Pagsagubang sa Menopos

ANG menopos maoy “iyaiya ka linaing kasinatian” ug “ang sinugdan sa usa ka bag-o ug nagahatag-kagawasan nga anib sa imong kinabuhi,” matud sa mga awtor sa Natural Menopause​—The Complete Guide to a Woman’s Most Misunderstood Passage. Gipakita sa panukiduki nga kon mas maayo ang pagbati nimo sa imong kaugalingon ug sa imong kinabuhi​—ang imong pagtamod sa kaugalingon ug pagkatawo—​ang kausaban mahimong mas hayahay.

Tinuod, kining yugtoa sa kinabuhi mas lisod alang sa pila ka babaye kay sa uban. Kon naglisod ka, wala kini magpasabot nga ikaw dunay mga suliran sa pagtamod-sa-kaugalingon o nagakawad-an ka na sa maayong pamensar, sa imong babayen-ong kinaiya, sa imong intelihensiya, o sa imong interes sa sekso. Hinunoa, ang suliran kasagarang adunay kalabotan sa lawas.

“Bisan ang mga babaye nga nakasinatig grabe kaayong mga simtoma panahon sa menopos miingon nga human sa menopos nakabaton silag usa ka bag-ong pagsabot sa katuyoan ug kalagsik,” nagtaho ang Newsweek. Sa mga pulong pa sa usa ka 42-anyos nga babaye: “Gipanan-aw ko ang malinawong panahon, ang panahon nga ang mga simtoma sa akong lawas dili na makapalibog kanako.”

Sa Dihang Mas Maayo ang Pagsagubang sa mga Babaye

Kon sa unsang paagi ginaisip ang edaran nang mga babaye maoy usa ka dakong hinungdan kon unsa ka maayo ang pagsagubang nila sa menopos. Sa mga dapit diin ang pagkahamtong, kaalam, ug kasinatian gipabilhan, ang panahon sa menopos duyogan sa mas diyutay nga lawasnon ug emosyonal nga mga sakit.

Pananglitan, ang The Woman’s Encyclopedia of Health and Natural Healing mitaho nga sa mga tribo sa Aprika “diin ang menopos gidawat ingong usa ka hinalangpon nga hitabo sa kinabuhi, ug ang mga babaye nga nagmenopos maoy tinahod tungod sa ilang kasinatian ug kinaadman, ang mga babaye talagsa rang moreklamo bahin sa mga simtoma sa menopos.” Sa susamang paagi, ang The Silent Passage​—Menopause nag-ingon: “Ang mga babaye sa Rajput nga kasta sa India dili moreklamo bahin sa depresyon o sa sikolohikanhong mga simtoma” panahon sa menopos.

Sa Hapon usab diin ang tigulang nga kababayen-an maoy tinahod kaayo, halos wala hisayri ang pagtambal sa menopos pinaagi sa hormone. Dugang pa, ang kababayen-an sa Asia daw adunay diyutay ra ug dili kaayo grabeng mga simtoma sa menopos kay sa kababayen-an sa kulturang Kasadpanhon. Ang diyeta nila morag usa ka hinungdan nga nakaamot niini.

Ang kababayen-ang Maya sa pagkatinuod mahinamong nagpaabot sa menopos, sumala sa mga pagtuon sa usa ka antropologo. Alang sa maong mga babaye ang menopos nagpasabot sa kagawasan gikan sa way-hunong nga pagpanganak. Sa walay duhaduha, kana naghatag usab kanila ug kagawasan sa pagpangagpas sa ubang intereses sa kinabuhi.

Sa samang panahon, ang mga kahadlok nga nalangkit sa menopos dili angay nga hikalimtan lamang. Sa mga kultura diin gipasiugda ang kabililhon sa pagkabatan-on ug sa batan-ong panagway, ang mga babayeng wala pa makaagi sa menopos kasagarang mahadlok niini. Alang nianang mga bayhana unsay mahimo sa paghupay sa mga kalisdanan sa kausaban?

Kon Unsay Gikinahanglan sa mga Babaye

Si Janine O’Leary Cobb, awtor ug mag-uuna sa edukasyon bahin sa menopos, misaysay: “Ang gikinahanglan sa daghang babaye mao ang usa ka matang sa pagpamatuod sa ginabati nila​—nga dili lamang sila ang mibati niini.”

