Usa ka Duol nga Pagtan-aw sa Buaya

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA KENYA

ANG Amerikanong turista maikagong mikuhag mga hulagway sa mga hippopotamos sa tampi sa Mara River sa dihang siya nadakin-as sa mga bato ug nahulog sa suba. Kini nakadanig pagtagad sa bagag-panit nga mananap nga nagpainit sa adlaw sa maong panahon, ang usa ka buaya. Samtang kini nga reptilya kasagarang mokaon ug isda, ang pagtan-aw niining lamiang pagkaon makatintal kaayo nga balibaran. Dihadiha kini milusong sa tubig sa pagsusi. Maayo na lang, nakita sa turista ang buaya nga taliabot ug nagdalidali sa paghaw-as sa suba​—nga siya daw naglakaw sa tubig!

Ang mga bisita ngadto sa mga suba, mga lanaw, ug mga kalamakan sa Aprika sagad gustong motan-aw sa mga buaya, bisag alang sa gihisgotan-sa-itaas nga nalisang nga turista, ang pagtan-aw maoy lagmit duol ra kaayo. Ang Kenya maoy pinuy-anan sa buayang Nile. Sa lokal nga pinulongang Swahili, kini yanong nailhang mamba. Moabot ug 7 metros ang gitas-on, ang mga buaya maoy mga reptilya, nga abtik sa paglihoklihok sa yuta man ug sa tubig. Sa tubig sila kusog kaayong molangoy tungod sa lapad, samag-bugsay nga porma sa ilang mga ikog. Sila makalangoy sa gikusgon nga moabot ug 40 kilometros sa usa ka oras! Ug ordinaryo lang alang kanila ang magpailalom sa tubig sulod sa duha ka oras, bisan tulo pa ka oras. Sa yuta sila makadagan sa mugbo, paspas kaayong pagbulhot.

Nan, dili ikahibulong nga ang Bibliya dayag nga nagpunting sa buaya ingong usa ka pananglitan sa makapukaw-ug-kahadlok nga linalang sa Diyos nga gitawag ug Leviatan. Ang Job 41:​8, 10 nag-ingon: “Itapion ang imong kamot diha [sa Leviatan]. Hinumdomi ang gubat. Ayaw na kana pagbuhata pag-usab. . . . Walay bisan kinsa nga mabangis ang mangahas sa pagpalihok kaniya.” Maalamon kaayong mga pasidaan! Sumala sa librong The Fascination of Reptiles, ni Maurice Richardson, ang mga buaya nailhan gani nga moatake sa mga sakayang de-motor! Ang Job 41:25 sa tukma nag-ingon: “Sa diha nga siya motindog ang mga gamhanan mangahadlok; tungod sa dakong kakugang sila kawad-an sa buot.”

Nganong ang mga tawo mokaratil ug panagan sa kahadlok inigkakita niining himbisong mananap? Ang bersikulo 14 nagpatin-aw sa usa ka hinungdan: “Kinsa ba ang makabuka sa mga pultahan sa iyang nawong? Ang naglibot nga mga ngipon niini makahahadlok.” Sa matag apapangig sa buaya, sa itaas ug ubos, adunay moabot ug 24 ka ngipon sa nagkalainlaing gidak-on, ang tanan padayong gipulihan sa tibuok kinabuhi niini. Makaiikag, ang ikaupat nga ngipon sa ubos nga apapangig sa buaya mohaom sa gawas sa linya sa mga ngipon sa itaas nga apapangig ug daling makita kon nagtak-op ang mga apapangig. Kini motabang sa pag-ila niini gikan sa iyang ig-agaw, ang bibang. Ang problema lang, kon ikaw magpaduol kaayo aron himoon kining diyutayng pagsusi sa mga ngipon, basin ug sa sulod ka na magsusi sa tanang ngipon sa buaya!

Mao nga buot ka nga motan-aw ug maayo sa buaya gikan sa luwas maayong dapit, ug adunay daghang dapit sa Kenya diin makabuhat ka niana. Ang Mamba Village, pananglitan, maoy usa ka dapit sa Mombasa diin ang mga buaya gipadako nga kinuralan.

