Pagtuki sa Siyentipikanhong Piksiyon Karong Adlawa

MGA awto, mga telepono, mga kompiyuter​—kapig 130 ka tuig kanhi, may lagmit bang nakapanan-aw daan sa pagkaimbento niana nila? Ang magsusulat ug science fiction (SF) o siyentipikanhong piksiyon nga si Jules Verne nakapanan-aw daan! Kining katingalahang siyentipikanhong mga pagsabot nasayran sa bag-o pang nadiskobrehan nga manuskrito sa nobela ni Jules Verne nga may titulong Paris in the Twentieth Century. Sa maong wala-mapatik sa nangagi nga nobela, si Verne nagbatbat pa gani sa usa ka himan nga katingad-anang kaamgid sa modernong fax machine!a

Apan, bisan ang labing lantip-ug-salabotang mga magsusulat ug siyentipikanhong piksiyon halayo kaayo nga mahimong tinuod nga mga propeta. Pananglitan, ang Journey to the Center of the Earth ni Jules Verne makalingawng basahon, apan ang mga siyentipiko karon nahibalo nga dili posible ang paghimo sa maong panaw. Ni mopatim-aw nga posibleng mahitabo sa tuig 2001 ang mga pagbiyahe sa tawo ngadto sa Jupiter o sa ubang mga planeta, sumala sa gisugyot sa pipila sa nangagi.

Ang mga magsusulat ug siyentipikanhong piksiyon napakyas usab sa pagtagna sa daghang kahibulongang mga kaugmaran sa siyensiya nga nahimo. Sa usa ka artikulong mipatim-aw sa The Atlantic Monthly, ang magsusulat ug siyentipikanhong piksiyon nga si Thomas M. Disch miangkon: “Palandonga ang tanang kapakyasan sa SF sa paghanduraw sa cybernetic [kompiyuter] nga panahon . . . , ang greenhouse effect o pagkabuslot sa hut-ong sa ozone o ang AIDS. Palandonga ang bag-ong geopolitikanhong pagkadili-timbang sa gahom. Palandonga ang maong tanang butang, ug unya isukna kon unsay gipahayag sa SF bahin niini. Halos walay usa ka pulong.”

Siyentipikanhong Piksiyon​—Dakong Negosyo

Hinuon, alang sa mga magdadayeg ang siyentipikanhong piksiyon dili tinuod nga siyensiya kondili maoy kalingawan. Bisan pa niana, adunay naglalis sa bili niini nianang bahina usab. Ang dungog sa siyentipikanhong piksiyon sa pagkaway-pulos nga katitikan nagsugod sayo niining sigloha duyog sa pagpamatik ug mga magasing baratohog-papel nga nag-espesyalisar sa siyentipikanhong piksiyon. Ang una niini, ang magasing Amazing Stories, gibaligya niadtong 1926. Ang magtutukod niini, si Hugo Gernsback, gipasidunggan ingong miimbento sa pulong nga nahimong terminong “siyentipikanhong piksiyon.” Daghan ang mibati nga kanang makapaukyab nga mga sugilanon sa adbentura adunay gamay, kon duna man, nga titiknong bili.

Ang siyentipikanhong piksiyon giisip nga mas maugdang human sa Gubat sa Kalibotan II. Ang makapaukyab nga bahin sa siyensiya niadtong gubata nakahatag ug bag-ong kadungganan sa siyensiya. Ang mga panagna sa mga magsusulat sa siyentipikanhong piksiyon nahimong morag mas katuohan. Busa ang mga komiks, mga magasin, ug mga libro nga papel ug hapin bahin sa siyentipikanhong piksiyon misugod pagdaghan. Ang gahig-hapin nga mga libro sa siyentipikanhong piksiyon nahimong mga himalitan kaayo. Apan samtang ang siyentipikanhong piksiyon nanlimbasog nga makatagana sa mga panginahanglan sa kadaghanang tawo, ang titiknong hiyas​—ug ang siyentipikanhong katukma—​kasagarang gisakripisyo. Ang magsusulat ug siyentipikanhong piksiyon nga si Robert A. Heinlein mimulo nga “ang bisan unsang mabasa ug gani kasarangan ang pagkamakalingaw” ginapatik karon, lakip “ang daghan kaayong baroton nga mapangagpasong mga nobela.” Ang magsusulat nga si Ursula K. Le Guin midugang nga bisan ang “segunda-klaseng materyal” giimprenta.