Ang pagkamasinabtanon, ingon man ang mangayaong panglantaw, bililhon. Usa ka 51-anyos nga inahang nagmenopos miingon: “Nagtuo gayod ako nga ang kinatibuk-an nimong panglantaw sa kinabuhi maoy mogiya kanimo kon unsaon pagsagubang ang menopos. . . . Nahibalo ako nga ang pagkatigulang anaa. Gusto man nato o dili kini, mahitabo gayod kini. . . . Gihukom ko nga kini [menopos] dili usa ka sakit. Usa kini ka bahin sa akong kinabuhi.”

Busa sa pagsingabot niining bag-ong anib sa imong kinabuhi, ihatag ang imong bug-os nga pagtagad diha sa bag-o, mahagitong intereses. Ayawg kalimti ang pisikal nga mga epekto sa menopos diha sa lawas. Ang mga doktor ug ubang mga awtoridad nagsugyot sa pagsunod sa malangkobong mga lagda sa maayong panglawas sa pagpangandam alang sa kausaban​—masustansiyang pagkaon, igong pahulay, ug kasarangang ehersisyo.

Diyeta ug Ehersisyo

Ang panginahanglan sa mga sustansiya (mga protena, carbohydrates, fats, mga bitamina, minerales) dili mous-os samtang magkatigulang ang usa ka babaye, apan mous-os ang iyang panginahanglan sa mga kaloriya. Busa, hinungdanon nga mokaon sa mga pagkaong daghag sustansiya ug molikay sa daghag-asukar, matambok nga mga pagkaon nga maoy “walay-sustansiyang mga kaloriya.”

Ang regular nga pag-ehersisyo mopausbaw sa katakos nga masagubang ang kabug-at ug depresyon. Kini mopauswag sa enerhiya ug moabag sa pagmentenar sa timbang. Ang gikusgon sa metabolismo inanayng magkahinay duyog sa edad, ug gawas kon ang metabolismo mapakusog pinaagi sa ehersisyo, ang kiling mao ang inanay nga pagpanambok.

Hinungdanon kaayong hisayran sa kababayen-an nga ang ehersisyo nga duyogan sa suplementong calcium makapahinay sa pagtungha sa osteoporosis, usa ka sakit sa bukog nga magpahinabo sa mga lungag ug pagkagabok. Ang librong Women Coming of Age nag-ingon nga ang “tukmang pagkahimo nga aerobics sulod sa balay, pagbaktas, pagdalagan, pagbisikleta ug ubang aerobic nga dula, ingon man ang pag-ehersisyo pinaagig pag-alsag mga pabug-at,” giisip nga labing maayo. Makaiikag, ang osteoporosis dili hikaplagan sa pila ka hilit nga mga dapit diin ang mga tawo nagpadayong aktibo sa lawasnon hangtod nga sila maas na kaayo. Nianang mga dapita ang mga babaye kasagarang makaabot sa edad nga 80 ug 90. Apan, sa dili pa sugdan ang bisan unsang programa sa ehersisyo, maalamon ang pagkonsulta sa imong doktor.

Pagsagubang sa mga Pagpanginit sa Lawas

Alang sa kadaghanang babaye, ang mga pagpanginit sa lawas maoy samok. Hinuon, alang sa pipila kini maoy tinuod nga suliran tungod kay sigesige man kini o kanunayng makabalda sa pagkatulog. Unsay mahimo?

Una sa tanan, ayawg katarantar. Ang pagdugang sa kabalaka nganha sa kahimtang mopagrabe lamang niana. Ang regular nga ehersisyong pakusog mapuslanon tungod kay moabag kini sa lawas nga makakat-on pagsagubang sa sobrang kainit ug mas dali nga mabugnaw. Sulayi usab ang yanong lakang nga moinom ug usa ka basong bugnawng tubig o ihulom ang imong mga kamot sa bugnawng tubig.

Dugang pa, batasana ang pagsul-ob ug luag nagsapaw nga mga sapot aron dali kanang mahukas o madugangan. Ang paplin ug lino mopaalisngaw dayon sa singot kay sa sintetikong mga panapton. Sa magabii sulayi ang sapawsapaw nga paagi, uban sa pipila ka habol nga ikadugang nga tinagsa o makuha kon gikinahanglan. Mag-andam ug pangkatulog nga ilisan.

