Gikan sa mga Botelya Ngadto sa Matahom nga mga Lobitos

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA NIGERIA

NAGDALI ka. Gikab-ot nimo ang usa ka botelya sa lamesa, apan nabuhian nimo kini, nahulog sa salog, ug nabuak. Nanghupaw ka, gisilhig ang mga buak nga bildo, ug gilabay kini sila sa basurahan. Alang kanimo, mao kanay kataposan sa hitabo.

Kon ikaw nagpuyo sa Bida, Nigeria, kana mahimong mao lamay sinugdanan. Ngano? Tungod kay taliwala sa katawhang Nupe nga nagpuyo didto, ang mga artisano makakuha ug buak nga botelya ug magpatungha gikan niana ug usa ka tuhog sa matahom nga mga lobitos. Usa kana ka arte nga gipasapasa gikan sa kaliwatan ngadto sa kaliwatan​—usa nga diyutay rag kalainan latas sa kasiglohan.

Paghimog Lobitos sa Bida

Ang buhatan maoy gamay, lingin nga payag nga hinimo sa pinaugang lapok. Sa tunga sa salog nahimutang ang kolonong pugon. Ngadto sa pugon, ang mga artisano nag-itsa ug mga lipak sa kahoy, nga ilang gipasiga. Ang kalayo gipadilaab pinaagi sa manomano nga hasohasan. Samtang giitsa ang dugang nga mga lipak, ang mapula nga kalayo miutbo saylo sa ibabaw sa pugon. Ang usa ka botelya gibitay sa usa ka bara ibabaw sa pugon, ug sa wala madugay ang bildo nihumok ug nalanay.

Ang tighimog lobitos naghimog lobitos nga tinagsatagsa. Iyang gipatungod sa kalayo ang usa ka talinis nga barilya duol sa barilya nga gibitayan sa bildo. Sa dihang ang talinis nga tumoy nagbaga na, iya kanang gibalhin ngadto sa nagbitay nga lanay nga bildo. Unya, pinaagi sa pagpaliso sa barilya ginamit ang iyang mga tudlo, gipatapot niya niana ang ingon-kadakog-lobitos nga bahin sa bildo.

Sunod, ginamit ang taas nga pulang, iyang gipahamis ug giporma ang bildo ngadto sa usa ka lobitos. Kon siya batid kaayo, mahimong magtrabaho siya ginamit ang daghang kolor sa bildo, nga magkulit ug desinyo sa matag lobitos nga iyang himoon. Sa kataposan, gigamit niya ang kutsilyo aron inanayng mahuslo ang lobitos gikan sa barilya ngadto sa kalaha nga may abo diin kini gipabugnaw. Karon kompleto na ang lobitos. Ang lungag nga gihimo sa barilya nahimong lungag nga gamiton sa pagtuhog sa lobitos. Ang buhaton na lang mao ang paghugas sa lobitos ug unya tuhogon kini uban sa ubang mga lobitos aron mahimong kulintas.

Pagkat-on sa Arte

Sa unsang paagi ang usa makakat-on sa arte sa paghimog lobitos? Ang kabataan nga Nupe magsugod pinaagi sa pagtan-aw. Inig-edad nila ug napulo ka tuig, motabang sila sa pagpangahoy ug pagbughag sugnod.

Ang sunod nga tikang mao ang pagkahimong batid sa pagpalihok sa hasohasan. Ang hasohasan maoy tinahing mga bag nga hinimo sa panapton, nga ang matag usa niana gipatapot sa usa ka lipak. Sa pagpalihok sa hasohasan, ang “tighuyop” kinahanglang maggunit sa lipak sa matag kamot ug paspas kanang ipataas ug ipaubos. Gikinahanglan niya ang kusog ug pagtakdo sa iyang lihok. Kinahanglang may igo siyang kusog aron kanunayng magbomba sulod sa entirong yugto sa paghimog lobitos, ug ang usa ka yugto mahimong dangtag mga oras!

Kinahanglan usab siyang may igong pagkatakdo sa mga lihok sa pagmentinar sa kusog, parehong ritmo, nga nagbomba sa mga hasohasan sa husto gayod nga gikusgon. Kon hinay ra ang iyang pagbomba, ang kainit sa kalayo dili makapahumok sa bildo nga igong maumol. Kon kusog ra sab kaayo ang iyang pagbomba, ang kainit nga ipatungha mahimong maghuslo sa bildo gikan sa barilya ug mahulog kini sa kalayo.

Kasagaran, ang nagtuon nga tighimog lobitos maggamit sa hasohasan sulod sa lima ka tuig. Sa kataposan, makakat-on siya kon sa unsang paagi himoon ang mga lobitos. Maoy bahin sa hagit niining maong trabaho ang pagkat-on sa paglahutay sa kainit sa kalayo, nga, dugang pa sa tropikanhong kainit sa adlaw, mahimong lisod nga kasinatian.

Inanay siyang makakat-on. Human sa pagtabang sa usa ka eksperyensiyadong tighimog lobitos sa paggamit sa mga barilya, ang nagtuon makakat-on sa pag-umol ug gagmay, yanong mga lobitos. Ngadtongadto, siya mouswag ngadto sa paghimo ug mas dagkong mga lobitos ug mga lobitos nga giadornohan ug gisapaw nga desinyo sa bildo nga lain ug kolor. Ang eksperyensiyadong mga tighimog lobitos naghimo sa trabaho nga sayon tan-awon, apan nagkinahanglag panahon sa pagkahimong batid sa kahanas nga gikinahanglan sa paghimog daghang lobitos, tinagsatagsa ka lobitos, nga ang tanan pareho ug gidak-on, porma, ug desinyo.

Ang paghimog lobitos maoy makalingaw nga arte. Ang mga tighimog lobitos nahimuot sa pagkakita sa mga tawo sa tibuok nasod nga gidayandayanan sa ilang buloknong mga lobitos​—gagmitoyng mga lobitos nga ginasul-ob sa mga bata, mainampingong pagkahimong mga lobitos nga ginasul-ob sa mga babaye, ug bug-at seremonyal nga mga lobitos nga ginasul-ob sa mga lalaki. Adunay kalingawan usab panahon sa mga pista sa dihang ang mga tawo magtigom libot sa buhatan sa pagkanta ug pagsayaw nga dinuyogan sa hasohasan.

Nag-ingon ang librong History of West Africa: “Ang artistikong produkto sa Nupe sa . . . bildo . . . sa gihapon maoy usa sa kinamaayohan diha sa kontinente.” Ang uban mouyon. Matod sa usa ka Kristohanong misyonaryo: “Namalit kamig mga lobitos gikan sa Bida ug gikan usab sa ubang mga dapit aron ihatag sa among mga higala ug pamilya sa dihang nagbakasyon kami. Pag-abot namo sa Tinipong Bansa, ang among mga higala kanunayng mopili sa mga lobitos nga gikan sa Bida!”

[Hulagway sa panid 26]

Pagpalanay sa bildo diha sa pugon