nag-ingon ang Corriere della Sera.

Pagdani sa mga Tawo

Ang usa ka ebanghelikal nga simbahan sa Maryland, T.B.A., nakakaplag ug usa ka bag-ong paagi sa pagdani sa mga tawo nga mosimba. Sa usa ka Dominggo di pa dugay, ang unang 125 ka tawo nga moabot sa simbahan gihatagan ug $10 ang matag usa. Kinahanglan lamang silang magpabilin sulod sa 75-minutong serbisyo, nga nagpasundayag sa usa ka kataw-anan nga drama ug pag-awit nga dinuyogan sa usa ka “light rock” nga banda. Sumala sa Prensa Asosyada, ang luyoluyong direktor sa mga ministeryo sa simbahan nag-ingon: “Daghang tawo ang nagreklamo nga sila dili mosimba tungod kay ang mga simbahan kanunayng nanginahanglan ug salapi. Kami naghunahuna, ‘Nganong dili mangahas ug hatagan silag salapi?’” Kadaghanang tawo, matud sa taho, midawat sa salapi, bisan tuod daghan ang miangkon nga ila kanang giuli sa ulahi. Trayentaidos ang nagtipig sa kuwarta.

Mapuslanong Daan nga mga Kargahanan sa Barko

Inay ilabay ang dagkong mga kargahanan sa barko ingong sinalibay nga metal, usa ka kompaniya sa barko sa Habagatang Aprika nakakaplag ug maalamong mga kagamitan alang niini sa dihang kini sila gubaon na kaayo nga dili na makargahan ug bug-at nga mga kargamento. Duha niining dagkong mga metal nga tinukod, sa dihang sumpayon, mahimong igoigong gidak-on nga lawak-klasehanan. Siyempre, ang usa ka kilid sa matag kargahanan kinahanglang tangtangon, ug ang mga bintana ug mga pultahan kinahanglang idugang sa nahibiling mga kilid. Ang daang mga kargahanan mahimong magsilbi usab ingong mga balay, mga tindahan, mga klinika, ug mga librarya. Sa usa ka kaso, sumala sa magasing African Panorama, “ang 16 ka gibag-ong mga kargahanan nagtaganag 8 ka dagkong mga lawak-klasehanan alang sa kapin sa 1,000 ka estudyante.” Sa pagkakaron, kapin sa 1,000 ka kargahanan ang anaa alang sa nanginahanglang mga komunidad sa Habagatang Aprika. Apan ang kompaniya nga nalangkit nahutdan na sa daang mga kargahanan ug nangayog tabang sa ubang internasyonal nga mga kompaniya sa barko nga adunay sobrang daang mga kargahanan.

Pagkuyos sa Utok

Ang pag-inom ug daghan kaayong alkoholikong ilimnon ug pagkaon ug daghang tambok nga pagkaon sulod sa katuigan dili lamang magpauswag sa katambok kondili magpakuyos usab sa utok, sumala sa usa ka pagtuon sa usa ka grupo sa tigdukiduki sa Akita University Medical College sa Hapon. Latas sa milabayng pito ka tuig, ang grupo nagdumala ug usa ka surbi sa 960 ka tawo, nga nagagamit sa MRI (Magnetic Resonance Imaging), ug nakakaplag nga mikuyos ang utok sa 58 porsiento niadtong nagdepende sa alkoholikong ilimnon. Taliwala niadtong adunay hyperlipemia, taas nga sukod sa tambok nga mga substansiya sa dugo, 41 porsiento niadtong anaa sa pangedarong 40 ug 50 ug 55 porsiento niadtong anaa sa pangedarong kapin ug 60 nagpakita sa maong pagkuyos. Sa kasukwahi kaayo, 4 porsiento lamang niadtong wala magdepende sa alkoholikong ilimnon o niadtong menos ug tambok nga substansiya diha sa dugo ang nagpakita ug mga ilhanan sa pagkuyos. Ang mga simtomas sa pagkabuang naobserbahan taliwala sa 80 porsiento niadtong may mikuyos nga utok, nagtaho ang mantalaang Yomiuri Shimbun. Ang Luyoluyong Propesor Ikuo Naemura sa grupo sa mga tigdukiduki nagtambag: “Ang pagkuyos sa utok hinayhinay nga naugmad apan segurado. Hinungdanon nga likayan ang sobrang pag-inom sa alkoholikong mga ilimnon ug sobrang pagkaon sa tambok nga mga pagkaon.”