Sulayi ang pagtino kon unsay magpahinabo sa mga pagpanginit sa imong lawas. Ang pag-inom ug alkoholikong ilimnon, caffeine, mga asukar, ug halang o linamasang mga pagkaon makabikil niana, ingon man ang pagtabako. Ang paghupot ug talaadlawan kon kanus-a ug kon diin nahitabo ang mga pagpanginit sa lawas basin makatabang nimo sa pag-ila sa mga pagkaon ug sa mga kalihokan nga magpahinabo niana. Unya likayi kining mga butanga.

Ang mga doktor nga nag-espesyalista sa pagkaon ingong medisina nagsugyot ug lainlaing mga tambal aron mamenosan ang mga pagpanginit sa lawas, sama sa bitamina E, lanang evening primrose, ug ginseng nga mga gamot, dong quai, ug black cohosh. Sumala sa pipila ka doktor, ang ginaresetang mga tambal nga Bellergal ug clonidine makapahupay, apan ang mga pildorang estrogen o mga patsing giingon nga maoy labing epektibo.a

Ang pagkauga sa kinatawo matambalan pinaagi sa pagpahid sa mga lanang gikan sa utanon o prutas, lana nga bitamina-E, ug mga panghaplas sa pagpadanlog. Kon kini kulang pa, ang estrogen nga krema moabag sa pagpabaga ug pagpadanlog sa mga bahin sa kinatawo. Sa dili pa sugdan ang bisan unsang paagi sa pagtambal, maalamon nga mokonsulta una sa usa ka doktor.

Unsa na man ang Kabug-at?

Sa samang panahon nga kinahanglang sagubangon sa usa ka babaye ang hormonal ug pisikal nga mga kausabang duyog sa menopos, kasagaran nga kinahanglang atubangon niya ang ubang mabug-at nga mga hitabo, nga pipila niana nahisgotan na sa nag-unang artikulo. Sa laing bahin, ang positibong mga butang sama sa pagkatawo sa usa ka apo o ang pagpangagpas sa bag-ong mga kalihokan human nga mobiya na ang mga anak sa balay makasumpo sa negatibong kabug-at.

Diha sa ilang librong Natural Menopause, si Susan Perry ug Dr. Katherine A. O’Hanlan mihatag ug pila ka praktikal nga sugyot sa mas maayong pagsagubang sa kabug-at. Ilang gipunting ang panginahanglan nga ilhon ang mga tinubdan sa kabug-at ug unya mopahulay matag karon ug unya. Kini basin magpasabot sa pagbaton ug tabang sa pag-atiman sa masakiton kaayong sakop sa pamilya. “Magmakasaranganon sa imong kalihokan sa kinabuhi,” miawhag sila. “Sulayi ang paglikay sa sobrang pag-eskedyul . . . Pamatia ang imong lawas.” Dugang nila: “Ang pag-alagad sa uban . . . mahimong usa ka dakong tigpakunhod sa kabug-at. . . . Regular nga pag-ehersisyo. . . . Pangitag propesyonal nga tabang kon ang kabug-at sa imong kinabuhi dili na madaog.”

Ang mga Sakop sa Pamilya Makatabang

Ang babayeng nagamenopos nagkinahanglag emosyonal nga pagsabot ug praktikal nga pagpaluyo. Sa pagbatbat kon unsay buhaton niya kon hasolon sa mga yugto sa kabalisa, usa ka asawa miingon: “Ipakigsulti ko kana sa akong bana, ug human sa iyang mabinationg pagsabot, hisabtan ko nga ang mga suliran dili diay dagko ingon sa daw pagpadayag niini nila sa akong nabalisang panghunahuna.”

Ang usa ka sensitibong bana mag-ila usab nga ang iyang asawa dili kanunayng makahimo sa naandang mga kalihokan samtang nagamenopos. Busa magmaigmat siya sa pagpanguna sa pagtabang sa mga pamilyahanong mga responsabilidad, nga tingali manglaba, mamalit sa pagkaon, ug uban pa. Sa kamabination, unahon niya ang mga panginahanglan sa iyang asawa kay sa iyang kaugalingon. (Filipos 2:4) Basin isugyot pa niya nga moadto usahay sa usa ka restawran aron mangaon o sa laing paagi himoon ang makapahimuot nga kausaban sa adlaw-adlawng rutina. Likayan niya ang mga panagbangi kutob sa mahimo ug paluyohan ang mga paningkamot sa iyang asawa nga ipadayon ang makapahimsog nga mga batasan sa pagkaon.

