Pagpaniid sa Kalibotan
Alemang mga Iglesya Miangkon nga Responsable sa Holocaust
Ang Enero 1995 nagtimaan sa ika-50ng tuig sukad sa pagpagawas sa mga priso sa kampo konsentrasyon sa Auschwitz, Polandia, diin ang mga Nazi nalangkit sa sistematikong paglutos sa mga Hudiyo, mga Slav, mga Gypsy, mga Saksi ni Jehova, ug uban pa. Ang pipila ka iglesya sa Alemanya midawat nga sila may tulubagon. Ang Süddeutsche Zeitung nagtaho nga ang Komperensiya sa mga Alemang Obispo nagbatbat sa “makasasalang kasaysayan sa atong nasod ug sa atong iglesya usab,” nga midawat nga “adunay dakong kasaypanan ug tulubagon taliwala sa mga Katoliko. Daghang Katoliko ang nagpadani sa ideolohiya sa Nasodnong Sosyalista ug nagpabiling walay pagpakabana sa mga krimen.” Ang tsirman sa Konsilyo sa Protestanteng mga Iglesya sa Alemanya misugid nga “niining mapait nga proseso sa pagkaamgo, naamgohan namo nga bisan ang Kristohanong teolohiya ug ang iglesya nakigbahin sa hataas nga kasaysayan sa pagpalain ug pagkontra sa mga Hudiyo.”
Usa ka Halaran sa Panagbulag
Ang mga tawo nga nagtinguhang magdiborsiyo o magbulag sa ubang wala-kinahanglanang mga relasyon nanagpanon ngadto sa usa ka halarang Shinto sa Ashikaga, 80 kilometros sa amihanan sa Tokyo. Nailhan ingong Halaran nga Tigbungkag sa Relasyon, kini nag-angkon nga maoy bugtong Shinto nga templo sa Hapon nga modawat ug mga pangamuyo sa pagdiborsiyo, matod sa mantalaang Asahi Evening News. Matag adlaw, tinagkawhaan ka magsisimba ang mangabot. Ang matag usa mosulat sa iyang hangyo diha sa usa ka ema, usa ka nipis nga tabla, magbitay niana sa nataran sa halaran, ug mag-ampo nga dunggon unta sa mga diyos. Ang mantalaan misaysay nga mga usa ka gatos ka tuig kanhi, sa dihang natukod ang halaran, “ang mga asawa sa dato nga lokal nga mga magpapatigayon nagsulat ug mga pag-ampo nga naghangyo nga ang ilang mga bana mobiya sa ilang mga kerida ug mobalik kanila.” Karong adlawa, hinunoa, ang tim-os nga mga hangyo nga gitanyag dili na aron makig-uli.
Doble ang Trabaho sa mga Mata
Ang mata sa tawo adunay kapin sa usa ka kagamitan, matod sa mga tigdukiduki. Usa, siyempre, maoy aron kita makakita. Ang lain, di pa dugayng nadiskobrehan ug gitaho sa The New England Journal of Medicine, mao ang pagrekord sa mga kidlap sa kahayag nga nagkontrolar sa biolohikanhong orasan sa sulod sa lawas. Tungod kay kining ikaduhang kagamitan wala mag-agad sa katakos sa pagkakita, bisan ang mga tawo nga bug-os buta ug dili makakitag kahayag mahimong adunay normal nga nagalihok nga biolohikanhong mga orasan. Ang kaplag mahimong motultol sa mga kausaban sa pagtambal sa mga buta. Pananglitan, usa ka naandang paagi mao ang paglugit sa mga mata sa bug-os buta nga mga tawo ug ilisan kini ug artipisyal nga mga mata nga mas nindot tan-awon. Dugang pa, ang bug-os buta nga mga tawo subsob wala masusi alang sa mga sakit nga sama sa glaucoma, nga nagsampong sa katakos sa tawotawo sa pagrekord sa kahayag. Ingong sangpotanan, matod ni Dr. Charles A. Czeisler, ang pangulo sa tem sa mga tigdukiduki, kadaghanan niining mga tawhana dili na makakontrolar sa ilang orasan sa sulod sa lawas sa 24-oras adlaw-ug-gabii nga siklo, nga moresulta sa usa ka permanenteng suliran sa pagkatulog nga susama sa jet lag.
