Zanzibar—Ang “Isla sa Lamas”
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA KENYA
KATLOAG-LIMA ka kilometros gikan sa baybayon sa sidlakan-sentral Aprika nahimutang ang isla sa Zanzibar. Gilibotan sa mainit asul nga katubigan sa Indian Ocean, nga gilinyahan sa puting mga lapyahan ug gidayandayanan sa tag-as ug mugbong kabungtoran ug mga kahoyng palma nga nagtabyogtabyog tungod sa halos kanunayng huros sa hangin sa usa ka direksiyon, ang Zanzibar tinuod nga usa ka maanindot nga isla. Bisag gamayng isla—nga may 85 kilometros ang kinadak-ang gisangkaron ug 39 kilometros ang gilapdon—kini nagdulag usa ka dakong bahin sa kasaysayan sa Aprika.
Sa kasiglohan ang mga Persiano, Arabo, Indian, Portuges, Britaniko, Asiano, mga taga-Amerika del Norte, ug, siyempre, ang mga Aprikano sa dakong yuta nakaduaw sa Zanzibar. Ang pangunang pangdani niadto mao ang dakog ganansiya nga negosyo sa mga ulipon. Dinhi usab nagkomprahan ug mga suplay ang mga negosyante ug mga tigsuhid. Sa pagkatinuod, ang kadaghanan sa mga tigsuhid nga Uropanhon sa Aprika sa ika-19ng siglo mihapit niining islaha! Dili ikahibulong nga kini gitawag nga ang Agianan sa Aprika.
Mga Klabo ug ang mga Gamit Niini
Ang Sultan sa Oman, si Sayid Said, mibiya sa iyang yutang natawhan sa Gulpo sa Persia ug nanimuyo sa Zanzibar sa panahon sa unang katunga sa katuigang 1800. Ingong magmamando niining islaha, gipahunong niya ang Arabong mga tag-iyag plantasyon sa pagpananom ug mga lubi ug inay nagpatanom ug mas dakog kita nga talamnon: ang mga klabo. Sa kataposan sa iyang kinabuhi, ang mga ganansiya sa klabo gilabwan lamang sa negosyo sa ulipon ug garing. Busa sa dihang gipahunong ang negosyo sa ulipon, ang Zanzibar nailhan ingong ang Isla sa Lamas. Karong adlawa kini ang pangunang tinubdan sa mga klabo sa kalibotan.
Ang mga klabo sa pagkatinuod mao ang ugang mga piyoos sa bulak sa usa ka tropikonhong evergreen. Ang siyentipikanhong ngalan sa kahoy maoy Eugenia caryophyllata. Sa Zanzibar, ang kasarangan nga kahoy may gitas-on nga mga nuybe metros. Ang mga piyoos sa bulak sa katibuk-an anihon kon lagumon-nga-pagkapula na ang kolor niini ug mga 1.3 sentimetros ang gidak-on. Ang maayong kahoy makapatunghag hangtod sa 34 kilos nga mga piyoos. Human aniha sila igabulad sa mainit tropikonhong adlaw.
Tungod sa ilang kahumot ug kahalang, ang mga klabo sa panguna gigamit sa pangluto. Ang mga sud-ang karne ug utan sagad mapalami pa sa mga klabo. O mahimong magdugmok ka ug upat o lima ka piyoos, idugang kini sa nagbukal nga tubig, ug himoong lamian nga tsa! Ug sa bugnaw nga adlaw sa tingtugnaw, ang pulang bino mahimong usa ka makapalagsik nga ilimnon pinaagi sa pag-init niini ug pagdugang ug pipila ka klabo. Ang uban nagagamit ug klabo sa pagpahumot sa ilang banyo pinaagig pagtusok ug mga 20 ka klabo diha sa usa ka kahil ug ibitay kini sulod sa mga usa ka semana. Ang mga dentista nagagamit sa lana sa mga klabo ingong lokal nga anestisya aron mahupay ang sakit sa ngipon. Ang klabo gigamit usab sa panglimogmog ug pahumot. Dili ikahibulong nga kining giming nga isla ilado sa tanom nga lamas niini!
Ang mga Tawo
Ang tinuod nga “lamas” sa Zanzibar mao ang lokal nga mga tawo. Inigtaak nimo sa isla, ikaw mainitong abiabihon sa mga taga-Zanzibar. Sila daw relaks ug mogahig panahon sa pagpakig-estorya sa usag usa. Samtang nakig-estorya, sila hayan balikbalik nga makiglamano, tingali tulo o upat ka beses sulod sa napulo ka minutos. Kini ang paagi nga sila mosanong sa tanang gisulti nga kataw-anan.
Kon moduaw ka sa usa sa ilang mga balay, ikaw pagatagdon sumala sa paagi sa ilang ilado-kaayong pagkamaabiabihon. Ang bisita kanunayng pagahatagan sa kinamaayohan. Kon siya moabot nga wala dahoma sa panahon sa tingkaon, walay pagduhaduha bahin niana: Siya kinahanglang moduyog ug mokaon hangtod nga mabusog. Kana nga pagkamaabiabihon magpahinumdom sa kapanahonan sa Bibliya.—Itandi ang Genesis 18:1-8.
Ang mga taga-Zanzibar usab mabulokon ug talagsaon sa panagway. Ang mga babaye nagasul-ob ug buibui—usa ka samag-kupo nga bistida nga magtabon kanila gikan sa ulo hangtod sa mga kiting—kon anaa sa publiko. Makaiikag, kini magtabon sa usa ka sininang estilo sa Kasadpan. Alang sa mga lalaki, sila nakit-ang nagsul-ob ug kanzu, usa ka puti o lusparon ug kolor nga kupo. Sila nagsul-ob ug kofia, usa ka sinalapid nga kalo.
Sa paglakaw diha sa makasaysayanhong seksiyon sa siyudad sa Zanzibar nga gitawag ug Stone Town, ang usa ka tawo mobatig ingon sa daw gidala siyag balik sa kanhiay nga panahon. Ang naglikoliko nga mga dalan ug mga agianan walay mga aseras. Ang mga pultahan sa daghang tindahan bukas sa tungod mismo sa dalan! Dayon anaa ang daghang manininda sa dalan, sama sa usa nga nagtinda ug Kahawa, usa ka tam-is Arabikong kape, nga sinambogan ug luy-a.
Bisan pa niana, walay mga pulong ni mga letrato ang igong makahubit sa kanindot sa Zanzibar. Ang dungog niini ingong usa ka “isla sa lamas” angayan gayod sa daghang kahulogan.
[Mapa sa panid 16]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
ZANZIBAR
[Picture Credit Line sa panid 17]
Aprika ug ang utlanang mapa: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck