Sugal—Ang Pagkagiyan sa Katuigang 1990
NAKUHA sa kamera nga de-kolor ug film ang talan-awon. Naplastar ang hulagway diha sa tibuok duha ka panid sa usa ka mantalaan sa Dominggo—halos kutob sa makita sa mata, ang usa ka dako nga bodega nga gihimong binggohan, linibo ka piye kuwadrado niana, nagkisaw sa mga sugarol sa tanang pangedaron ug rasa. Tan-awa ang ilang haga nga mga nawong ug namula nga mga mata, mga timailhan sa daghang oras sa pagdula nga walay hunong? Naghinamhinam silang naghulat sa sunod numero nga ipahibalo nga, unta, sa kataposan magpadaog kanila niining gabii nga daw pulos kapildihan.
Paklia ang mga panid sa mantalaan. Tan-awa ang nabalakang mga nawong sa mga tawo nga ang mga kamot punog mga baraha, nahadlok nga basin nakabaton ug bati nga mga baraha? Sa daghang kaso linibong dolyar ang gidaog ug gipildi sa pagbunot sa sunod nga baraha. Handurawa ang labaw pa kay sa makita diha sa mga hulagway. Makita ba nimo ang gipaningot nga mga palad sa nagkurog nga kamot? Madungog ba nimo ang kusog nga pagpitik sa kasingkasing, ang hilom nga pag-ampo nga naghangyo nga makabaton ug mas maayong baraha sa sunod ug makabaton ug bati nga baraha ang ubang mga nagdula?
Sulod sa maluhong mga kasino diha sa mahalong mga hotel ug mga lantsa sa suba. Nasaag ka ba diha sa makalibog nga kadaghan sa sayag kolor nga mga slot machine? Nabungol ka ba sa tinagaktak sa gibirang mga puloan niini ug sa hinagiyos sa nagtuyok nga mga kariti? Makadaog man o mapildi, musika kini sa mga dalunggan sa mga nagdula. “Ang aksiyon alang kanila mao ang kalipay sa pagpaabot sa resulta sa sunod nga pagbira nianang puloan sa slot machine,” matod sa tagdumala sa usa ka kasino.
Ukiok diha sa daghang tawo ngadto sa gipunsisokan nga mga talad sa roleta. Malamat ka sa tuyok sa roleta uban sa pula ug itom niini nga mga kuwadrokuwadro nga nagtuyok sa atubangan sa imong mga mata. Ang tinagultol sa bolang nag-untol dugang nakalamat. Nagtuyoktuyok kini, ug kon asa kini mohunong nagkahulogag kalainan tali sa kadaogan ug kapildihan. Libolibong dolyar ang sagad mapildi sa usa lamang ka pagtuyok sa roleta.
Padaghana ang mga hulagway ug mga talan-awon sa tinagpulo ka libo, ang mga nagdula sa dili-maihap nga minilyon, ug ang mga lugar sa libolibo sa tibuok-yuta. Sila mangabot sakay sa ayroplano, tren, bus, barko, ug awto ngadto sa tanang bahin sa kalibotan aron tagbawon ang ilang gana sa pagsugal. Gitawag kinig “ang natagong sakit, ang pagkagiyan sa katuigang 1990: Dili-mapugngang pagsugal.” “Gipanglantaw ko nga timan-an ang katuigang 1990 ug makasaysayanhong pag-usbaw sa legal nga pagsugal sa tibuok kalibotan,” matod sa tigdukiduki nga si Durand Jacobs, usa ka awtoridad sa Tinipong Bansa bahin sa batasan sa pagsugal.
Pananglitan, sa Tinipong Bansa niadtong 1993 mas daghang Amerikano ang nangadto sa mga kasino kay sa mga parke sa dagkong-liga sa mga dula sa besbol—92 ka milyong pagduaw. Ang pagtukod ug bag-ong mga sugalanan daw walay kataposan. Ang mga tag-iya sa hotel sa Sidlakang Baybayon nangalipay. “Halos walay igong magamit nga mga lawak nga kasak-an sa gibanabanang 50,000 ka bisita sa kasino sa usa ka adlaw.”
Niadtong 1994, sa kadaghanang mga estado sa habagatan, diin dili pa dugay ang sugal giisip ingong daotang buhat, karon gidawat kini uban sa bukhad nga mga bukton ug giisip ingong usa ka manunubos. “Karon, ang ngalang Bible Belt mahimong ilisdan ug ngalang Blackjack Belt, nga may mga kasino nga gitukod diha sa tubig ug sa yuta sa tibuok Mississippi ug Louisiana ug daghan pa ang giplano diha sa Florida, Texas, Alabama ug Arkansas,” mipahayag ang U.S.News & World Report. Ang ubang mga lider sa relihiyon karon bug-os nagbag-o sa ilang mga panghunahuna bahin sa sugal ingong daotan. Pananglitan, sa dihang gipahinungod sa mga opisyales sa dakbayan sa New Orleans, Louisiana, ang ilang unang naglutaw nga kasino sa Mississippi River niadtong 1994, usa ka klerigo nag-ampo, nga nagpasalamat sa Diyos alang “sa katakos sa pagsugal: usa ka kalaki nga,” matod pa niya “gibendisyonan mo ang dakbayan.”