Usa ka “Patron” Alang sa mga Pelikula
Ang industriya sa pelikula sa dili madugay makabaton ug kaugalingon niining “patron,” nagtaho ang El País, usa ka mantalaan sa Madrid, Espanya. Sa pagsaulog sa unang usa ka gatos ka tuig sa industriya sa pelikula, ang Batikano nagtimbangtimbang sa posibleng mga kandidato. Ang paborito mao si Francis sa Assisi, ang nag-imbento sa esena sa pagkatawo ni Jesus, nga giisip sa pipila ka tighimog pelikula nga unang ang-ang sa “esena sa Hollywood.” Ang laing ngalan nga gisugyot mao si Juan Bosco, usa ka Salesianong pari nga naggamit sa kalingawan ingong kahimanan sa pagtudlo sa kabataan. Usa ka direktor sa pelikula ang nagduso kang “Santo Domingo de Guzmán, nga maoy nag-imbento sa Inkwisisyon, usa sa unang talagsaong mga salida.” Ang telebisyon, nga usa ka mas bag-ong katingalahang butang, aduna nay “Santa” Clara ingong “patron.” Gipili siya tungod kay tigtambongan siyag Misa pinaagi sa pagtambo sa bentana sa selda diin siya gibilanggo. Hinuon, walay ebidensiya nga ang mga santos adunay gahom nga mohimog mga programa.
Kinabuhi Human sa Kamatayon o Pagmatamata?
Ang palaumagian sa balita sagad magpatik sa mga asoy sa “nag-ungaw-sa-kamatayon nga mga kasinatian,” diin ang mga pasyente nga nag-ungaw sa kamatayon sa ulahi miangkon nga nakalantaw sa kinabuhi human sa kamatayon. Ang mga eksperimento sa usa ka tem sa Alemang mga neurologo di pa dugay naghisgot nga ang maong mga kasinatian maoy tungod sa kakulang sa oksiheno, nga nagpahinabog pagmatamata. Sumala sa mantalaang Olandes nga De Gooi en Eemlander, ang tem nagtuon sa 42 ka himsog nga mga batan-on nga gipahinabong mawad-an sa panimuot sulod sa kinadugayang 22 segundos pinaagi sa sobrang bentilasyon. Human niana, ang mga batan-on naghubit ug mga pagbati ug mga panan-awon nga susama gayod sa “nag-ungaw-sa-kamatayon nga mga kasinatian.” Ang pipila ka batan-on nagtaho nga nakakita ug tin-awng mga kolor ug mga suga, nga nagtan-aw sa ilang kaugalingon gikan sa taas, nga nagtan-aw sa ilang mga hinigugma diha sa malipayong kahimtang, ug uban pa. Kadaghanang batan-on naghubit sa mga pagbati ingong makapahimuot ug malinawon—sa gilapdon nga dili na sila buot nga maulian pa sa panimuot.
Katunga sa Yuta ang Wala Matandog
“Bisan pa sa kinamaayohang mga paningkamot sa katawhan, kapin lamang sa katunga sa nawong sa planetang Yuta ang wala matandog,” nagtaho ang magasing New Scientist. Ang usa ka bag-ong pagtuon “nakakaplag nga 90 ka milyong kilometro kuwadrado [35,000,000 milya kuwadrado] nga yuta, mga 52 porsiento sa tibuok nga gidak-on sa yuta, ang wala pa matandog.” Nganong mas dako kini kay sa mga resulta sa usa ka 1989 nga surbi, nga naglista sa ikatulong bahin lamang sa planeta ingong kamingawan? Tungod kay kining kinaulahiang pagtuon, ni Lee Hannah sa Conservation International, nag-apil sa mga dapit nga ingon ka gamay sa 1,000 kilometro kuwadrado, inay sa 4,000 kilometro kuwadrado nga kinagamyang sukod nga gigamit kanhi. “Ang mas dulot pa nga pagtuon lagmit magpadayag ug mas dako nga porsiento sa planeta nga wala pa matandog sa mga tawo,” matod pa sa artikulo. Bisan pa niana, si Hannah nagpunting nga dakong bahin sa wala-matandog nga yuta maoy “bato, yelo ug balas,” nga dili kapuy-an sa mga tawo ug kahayopan. “Ang kinaiyanhong puy-anan nausab gumikan sa pagtandog sa tawo sa duolan sa tulo sa upat ka bahin sa kapuy-an nga nawong sa planeta,” siya miingon. Ang tulo ka kategoriya sa surbi mao ang: wala matandog (52 porsiento), natandog ug diyutay (24 porsiento), ug giokupar (24 porsiento).
Mga Sugarol Alang sa Diyos?