Labaw sa tanan, ang bana magtagana sa panginahanglan sa iyang asawa nga kanunayng pasaligan sa mapinadayonon niyang gugma alang kaniya. Siya angay nga magmasinabtanon ug angay nga mag-ila nga dili kini panahon nga komedyahan ang iyang asawa bahin sa personal nga mga butang. Ang bana nga nagtagad sa iyang asawa sa mahigugmaong paagi nagasunod sa Kasulatanhong tambag nga ‘magpadayon sa pagpuyo uban kaniya sumala sa kahibalo, nga magahatag kaniya ug kadungganan ingong ang usa nga babaye.’​—1 Pedro 3:7.

Sa susamang paagi, ang mga anak angay nga tinuod nga maningkamot sa pagsabot sa hinungdan sa hingaping mga kausaban sa emosyon sa ilang inahan. Kinahanglang sila moila sa iyang panginahanglan sa pribadong panahon. Ang pagpasundayag sa pagkamasinabtanon sa mga pagkasapoton sa ilang inahan magpasa ug mapasaligong mensahe nga siya tinuod nilang gimahal. Sa laing bahin, ang pagpangomedya bahin sa iyang dili-matagnang kinaiya mopagrabe lamang sa kahimtang. Pangutana ug angayang mga pangutana aron mas hisabtan kon unsay nagakahitabo, ug tabang sa mga buluhaton sa panimalay bisan kon dili hangyoon. Kini pipila lamang ka paagi sa pagpaluyo sa usa ka inahan panahon niining ang-anga sa iyang kinabuhi.

Kinabuhi Human sa Menopos

Sa dihang matapos na ang maong anib sa kinabuhi sa usa ka babaye, kasagarang daghan pa ang katuigan nga anaa sa unahan. Ang kinaadman ug kasinatian nga iyang nabatonan maoy labing bililhon. Ang mga pagtuon sa awtor nga si Gail Sheehy sa “kan-uman ka libong hamtong nga Amerikana nagtino nga ang mga babaye sa mga edad nga singkuwenta, sumala sa ilang kaugalingong mga taho, nakabatog labaw nga kalipay kay sa bisan unsang nag-unang ang-ang sa ilang mga kinabuhi.”

Oo, ang daghang babayeng nakaagi niining mga tuiga sa kausaban nakakaplag ug bag-ong kadasig. Nabuhi pag-usab ang ilang pagkamamugnaon. Nagpadayon sila sa aktibong kinabuhi, nga nagapakigbahin sa mabungahong kalihokan. “Gipaaktibo ko kanunay ang akong hunahuna. Gipadayon ko ang pagkakat-on ug bag-ong mga butang ug ang pagtuon,” matud sa usa ka babayeng lapas na sa menopos. Dugang pa niya: “Tingali hinay na akog diyutay, apan wala nako batiang kini ang kataposan sa akong kinabuhi. Gipanan-aw ko pa ang daghan pang katuigan.”

Makahuloganon, sa pagpakighinabi sa mga babaye, nakaplagan ni Sheehy nga silang “nagatagamtam sa kauswagan sa tapos-menopos nga kahimtang ug pagtamod-sa-kaugalingon mao sila nga nagatuman sa mga papel sa kinabuhi diin ang pangutok, panghukom, pagkamamugnaon, o espirituwal nga kalig-on gipabilhan pag-ayo.” Adunay usa ka panon sa maong mga babaye nga malipayong nagadeboto sa pagpauswag sa ilang kahibalo ug pagsabot sa Bibliya ug nagatudlo sa uban sa mapuslanong mga prinsipyo niini.​—Salmo 68:11.

