“Burnout”—Sa Unsang Paagi Makasagubang Ka?

KAY nabug-atan sa kapit-osan gumikan sa mga kabalaka ug matag-adlawng mga pakigbisog, daghan ang mosulay sa paghanaw sa ilang mga pagbati sa kapakyasan pinaagi sa pag-inom. Ang alkohol, ang labing kaylap nga giabusohang droga karong adlawa, gigamit sa daghan sa paningkamot nga maikyasan ang mga kapaitan sa kinabuhi. Ang uban nagsalig sa popular nga mga drogang ireseta aron masagubang ang mga kabalaka. Apan ang uban modangop sa makapausab-sa-hunahunang mga droga, sama sa marijuana, methamphetamines, ug cocaine. Bisan ang mga bata nasayrang nagagamit ug mga droga aron makaikyas sa mga katinuoran sa kinabuhi. Giingon nga 95 porsiento sa Amerikanong mga batan-on makagamit na sa usa o labaw pa nga supak-sa-balaod nga mga substansiya sa dili pa sila makatapos ug hayskul.

Unya anaa kadtong nagtinguha nga moikyas sa matag-adlawng kalisdanan pinaagi sa pagpakighudyaka uban sa ilang mga higala o pagpakaaron-ingnon nga ngaya samtang sa kahiladman masulob-on. O tungod sa sayop nga mga katarongan, sila mangita sa pagmahal ug pagpangga diha sa kaatbang nga sekso. Apan ang paggamit sa mga lakang alang sa kaikyasan aron masagubang ang kapit-osan makapasamot lamang sa pagbati sa kapakyasan. Sa dihang sulayan sa mga tawo nga isambog ang alkohol o ubang makapausab-sa-hunahuna nga mga substansiya sa kapit-osan inay mapabaskog ang ilang kaugalingon, ilang mapadali ang proseso sa burnout. Nan, unsay imong mahimo sa dihang gibati nimo nga ang kusog, kadasig ug panukmod sa imong kahiladman inanayng napalong?

Dalan sa Pagkaayo

Ang Pagmata! dili mosugyot ug tinong mga terapiya o mga tambal. Bisan pa niana, mohatag kinig pipila ka makatabang nga sugyot nga gibase sa mga prinsipyo sa Bibliya nga makatabang kanimo sa paghaling sa nagkapalong nga agipo sa imong kahiladman. Si Dr. Yutaka Ono, usa ka direktor sa Keio University School of Medicine, mirekomendar ug tulo ka butang aron masagubang ang burnout. Siya misaysay: “Ang tulo ka butang mao ang pagkontrol, komunikasyon, ug pag-ila.”

Aron mabuntog ang mga pagbati sa kawalay-mahimo, kinahanglang ikaw makahimo sa pagbati nga kontrolado nimo ang imong mga pagbati ug panggawi. Kon ang pagbati sa kapakyasan mogahom kada adlaw sa imong mga emosyon ug mopukgo sa imong katakos sa pagsulbad sa mga suliran, madali ang pagtuo nga dili na nimo kontrolado ang mga butang. Bisan pa niana, ayaw pag-urong nga walay-buhaton ug magpalandong sa makatugaw nga mga panghunahuna. Sulayi ang pagsulbad sa imong suliran lakang-por-lakang. (Tan-awa ang kahon, panid 8.) Ayaw pagpaugmaugma. Pinaagi sa pagsugod lamang sa positibong mga aksiyon, mosugod ka na sa pagbatig maayo ug makontrol na nimo ang kahimtang.

Sulayi ang pagkunhod sa mga kapikal nga mosangpot sa mga pagbati sa kadili-malaomon. Pananglitan, ang pipila lagmit mapikal sa matag ginagmayng butang sa kinabuhi. Ilang ipugos ang usa ka paagi sa pagbuhat sa mga butang ug mapikal kon ang uban dili mosunod, o sila tingali mobatig kahigawad sa ilang kaugalingong mga kapakyasan. “Ayaw pagpalabi sa pagkamatarong,” matud sa usa ka makinaadmanong tawo sa karaan, “ni magpakita nga ikaw labihan ka maalamon. Nganong ipahinabo nimo ang kadaotan sa imong kaugalingon?” (Ecclesiastes 7:16) Ang pagsunod sa mga sukdanan nga tag-as kaayo ug kanunayng pagbati nga wala ka makakab-ot kanila maoy usa ka tinong paagi sa pagkaagom ug burnout.