Matag tuig, mga 29 ka milyong tawo ang nagaganayan ngadto sa Las Vegas, Nevada, T.B.A., gikan sa tanang dapit sa kalibotan. Kadaghanan, siyempre, moadto aron mosugal, apan daghan kanila ang buot usab nga moampo ug mosimba. Busa ang Katolikong diosesis sa rehiyon nagtukod ning bag-o pa ug usa ka $3.5 milyon, 2,200-lingkoranan nga simbahan usa lamang ka bloke gikan sa upat sa kinadagkoang mga hotel-kasino sa siyudad, nagtaho ang The New York Times. Sanglit mga 80 porsiento sa mga tigsimba sa simbahan maoy mga turista, nga kadaghanan kanila miadto aron mosugal, ang simbahan nag-awhag kanila sa paghulog ug mga chip sa kasino sa sibut sa koleksiyon. Ang simbahan aduna usab ing baligyaan ug mga regalo, diin ang mga mamalitay giawhag nga gamiton ang ilang mga chip ingong kuwarta. Ang baligyaan nagtanyag pa gani ug sobenir nga chip sa sugal nga adunay larawan ni Jesu-Kristo. Sulod sa usa ka yugto sa panahon ang iglesya migamit ug usa ka Franciscan nga prayle sa paghimog senemanang pagduaw sa tanang kasino aron ilisan ug kuwarta ang mga chip nga giamot ngadto sa simbahan.
Mga Disbentaha sa Paglubog sa Banig
“Ang dugayng paglubog sa banig labi pang makadaot sa mga pasyente kay sa makaayo,” miangkon ang The Times sa London. Mga 50 ka tuig kanhi, ang doktor nga si Sir Richard Asher nagduhaduha niining naandang medikal nga paagi ug nagdani sa pagtagad ngadto sa mga kapeligrohan sa panglawas sama sa tibugol nga dugo sa ugat, pagkaluya sa kaunoran, pagkawala sa kalsiyum diha sa kabukogan, mga bato sa rinyon, pagkatubolon, ug depresyon. Ang mga pagtuon dugay nang nagpalig-on niining maong pasidaan, ug ang mga awtopsi nagpakita nga ang riyesgo sa tibugol nga dugo sa ugat nga sundan sa makamatay nga pagpondo sa tibugol nga dugo diha sa ugat sa baga direktang nalangkit sa gidugayon sa paglubog sa banig una mamatay. Sa laing bahin, ang mga doktor nag-awhag ug paglubog sa banig sa mga kaso sa grabeng sakit sa likod tungod sa sciatica ug mga komplikasyon sa ulahing mga hugna sa pagsabak. Sa pagkatinuod, sa ubang grabe ug seryosong mga balatian, lagmit walay laing kapuli kondili ang paglubog sa banig. Ang mga doktor nagtuo nga pagkahuman sa krisis, hinunoa, ang pagbangon ug paglihoklihok makapadali sa pagkaayo.
Kinadatoang mga Nasod sa Kalibotan
Ang Switzerland mao ang kinadatoang nasod sa kalibotan, sumala sa usa ka taho sa Bangko sa Kalibotan. Ang gross national product sa kada tawo—ang bili sa tanang manggad ug mga serbisyo nga gipatungha—maoy $36,410 niadtong 1993. Kini duolan sa $12,000 nga labaw pa kay sa Tinipong Bansa, nga nahimutang sa ikapito diha sa lista. Sunod sa Switzerland mao ang Luxembourg, Hapon, Denmarka, Norway, Sweden, Tinipong Bansa, Iceland, Alemanya, ug Kuwait. Ang Mozambique nagpabiling kinapobrehang nasod sa kalibotan, nga nagpatungha lamang ug $80 kada tawo. Mamatikdan nga wala niining kinaulahiang unang napulo nga lista ang ubay-ubayng nagpatunghagaseite nga mga nasod sa Tungang Sidlakan, nga nagbanaag ug pagkunhod sa mga prisyo sa aseite. Hinunoa, ang lista mausab kon imong konsiderahon ang mapalit sa kuwarta. Tungod kay ang mga prisyo mas ubos sa Tinipong Bansa kay sa ubang kinadatoang mga nasod, ang mga Amerikano mas daghag mapalit sa ilang kuwarta kay sa bisan unsang ubang nasod gawas sa Luxembourg. Nan ang listahan mausab ngadto sa: Luxembourg, Tinipong Bansa, Switzerland, United Arab Emirates, Qatar, Hong Kong, Hapon, Alemanya, Singapore, ug Canada.