Pagbaton ug Mas Maayong Pagsabot

“DILI ko moingon nga kini maoy kahimut-anang yugto sa kinabuhi sa usa ka babaye,” angkon sa usa ka babayeng nakaagi nag menopos, “apan sa akong hunahuna makakat-on ka gikan niini. Ako nakakat-on sa pagtahod sa akong mga limitasyon. Kon gikinahanglan sa akong lawas ang dugang pag-atiman o pahulay, ako manimati ug mohatag sa pagtahod nga nahiangay niini.”

Usa ka surbi sa mga babaye nga gitaho sa magasing Canadian Family Physician mibutyag nga “ang kawalay-kasayoran kon unsay dahomon” mao ang labing daotang butang bahin sa menopos. Hinunoa, ang mga babaye nga nakasabot nga ang menopos maoy usa ka kinaiyanhong kausaban mibatig “menos nga kabalaka, kaguol, ug kamapikalon ug mas malaomon bahin sa ilang mga kinabuhi.”

Kon Unsa Kini

Ang Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary nagbatbat sa menopos niining paagiha: “Ang yugto sa kinaiyanhong pag-undang sa regla nga kasagarang mahitabo tali sa mga edad nga 45 ug 50.” Ang menopos laktud usab nga giila nga bug-os nga pag-undang sa regla.

Sa pipila ka babaye, ang pag-undang sa regla kalit nga mahitabo; ang usa ka yugto sa regla matapos na ug dili na gayod motungha ang lain. Alang sa uban, ang mga yugto sa pagregla magkabuangbuang, nga motungha sa mga sal-ang nga tulo ka semana ngadto sa pipila ka bulan. Paglabay sa tibuok tuig nga ang usa ka babaye dili na abtan ug regla, siya sa kamasaligon makahinapos nga ang menopos nahitabo sa iyang kataposang regla.

Kon Kanus-a ug Kon Nganong Kini Mahitabo

Ang pinanunod nga kiling, sakit, kabug-at, mga pagtambal, ug operasyon makaapektar sa panahon sa pag-abot sa menopos. Sa Amerika del Norte ang aberids nga edad sa pag-abot sa menopos maoy mga 51. Ang panahon sa pag-abot kasagarang maglainlain gikan sa sinugdanan sa mga edad 40 ngadto sa tungatunga sa mga edad 50 ug panalagsa rang mas sayo o ulahi. Gipaila sa mga estadistika nga ang mga babayeng motabako lagmit nga mas sayong magmenopos ug ang mga babayeng mas tambok lagmit nga mas ulahing magmenopos.

Sa pagkatawo ang mga obaryo sa usa ka babaye naundan na sa tanang binhi nga iyang mabatonan, nga pipila ka gatos ka libo ang gidaghanon. Panahon sa matag regla, gikan sa 20 ngadto sa 1,000 ka binhi sa babaye ang mohingkod. Unya usa, o usahay labaw sa usa, ang ipagawas sa obaryo ug andam na sa pertilisasyon. Ang ubang hingkod nga mga binhi sa babaye mamatay ra. Usab, duyog sa proseso sa pagkahingkod sa binhi sa babaye, ang mga gidaghanon sa estrogen ug progesterone nga mga hormone sa regular nga paagi mouswag ug mokunhod.

Sa dihang ang usa ka babaye hapit nang mag-40, ang mga gidaghanon sa estrogen ug progesterone mosugod sa pagkunhod, mahimong inanay o dili mapiho, ug ang pagpagawas sa binhi sa babaye tingali dili na mahitabo duyog sa matag binulan. Ang mga binulang pagregla mahimong dili na regular, nga sagad tagdugay nang motungha; mausab ang agas sa dugo, nga magakahinay o magakakusog. Ngadtongadto wala nay ipagawas nga mga binhi sa babaye, ug moundang na ang mga pagregla.

Ang kataposang regla mao ang tayuktok sa usa ka proseso sa mga kausaban sa mga gidaghanon sa hormone ug sa obra sa obaryo nga tingali dangtag abot sa napulo ka tuig. Bisan pa niana, padayong ipatungha sa mga obaryo ang tinagdiyutayng estrogen sulod sa 10 ngadto 20 ka tuig human sa menopos. Ang mga glandulang adrenal ug ang mga selula sa tambok usab mogamag estrogen.

Dagkong mga Kausaban sa Kinabuhi

Ang mga tisyu nga sensitibo sa o nagasalig sa estrogen apektado inig-us-os sa gidaghanon sa estrogen. Ang mga pagpanginit sa lawas gihunahuna nga maoy resulta sa mga epekto sa hormone diha sa bahin sa utok nga maoy responsable sa pagpaigoigo sa temperatura sa lawas. Wala pa hisayri ang eksaktong pamaagi, apan mopatim-aw nga ang thermostat sa lawas mabalhin nga mapaubos mao nga ang mga temperatura nga sa nangagi gibating hayahay kalit nahimong labihan ka igang, ug ang lawas mosugod pagpanginit ug pagpaningot sa pagpabugnaw sa kaugalingon.

Sa iyang libro, The Silent Passage​—Menopause, si Gail Sheehy miingon: “Katunga sa tanang babaye nga adunay mga pagpanginit sa lawas mosugod pagbati niana samtang normal pa ang ilang regla, nga magsugod ingon ka sayo sa kuwarenta anyos. Gipadayag sa mga pagtuon nga ang kadaghanang babaye adunay mga pagpanginit sa lawas sulod sa duha ka tuig. Upat ka bahin sa kababayen-an ang aduna niana sulod sa lima ka tuig. Ug 10 porsiento ang aduna niana sulod sa nahibiling bahin sa ilang mga kinabuhi.”