Sa pag-abot sa tuig 2000, gidahom nga 95 porsiento sa tanang Amerikano magpuyo sulod sa 3- o 4-ka-oras nga pagmaneho paingon sa sugalanang kasino. Ang Amerikanong mga Indian nakadawat usab ug dakong bahin sa negosyong sugalan. Gitugotan sila sa kagamhanan sa T.B. sa pagpalakaw ug 225 ka kasino ug dagkog-pusta nga mga binggohan sa tibuok-nasod, nagtaho ang U.S.News & World Report.
Sa dihang ang mga dulaanan sa baraha, pagpustahanay sa mga esport, lumba sa kabayo ug iro, binggo sa simbahan, ug ang susama niini tiponon, masabtan kon nganong ang mga Amerikano nanugal sa legal nga paagi ug $394 ka bilyon niadtong 1993, usa ka 17.1-porsiento nga pag-usbaw kay sa miaging tuig. Kadtong supak sa sugal naglibog. “Ang labing dakong mga butang nga atong nabatonan aron matabangan ang mga tawo mao ang mga simbahan ug mga templo ug ang kagamhanan,” matod pa sa ehekutibong direktor sa usa ka Konsilyo Labot sa Dili-Mapugngang Pagsugal. “Ug karon silang tanan nalangkit sa negosyo sa sugal.” Gitawag sa usa ka Amerikanhong mantalaan ang Tinipong Bansa nga usa ka “Nagapanugal nga Nasod” ug miingon nga ang sugal mao ang “tinuod nga pasatiyempo sa nasod sa Amerika.”
Ang Inglaterra nagsugod sa una niining loteriya sukad niadtong 1826, ug ang kita giingon nga dako. Miagi usab kini ug kalit nga pagkusog sa negosyo sa binggo, nagtaho ang The New York Times Magazine. “Ang Moscow karon gilukopan sa puliki nga mga kasino. Ug gipameligro sa taga-Lebanon nga mga sugarol sa literal ang ilang mga kinabuhi sa pagbalikbalik sa mga sugalan sa West Beirut nga ginaatake sa mga sundalo ug sa relihiyosong mga pundamentalista,” mitaho ang Times. “Ang mga dagkog-daog guwardiyahan sa mga bantay sa kasino nga armadog mga masinggan inigpauli.”
“Ang mga taga-Canada wala makaamgo nga sila maoy usa ka nasod sa mga sugarol,” matod sa probinsiyal nga maglalagda sa sugal sa Canada. “Tingali, sa pipila ka bahin, mas taas ug proporsiyon ang pagsugal sa Canada kay sa T.B.,” siya midugang. “Ang mga taga-Canada nakagasto ug kapin sa $10-bilyones sa legal nga pagsugal ug mga pagpusta sa miaging tuig—halos 30 ka pilo nga ilang gigugol sa pagtan-aw ug sine,” nagtaho ang mantalaang The Globe and Mail. “Ang industriya sa binggo sa Canada mas ugmad kay sa T.B. Ang negosyong loteriya mas ugmad kaayo sa Canada. Kana tinuod, usab, sa lumba sa kabayo,” matod sa mantalaan.
“Walay nasayod kon pila ang mga giyanon sa sugal sa Habagatang Aprika,” nagsulat ang usa ka mantalaan sa Habagatang Aprika, “apan may ‘linibo’ labing menos.” Hinunoa, ang kagamhanan sa Espanya nahibalo pag-ayo sa suliran niini ug sa nagtubong gidaghanon sa mga sugarol. Ang opisyal nga gidaghanon nagpakita nga ang kadaghanan sa 38 ka milyong molupyo niini napildi sa sugal ug $25 bilyones sa usa ka tuig, nga naghimo sa Espanya nga usa sa labing taas ug proporsiyon sa pagsugal sa kalibotan. “Ang mga Katsila maoy mga hugador,” miingon ang usa ka lalaki nga nagtukod ug asosasyon aron tabangan ang mga sugarol. “Dugay na sila nga ingon niana. . . . Sila mamusta sa mga lumba sa kabayo, sa soccer, sa mga loteriya ug, siyempre, sa roleta, piyatpiyat, binggo ug sa demalason tiglamoyg-salapi nga mga makina.” Niining bag-ohay pang mga tuig gidawat ang dili-mapugngang pagsugal sa Espanya ingong usa ka sakit sa hunahuna.
Ang mabatonang ebidensiya nagsugyot nga ang Italya nadala usab sa gikabuangang sugal. Bilyonbilyon ang ginabubo diha sa mga loteriya ug mga esport ug usab diha sa samag-binggong mga dula diha sa mantalaan ug sa mga talad nga sugalan. “Ang pagsugal nakayuhot sa matag bahin sa adlaw-adlaw nga kinabuhi,” matod sa usa ka taho nga giluwat sa usa ka suportado-sa-kagamhanang grupo sa tigdukiduki. Karon “ang gidaghanon sa pagsugal nakaabot sa sukod nga wala-mahunahunai niadto,” nagsulat ang The New York Times, “ug gikan sa mga opisyales sa Gobyerno ngadto sa mga kura paroko ang lumba maoy sa pagpangitag mga paagi nga makakitag dako sa sugal.”
Pagkatinuod! Sa daghang kaso ang sugal nagaapektar sa matag bahin sa kinabuhi sa mga tawo, ingon sa ipakita sa sunod nga mga artikulo.
[Blurb sa panid 4]
Kaniadto usa ka daotang buhat—karon usa ka “manunubos”
[Blurb sa panid 5]
Ang pagkaylap sa pagsugal nahimong globonhon