Ang dugang makatabang nga tambag gikan sa Bibliya mao “nga mahimong makasaranganon sa paglakaw uban sa imong Diyos.” (Miqueas 6:8) Ang pagkahimong makasaranganon nagkahulogan nga makaamgo sa mga limitasyon sa usa o pagbutang “sa kasarangang pagbanabana sa mga katakos sa usa.” Kini mahimong magpasabot sa pagbalibad sa dili-makataronganong mga kinahanglanon sa dapit-trabahoan.

Kadtong nahibalo sa ilang mga limitasyon modawat sa tabang. Usa ka babayeng manedyer nga nakaagom ug burnout miingon nga ang yawi sa paglikay niini mao ang pagpangayog tabang. Bisan pa, sumala sa iyang giingon, “daghang tawo ang mahadlok nga mangayog tabang tungod kay basin sila tamayon ingong pakyas sa ilang trabaho.” Kon kaha trabaho sa panimalay, trabaho sa eskuylahan, o sekular nga trabaho​—bisan unsa pa ang nagpameligro kanimo sa pagkaagom ug burnout—​idelegar ang trabaho kon mahimo. Matingala ka sa pagkakita kon sa unsang paagi molampos ang mga butang nga wala ang imong direktang pagdumala sa tanang butang.​—Itandi ang Exodo 18:​13-27.

Basin nagkinahanglan ka ug diyutayng pahulay. Ang pagbakasyon sa trabaho katingad-anan nga makahatag ug kaayohan sa usa ka lagmit nga biktima sa burnout. Ugaling, kon ang imong mga kahimtang dili motugot niana, “kon mahibalo kang magmasadyaon, makahimo kanag kalainan,” matud sa tigdukiduki nga si Ann McGee-Cooper. Ang pagpahulay sa pag-usab sa paso magpauswag pa sa kamabungahon, nga magpalihok sa imong kaisipan paingon sa mamugnaong panghunahuna. Ang gitambag ni Haring Solomon katuigan kanhi matuod gihapon: “Labi pang maayo ang diyutay nga pahulay kay sa doble nga diyutayng paghago ug paggukod sa hangin.”​—Ecclesiastes 4:6.

Usa ka Mapaluyohong Pundok Alang sa Komunikasyon

Ang ikaduhang punto nga gihisgotan ni Dr. Ono naglangkit sa komunikasyon. Makaiikag nga ang mga bombero talagsa rang makaagom ug burnout. Kini mahimong tungod kay, dugang pa sa pagkagiisip nga mga bayani, sila nahiusa sa kusganong bugkos sa panag-abyan. Kay nagbaton ug usa ka mapaluyohong pundok nga kasaligan, ang usa makapangayog tabang gikan kanila. Asa ka makakitag makapahupayng pagpaluyo karong adlawa? Sa pagbatbat sa mga paagi nga masagubang sa mga doktor ang burnout, ang librong Moetsukishokogun (Burnout Syndrome) nag-ingon: “Alang sa mga doktor, ang ilang pamilya, ilabina ang ilang kapikas, mao ang labing epektibo ug matinud-anong emosyonal nga tigpaluyo.” Ang tanan nagkinahanglan nga adunay kasugiran sa personal nga mga pagbati. Niining bahina sa komunikasyon, ang Bibliya nagtanyag ug praktikal nga tambag. Gidasig niini ang mga magtiayon nga ipadayon ang romantikong mga pagminahalay sa usag usa ug giingnan ang tanan nga magbaton ug mga higala nga makahimog daghang praktikal nga mga sugyot.​—Proverbio 5:​18, 19; 11:14.