Niining panahona sa kinabuhi sa usa ka babaye, ang mga tisyu sa kinatawo mas manipis ug dili na kaayo basa samtang mous-os ang mga gidaghanon sa estrogen. Ang ubang mga simtoma nga maagoman sa kababayen-an, sumala pa ni Gail Sheehy, mahimong maglakip sa “mga pagpaningot sa magabii, pagkadili-makatulog, pagkadili-makapugong sa ihi, kalit nga mga pagbutod sa tiyan, kubakuba sa dughan, paghilak sa wala lamay hinungdan, kalit nga pagkapikal, grabeng mga pagsakit sa ulo, pagpangatol, daw gikamangan ug mga insekto nga panit, [ug] mga gutlo sa pagkalimot.”

Mga Yugto sa Depresyon

Ang pagkunhod ba sa estrogen magpahinabog depresyon? Kining pangutanaha maoy usa ka topikong gilantugian pag-ayo. Ang tubag daw mao nga kini mopahinabog depresyon sa pipila ka babaye, sama kanilang sapoton sa hapit na ang ilang mga binulan ug kanilang dili makatulog ingong resulta sa mga pagpaningot sa magabii. Ang mga babaye niining grupoha morag sensitibo kaayo sa emosyonal nga mga epekto sa mga kausaban sa mga gidaghanon sa hormone. Sumala ni Gail Sheehy, kining mga bayhana kasagarang “mahuwasan pag-ayo inig-abot nila sa human-menopos nga yugto” ug mopondo na ang mga gidaghanon sa hormone.

Ang mas grabeng mga simtoma lagmit maagoman sa mga babaye nga kalit nga magmenopos ingong sangpotanan sa radyasyon nga terapiya, chemotherapy, o pag-opera sa duha ka obaryo. Kining mga pamaagiha makapahinabo sa kalit nga pag-us-os sa mga gidaghanon sa estrogen ug sa ingon magpasugod sa mga simtoma sa menopos. Ang pagtambal pinaagi sa paghulip sa estrogen tingali ireseta niining mga kasoha, agad sa panglawas sa babaye.

Ang kagrabe sa kagil-as ug ang matang sa mga simtomang masinati magkalainlain kaayo gikan sa usa ka babaye ngadto sa lain, bisan taliwala sa mga babaye nga magparyente. Tungod kini kay ang mga gidaghanon sa hormone magkalain gikan sa usa ka babaye ngadto sa lain ug mokunhod sa lainlaing mga gidaghanon. Dugang pa, ang mga babaye magpatunghag lainlaing mga emosyon, mga kabug-at, mga katakos sa pagsagubang, ug mga pagdahom inigsingabot nila sa menopos.

Ang panahon sa menopos sagad maatol sa ubang mabug-at nga mga kahimtang sa kinabuhi sa usa ka babaye, sama sa pag-atiman sa tigulang nang mga ginikanan, pagduyog sa pagsulod ug trabaho, pagkakita nga dagko na ang mga anak ug mobiya na sa balay, ug ubang mga kausaban sa pagkaedaran na. Kining maong mga kabug-at mahimong magpahinabo sa lawasnon ug emosyonal nga mga simtoma, lakip ang pagkawala sa memorya, mga kakulang sa pagtagad, kabalaka, pagkamapikalon, ug depresyon, nga tingali sa kasayop ipasangil sa menopos.

Usa ka Ang-ang sa Kinabuhi

Ang menopos dili ang kataposan sa matagbawon nga kinabuhi sa usa ka babaye​—sa iyang pagkamakapanganak lamang. Human sa kataposang regla sa usa ka babaye, sagad nga mas pondo na ang iyang mga buot, nga dili na mag-usab-usab duyog sa mga binulan.

Bisan tuod atong gihatagag bug-os nga pagtagad ang pag-undang sa regla tungod kay kini maoy usa ka dayag nga kausaban, kana usa lang ka timailhan sa proseso sa kausaban inigbiya sa babaye sa masanayong panahon sa iyang kinabuhi. Ang pagkatin-edyer, pagmabdos, ug pagpanganak maoy mga panahon usab sa kausaban nga dinuyogan sa hormonal, lawasnon, ug emosyonal nga mga kausaban. Busa, ang menopos maoy kataposan, apan dili ang bugtong nga panahon sa mga kausaban sa kinabuhi sa usa ka babaye nga gipahinabo sa hormone.

Busa, ang menopos maoy usa ka ang-ang sa kinabuhi. “Tingali,” misulat ang usa ka kanhi editor in chief sa Journal of the American Medical Women’s Association, “mohunong ang mga tawo sa pag-isip sa menopos ingon nga usa ka krisis, o gani ingon nga ‘ang kausaban,’ ug mas angay nga pagasabton kini ingon nga ‘lain lamang nga kausaban.’”

Sa kamapasaligon, ang librong Women Coming of Age nag-ingon nga ang pagkatapos sa pagkamasanayon sa usa ka babaye “maoy kinaiyanhon ug dili kalikayan sama sa gitino-daan nga pagsugod niini. Ang paghidangat sa menopos sa tinuoray maoy usa ka ilhanan sa maayong panglawas​—usa ka ilhanan nga ang orasan sa kahiladman sa lawas [sa babaye] maayo ug andar.”

Apan, unsay mahimo aron ang kausaban labi pang makapahimuot? Ug sa unsang paagi makapaluyo ang bana ug mga sakop sa pamilya panahon sa maong kausaban sa kinabuhi? Kining mga butanga pagahisgotan sa sunod nga artikulo.

[Hulagway sa panid 6]

Ang menopos sagad maatol sa ubang mabug-at nga mga kahimtang, lakip ang pag-atiman sa tigulang nang mga ginikanan