Siyentipikanhong Piksiyon—Pag-uswag sa Kabantog Niini
SA TUIG 1982 ang Amerikanhong industriya sa pelikula nakasinatig unang panghitabo. Sulod sa 1982/83 nga yugto, ang kinabantogang “magdudula” sa pelikula dili gayod usa ka tawo. Sumala sa The Illustrated History of the Cinema, kadto mao si ET, ang maot apan may pagkanindot nga karakter nga taga-wanang nga maoy bida sa pelikulang ET: The Extraterrestrial!
Kining talagsaong sirkumstansiya maoy usa lamang ka ebidensiya sa labawng kabantog nga gipahimuslan sa science fiction (SF) o siyentipikanhong piksiyon sa bag-o pang katuigan. Nga kanhi gipatik lamang diha sa mga magasin nga baratohog papel ug giisip nga kinaham sa mga lainlainon ug mga magdadamgo, ang siyentipikanhong piksiyon nahimo nang tino nga bahin sa pangunang kalingawan. Apan unsay hinungdan sa katingalahang pag-uswag sa kabantog niini?
Aron matubag kining pangutanaha, ato unang hisgotan ang kasaysayan sa siyentipikanhong piksiyon. Sukad sa kanhi pang panahon gisugid sa mga tawo ang katingalahang mga estorya aron pagpahingangha, pagpadayeg, o yanong paglingaw. Hinuon, sulod sa ika-17 ug ika-18ng mga siglo, ang Uropa misulod sa usa ka yugto sa siyentipikanhon ug materyal nga kauswagan. Daghan ang misugod paglalis sa tradisyonal nga mga ideya ug mga awtoridad. Nianang kahimtanga misugod ang pipila pagpangagpas kon sa unsang paagi ang katawhan maapektahan ugma-damlag sa siyentipikanhong kauswagan.
Dili tino kon kinsa gayod ang nag-imbento sa siyentipikanhong piksiyon. Ang mga awtor sa ika-17ng siglo nga si Francis Godwin ug Cyrano de Bergerac misulat ug tinumotumong mga libro nga naglakip sa biyahe sa kawanangan. Niadtong 1818, ang libro ni Mary Shelley nga Frankenstein, or The Modern Prometheus mihulagway sa usa ka siyentipiko nga may katakos nga molalang sa kinabuhi ug naghulagway sa makalilisang nga mga sangpotanan.
Ang pila ka magsusulat migamit niining matanga sa piksiyon aron ipasiugda ang mga kahuyangan sa tawhanong katilingban. Busa sa dihang si Jonathan Swift mibugalbugal sa Ingles nga katilingban sa ika-18ng siglo, iyang gitagik ang iyang makantalitahon nga sinulat ngadto sa usa ka serye sa tinumotumong mga biyahe. Ang resulta mao ang Gulliver’s Travels, usa ka mabiaybiayong pasumbingay nga gitawag ug “unang obra maestra sa katitikan” sa siyentipikanhong piksiyon.
Apan ang mga magsusulat nga si Jules Verne ug H. G. Wells sagad nga gipasidunggan sa pagsulat sa siyentipikanhong piksiyon nga nobela diha sa modernong dagway niini. Niadtong 1865, si Verne misulat sa From the Earth to the Moon—usa sa kutay sa malamposong mga nobela. Niadtong 1895, mipatim-aw ang popular nga libro ni H. G. Wells nga The Time Machine.
Piksiyon Nahimong Tinuod
Sa sinugdan sa katuigang 1900, gisugdan pagtuman sa mga siyentipiko ang pipila sa mga pangandoy sa maong mga tighanduraw. Sumala sa librong Die Großen (Ang mga Kadagkoan), ang Alemang pisiko nga si Hermann Oberth migugol ug daghang tuig sa pagpaningkamot nga matuman ang damgo ni Jules Verne nga pagpanaw sa tawo sa kawanangan. Ang mga kalkulasyon ni Oberth mibulig pagpahiluna ug siyentipikanhong pasikaranan sa panaw sa wanang. Hinunoa, siya dili mao lamang ang siyentipiko nga naimpluwensiyahan sa siyentipikanhong piksiyon. Matod sa bantogang magsusulat ug siyentipikanhong piksiyon nga si Ray Bradbury: “Si Wernher von Braun ug ang iyang mga kauban sa Alemanya ug ang tanan sa Houston ug Cape Kennedy nagbasa sa sinulat ni H. G. Wells ug Jules Verne sa pagkabata pa nila. Sila mihukom nga inigkadagko nila, ilang ipahinabo nga matuman kanang tanan.”
Sa pagkatinuod, ang siyentipikanhong piksiyon mao ang luksohanan alang sa pag-imbento diha sa daghang natad. Ang awtor nga si René Oth nangangkon nga pipila ra ka “mga imbento o mga diskobre ang wala matagna daan sa siyentipikanhong piksiyon.” Ang mga submarino, mga robot, ug may-tawong mga roket ngatanan maoy kasagarang mga bahin sa siyentipikanhong piksiyon dugay na kanhi una sila nahimong mga kamatuoran. Ang magsusulat ug siyentipikanhong piksiyon nga si Frederik Pohl sa ingon nagpatuo nga “ang pagbasag siyentipikanhong piksiyon maoy pagpauswag sa kaisipan.”
Hinuon, dili tanang siyentipikanhong piksiyon ang mahitungod sa siyensiya. Pipila sa labing popular nga mga libro ug mga pelikula sa siyentipikanhong piksiyon sa tinuoray maoy sa mga dagway nga gitawag sa pipila nga siyentipikanhong panghanduraw. Kasagaran ang siyentipikanhong pagkakasaligan maoy timaan sa siyentipikanhong piksiyon, samtang ang mga sugilanong pantasya limitado lamang sa handurawan sa awtor niana. Mahimong nalakip pa niana ang salamangka ug pangdiwata.
Apan, tukma ba gayod ang mga panud-ong sa siyentipikanhong piksiyon bahin sa umaabot? Maayo bang basahon o tan-awon ang tanang siyentipikanhong piksiyon? Tubagon kining mga pangutanaha sa mosunod nga mga artikulo.
[Hulagway sa panid 3]
Ang nobela ni Jules Verne nga “From the Earth to the Moon” dakog nahimo sa pagpukaw sa kaikag sa panaw sa wanang
[Picture Credit Line sa panid 3]
Roket: General Research Division/The New York Public Library/Astor, Lenox and Tilden Foundations