‘Apan nganong,’ mangutana ka, ‘aduna may gustong magbuhig mga buaya?’ Sa usa ka butang, aron mapanalipdan sila batok sa pagkapuo. Sa gawas, ang mga buaya may 99-porsiento nga sukod nga mamatay sa unang tuig sa kinabuhi. Mopatim-aw nga ang mga halo, mga marabou stork, ug bisan ang pila ka tawo ganahang mokaon sa mga itlog sa buaya ug sa bag-ong napusa nga mga buaya. Bisan pa, ang sukod sa pagkamatay sa usa ka buaya nga maayong pagkaatiman diha sa buhianag buaya mius-os gikan sa 10 porsiento ngadto sa 2. Sulod sa usa ka tuig, ang batan-ong mga buaya makaabot sa gitas-ong 1.5 ka metros​—nga dako na gayod sa pagsanta sa kadaghanang mga kapeligrohan. Mokabat ug tulo ka tuig alang sa batan-ong mga buaya nga makaabot sa samang gitas-on diha sa gawas.

Ang mga buhianag buaya nagbuhi usab niining mga linalanga alang sa komersiyal nga katuyoan. Sa internasyonal nga baligyaanan, makakita kag mga sapatos, bakus, bag, ug ubang mga pahiyas nga hinimo gikan sa hunolhunol nga panit sa mga tiyan sa buaya. Mga 2,000 ka panit ang gibaligya sa gawas kada tuig gikan sa Mamba Village ngadto sa ubang mga nasod, sama sa Italya ug Pransiya, aron tinaon. Unsay mahitabo sa nahibilin sa mananap? Sa Kenya, ang karne sa buaya gamiton sa industriya sa turista ingong langyaw nga pagkaon.

Ang Oktubre hangtod sa Abril maoy panahon sa pagsanay sa buaya. Sa gawas ang baye nga buaya mangitlog bisan asa gikan sa 20 ngadto sa 80 ka itlog. Sulod nianang panahona, ang baye nga nakulong mangitlog ug mga 36 ka itlog diha sa sanayanang mga dapit diha sa nagkalainlaing mga danaw. Unya ang mga itlog kolektahon ug ibalhin ngadto sa mga inkubetor aron mapusa. Kini mokabat ug tulo ka bulan.

Ang Mamba Village nagtanyag ug maayo kaayong kahigayonan aron makita kining makaiikag nga mga linalang nga luwas. Kini nahimutang diha sa walo ka ektaryang kinubkob nga gidesinyo pag-usab aron magsilbing usa ka umahan sa mga buaya, botanikal nga tanaman, akwaryum sa mga isda, ug mga tinukod para sa kalingawan. Kapin sa 10,000 niini nga mga reptilya ang nagpuyo dinhi. Siyempre, dili ka makakita kanilang tanan. Apan diha sa duha ka sanayanang dapit, makakita kag kapin sa gatos ka gulang nga mga buaya, ug sa ubang dapit, adunay gatosan ka batan-ong mga buaya sa tanang ang-ang sa pagtubo.

Sa tingpamahog ang mga buaya magpakitag talagsaong pasundayag. Ang uban molukso gani sa tubig aron sa pagsalo sa karne ibabaw sa danaw. Dinhi imong makita ang dili-maayog dungog nga buaya nga ginganlag Big Daddy nga nagpalisang sa mga tawo sa dapit sa Tana River, nga nagpatay sa labing menos lima ka tawo sa wala pa hidakpi ug dalha sa umahan. Kon ang pagtan-aw sa mga buaya nga inatubangay magpalisang kanimo, makatan-aw kag maayo kanila diha sa salidahan sa video.

Ang imong mas duol nga pagtan-aw sa buaya hayan makapaikag o tingali makapahadlok kanimo. Apan imong masabtan ug maayo kon nganong ang Bibliya nag-ingon bahin sa buaya diha sa Job 41:34: “Kini maoy hari sa tanang dagko nga ihalas nga mga mananap.”

[Hulagway sa panid 17]

Tuo: Hulagway sa Mamba Village

[Hulagway sa panid 17]

Halayong tuo: Usa ka buaya sa tingpamahog milukso sa tubig sa pagsalo sa karne