“Kinahanglang tukoron nato ang atong kaugalingong sistema sa pagpaluyo sa suod nga mga higala ug pamilya,” matud sa USA Today. Dayon midugang kini: “Kinahanglan usab nga mobati kitang may kagawasan sa paggamit sa mga kahinguhaan sa atong relihiyosong mga sentro ug mga serbisyo labot sa maayong kaisipan.” Mahitungod sa kon unsaon paggamit ang relihiyosong mga kahinguhaan alang sa tabang, ang igsoon ni Jesus sa inahan nga si Santiago misulat: “Aduna bay masakiton taliwala kaninyo? Ipatawag kaniya ang mga ansiano sa kongregasyon ngadto kaniya, ug paampoa sila alang kaniya, nga magahaplas kaniya ug lana sa ngalan ni Jehova.” (Santiago 5:14) Ang mga Kristohanon nga adunay mga suliran makakaplag ug kahupayan pinaagi sa pagpakigsulti sa mga ansiano sa mga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova. Bisan pag ang mga ansiano dili mga espesyalista sa pagsagubang sa burnout, ang espirituwal nga pagpaluyo nga ilang ginahatag maoy bililhon kaayo.

Bisan pag ang usa ka sistema sa tawhanong pagpaluyo tingali makapabaskog na usab kanato alang sa sunod nga adlaw, kini basin dili pa igo sa kanunay. Sa introduksiyon sa iyang libro nga, Helplessness, si Martin E. P. Seligman mipunting sa espiritu sa pagkaindependente ug pagsalig-sa-kaugalingon nga makita sa Kasadpan ingong usa ka hinungdan sa pag-uswag sa depresyon karong adlawa, ug gipahayag niya ang panginahanglan nga makakaplag ug kahulogan sa kinabuhi. Unya iyang gipakita nga “usa ka kinahanglanong kondisyon sa pagkaplag ug katuyoan sa kinabuhi sa usa mao ang pagpakigsandurot sa butang nga labi pang dako kay kanimo.” Bisan tuod daghang tawo karong adlawa ang wala magseryoso sa ilang relasyon uban sa Diyos, ang komunikasyon uban sa Maglalalang​—kinsa sa pagkatinuod “labi pang dako kay kanimo”​—makatabang nimo sa pagsagubang sa mga pagbati sa kawalay-mahimo.

Si Haring David, nga miatubang ug daghang krisis, nagdasig sa iyang mga ginsakpan: “Salig [sa Diyos] sa tanang panahon, Oh katawhan. Sa iyang atubangan ibubo ang imong kasingkasing. Ang Diyos maoy usa ka dalangpanan alang kanato.” (Salmo 62:8) Ang Diyos andam nga magpatalinghog, bisan sa atong “mga pag-agulo nga wala mabungat.” (Roma 8:26) Ang tim-os nga paghangyo kaniya mosangpot sa kalinaw nga “magbantay sa inyong mga kasingkasing ug mga gahom sa panghunahuna” batok sa burnout.​—Filipos 4:​6, 7.

Pag-usob sa Imong Panud-ong

Sa kataposan, ang kausaban tingali gikinahanglan kon giunsa nimo pag-isip ang imong kahimtang. Ang pag-ila, o pagsabot, mao ang kataposang punto nga gisugyot ni Dr. Ono ingong usa ka paagi sa pagsagubang sa burnout. Kon ilalom sa labihang kapit-osan, makiling kita sa paghimog negatibong mga pagbanabana sa tanang butang ug hakpon kita sa dili-malaomong mga panud-ong. Ugaling, kinahanglang kita magmatinud-anon. Analisaha kon duna ba o walay tinuod nga pasikaranan ang maong negatibong panghunahuna. Ang sangpotanan ba ingon ka daotan unya sumala sa imong gikahadlokan? Sulayi ang pagsud-ong sa mga butang gikan sa laing panghunahuna.

“Makasugod ka pinaagi sa pagtuo nga kon ikaw nakaagom ug burnout, kana lagmit maoy tungod kay ikaw ‘maayo,’ dili tungod kay ikaw ‘daotan,’” matud sa magasing Parents. Hinumdomi: Ang mga tipo sa mga tawo nga makiling nga makaagom ug burnout dunay tag-as nga mga sukdanan ug matinagdanon sa uban. Ang labing makatabang alang sa usa ka biktima sa burnout mao ang usa ka pulong sa pagpabili. Dako unya kaayog kalainan alang sa usa ka inahan kon ang iyang bana ug mga anak magpahayag ug magpakitag pagpabili sa tanang trabaho nga nalangkit sa pagdumala sa usa ka panimalay. Kon ang usa ka junior nga manedyer makaagom ug burnout sa trabaho, ang mapabilhong komento ug usa ka pahayag sa pag-uyon makapauswag sa iyang panglantaw.

Gipakita sa Bibliya nga ang usa ka asawang may katakos angayng dayegon: “Ang iyang mga anak lalaki mitindog ug mipahayag kaniyang malipayon; ang iyang tag-iya mitindog, ug iyang gidayeg siya. Adunay daghang anak babaye nga nagpakitag katakos, apan ikaw​—ikaw milabaw kanilang tanan.” (Proverbio 31:​10, 28, 29) Sa tinuoray, “ang maayong mga pulong maoy usa ka udlan sa dugos, tam-is alang sa kalag ug tambal sa kabukogan.”​—Proverbio 16:24.

Si Shinzo, ang Kristohanong ansiano nga gihisgotan sa unang artikulo, naulian nag maayo gikan sa iyang burnout. Bisan tuod nadawat niya ang propesyonal nga tabang, ang labing nakatabang kang Shinzo mao ang iyang mga pag-ampo kang Jehova. Human sa iyang tim-os nga mga pag-ampo alang sa tabang, nahitabo nga iyang nahibalag ang ansiano nga unang nagtuon sa Pulong sa Diyos uban niya. Ang maong ansiano, ingon man ang ubang kaubang mga ansiano, nagpaluyo kaniya pinaagi sa pagpatalinghog sa iyang mga kabalaka. Gikan sa usa ka unang isyu sa magasin nga imo karong ginabasa, ang mga artikulo bahin sa pagbuntog sa negatibong mga emosyon gibasa kaniya sa iyang asawa. (Oktubre 8, 1992) Sa inanay iyang naamgohan nga siya naningkamot nga buhaton ang tanang butang sa iyang kaugalingon. Ang iyang pagtan-aw sa nagkahitabo palibot kaniya misugod sa pagkausob. Bisan tuod gibati niya sa sinugdan nga daw siya didto sa walay-kataposang tunil sa kangitngitan, siya nakakitag kahayag nga nagkadako hangtod nga sa kataposan siya nakagawas sa iyang kangitngitan.

Sama kang Shinzo, ikaw usab makasagubang sa burnout ug moatubang pag-usab sa kinabuhi.

[Kahon sa panid 8]

Napulog-Duha ka Paagi sa Pagsanta sa “Burnout”

ANG mosunod gibase sa pila ra ka sugyot nga gihatag sa usa ka klinikal nga espesyalista sa pag-atiman sa maayong kaisipan.

1. Kontrolaha ang imong mga hunahuna, mga pagbati, ug panggawi​—ang pag-ampo usa ka dakong tabang.

2. Sa dihang mosugod ka sa pagkabalaka, tuyoa ang pagbalhin ngadto sa mapuslanon, mahukmanong panghunahuna.

3. Kon mapikal, ginhawag lalom ug tuyoa ang pagrelaks.

4. Sulayi ang pagtan-aw sa mga kahimtang gikan sa panglantaw sa laing tawo sa pagsabot kon sa unsang paagi naugmad ang kapit-osan.

5. Ihatag ang bug-os nga pagtagad sa butang nga imong gipabilhan diha sa uban ug dayega sila. Ipahayag dili ang pag-ulog-ulog kondili ang naangkon nga pagdayeg.

6. Ilha ug pugngi ang negatibo, makadaot nga panghunahuna.

7. Kat-oni ang pagbalibad sa dihang ikaw walay igong kusog o sa dihang ang imong eskedyul dili makatugot niana.

8. Himoa ang diyutayng lawasnong ehersisyo kada adlaw​—ang paspas nga paglakaw maayo.

9. Tahora ang uban, nga dasiga sila sa pagpadayag sa ilang labing maayong mga kinaiya sa pagkatawo.

10. Hupti ang pagkasiawan ug ang masadyaon ug malaomong tinamdan.

11. Ibilin ang mga suliran sa imong trabaho sa dapit-trabahoan.

12. Buhata karong adlawa kon unsay gikinahanglang buhaton​—ayaw ipaugmaugma.

(Gipahiangay gikan sa “Dealing With Feelings, Beating Burnout,” ni Ruth Dailey Grainger, American Journal of Nursing, Enero 1992.)

[Hulagway sa panid 8, 9]

Ang burnout kasagarang moatake sa dili-mopahulay, sobra ka madasigong tawo