Gawas sa paghupot ug positibong panglantaw sa kinabuhi ug pagtuman sa makahuloganong buluhaton, ang kababayen-an sa tanang panuigon maalamong magpahinumdom sa ilang kaugalingon nga ang atong mahigugmaong Maglalalang nahibalo sa atong mga pagbati ug tinuod nga matinagdanon kanato. (1 Pedro 5:7) Sa pagkatinuod, si Jehova nga Diyos naghimog tagana alang sa tanan nga moalagad kaniya aron sa kataposan matagamtam ang kinabuhi diha sa usa ka matarong nga bag-ong kalibotan diin wala na unyay sakit, pag-antos, o bisan kamatayon.​—2 Pedro 3:13; Pinadayag 21:​3, 4.

Busa, kamong nagamenopos, hinumdomi nga kini usa ka ang-ang sa kinabuhi. Kini moagi, nga magbilin ug katuigan sa kinabuhi nga mahimong tugob nga matagbawon kon gamitong mapuslanon diha sa pag-alagad sa atong mahigugmaong Maglalalang.

[Footnote]

[Kahon sa panid 8]

Unsa na man ang Terapiya nga Hulipan ang Estrogen?

Ang estrogen tingali maghatag ug panalipod batok sa sakit sa kasingkasing ug osteoporosis, duha ka pangunang hinungdan sa sakit sa mga babayeng nagmenopos na. Inig-us-os sa mga gidaghanon sa estrogen, kining mga sakita mosugod pagtakboy ug madayag sa lima o sa napulo ka tuig. Ang terapiya nga paghulip sa estrogen o ang terapiya nga paghulip sa hormone (estrogen ug progesterone) gisugyot sa pagsanta niining mga sakita.

Ang paghulip sa estrogen makapahinay sa pagkadaot sa bukog ug makasagang sa pagsugod sa sakit sa kasingkasing. Ang pagdugang ug progesterone ngadto sa pamaaging paghulip ug hormone mopakunhod sa kaso sa kanser sa suso ug matris apan mosumpo sa maayong epekto sa estrogen diha sa sakit sa kasingkasing.

Ang desisyon kon mogamit ba o dili sa terapiyang paghulip sa hormone kinahanglang ipasukad sa usa ka pagtimbangtimbang sa mga kahimtang, panglawas, ug kasaysayan sa panglawas sa pamilya sa matag babaye.b

[Footnote]

[Kahon sa panid 9]

Unsang Diyeta ang Labing Maayo?

Ang mosunod nga mga sugyot gikutlo gikan sa librong Natural Menopause​—The Complete Guide to a Woman’s Most Misunderstood Passage, ni Susan Perry ug Dr. Katherine A. O’Hanlan.

Protena

• Menosi ang protenang imong makaon nga dili molabaw sa 15 porsiento sa kinatibuk-ang kaloriya nga imong makaon.

• Kuhaa ang kinadaghanan sa imong protena gikan sa mga utanon ug menos gikan sa mga karne.

Carbohydrates

• Kaon ug mas daghag-substansiyang carbohydrates, sama sa dili-hinashasang mga lugasong pagkaon, mga tinapay ug mga pasta, balatong, nuts, humay, utanon, ug mga prutas.

• Kaon ug menos nga kalamay ug diyutay rang mga pagkaon nga adunay daghang kalamay.

• Kaon ug mas daghang pagkaon nga tugob sa lanot.

Fats

• Menosi ang tambok nga imong kaonon nga dili molabaw ug 25 ngadto 30 porsiento sa kinatibuk-ang kaloriya nga imong makaon.

• Samtang kunhoran nimo ang kinatibuk-ang tambok nga imong kaonon, dugangi ang proporsiyon sa ‘maayong mga tambok’ (polyunsaturated) ngadto sa ‘dili-maayong mga tambok’ (saturated).

Tubig

• Inom ug unom ngadto sa walo ka tag-walo ka onsa nga basong tubig kada adlaw.

Mga Bitamina ug Minerales

• Kaon ug lainlaing utanon ug prutas kada adlaw.

• Ang gatas, mga produkto sa gatas, broccoli, ug berdeng mga dahon nga utanon maoy maayong mga tinubdan sa calcium.

[Mga hulagway sa panid 10]

Kon unsay mahimo sa mga sakop sa pamilya aron makatabang: Magpakitag pagmahal, tabang sa mga buluhaton sa balay, mamatig maayo, buhata panagsa ang lahi nga butang