Bisan pa sa maong pagsaway, ang siyentipikanhong piksiyon nahidangat sa bag-ong mga sukod sa kabantog, kay nakadawat sa dakong pagduso, dili pinaagi sa mga siyentipiko, kondili pinaagi sa industriya sa puting tabil.

Ang Siyentipikanhong Piksiyon Gipasundayag sa “Puting Tabil”

Ang mga pelikulang siyentipikanhong piksiyon naglungtad na sukad sa 1902 sa dihang si Georges Méliès migama sa pelikulang A Trip to the Moon. Usa ka kaliwatan sa ulahi sa mga batan-ong tigtan-awg sine gilamat sa Flash Gordon. Apan sa 1968, usa ka tuig sa wala pa ang tawo molandig sa bulan, ang pelikulang 2001: A Space Odyssey nakadawat ug artistikanhong pag-ila ug nahimong komersiyal nga kalamposan usab. Niadtong tungora gisugdan sa Hollywood ang paggahin ug dagko kaayong mga badyet alang sa mga pelikula sa siyentipikanhong piksiyon.

Sa hinapos sa katuigang 1970 ug sinugdan sa katuigang 1980, ang mga pelikulang sama sa Alien, Star Wars, Blade Runner, ug ET: The Extraterrestrial nakadawat ug katunga sa tanang abot sa takilya sa T.B. Sa pagkamatuod, gitagana sa siyentipikanhong piksiyon ang usa sa labing malamposong mga pelikula sa tanang panahon, ang Jurassic Park. Duyog sa pelikula nanungha ang mga 1,000 ka Jurassic Park nga mga produkto. Dili katingad-an, ang TV misunod usab sa kiling sa paggamag mga pelikula sa siyentipikanhong piksiyon. Ang popular nga salidang Star Trek mitultol ngadto sa paggama ug dugang nga mga programa bahin sa kawanangan.

Hinuon, gibati sa daghan nga tungod sa pagtagana sa mga panginahanglan sa kadaghanan, gisakripisyo sa pipila ka magsusulat ug siyentipikanhong piksiyon ang mga hiyas nga makapabililhon sa siyentipikanhong piksiyon. Ang Alemang awtor nga si Karl Michael Armer nangangkon nga ‘ang siyentipikanhong piksiyon karon mao lamay popular nga marka nga dili na mailhan pinaagi sa unod kondili pinaagi sa mga teknik sa pagbaligya.’ Ang uban mimulo nga ang tinuod nga “mga bida” sa mga pelikula sa siyentipikanhong piksiyon karong adlawa mao, dili ang mga tawo, kondili ang special effects. Usa ka kritiko miingon gani nga ang siyentipikanhong piksiyon maoy “makapasilag ug dili gayod matugkad sa labihan ka daghang pasundayag niini.”

Pananglitan, ang daghang gitawag nga mga pelikula sa siyentipikanhong piksiyon sa pagkatinuod maoy dili gayod kabahin sa siyensiya o sa ugma-damlag. Ang ugma-damlag nga mga lugar sa panghitabo nga usahay gigamit maoy paluyo lamang sa klarong kabangisan. Ang magsusulat nga si Norman Spinrad miingon nga sa daghang estorya sa siyentipikanhong piksiyon karong adlawa, adunay usa nga “mapusilan, madunggaban, maalisngaw, maangol o mamatay pinaagi sa hinagibang laser, makimpitan, malamoy, o mabuthan.” Sa daghang pelikula ang maong pagsamad ug pagpatay gihulagway sa makalilisang nga hinagpat nga paagi!

Ang laing bahing gikabalak-an mao ang labaw-sa-kinaiyahang elemento nga gilakip sa ubay-ubayng siyentipikanhong-pantasya nga mga libro ug mga pelikula. Bisan pag ang ubang mga tawo mag-isip nianang mga estoryaha ingong pasumbingay lamang nga mga panagbugno tali sa maayo ug daotan, ang pipila sa maong mga libro ug mga pelikula daw lapas na sa pasumbingay ug nagpasiugdag mga buhat sa espiritismo.

Ang Panginahanglan sa Katimbang

Hinuon, ang Bibliya wala magsaway sa hinandurawng kalingawan ingon nga daotan mismo. Sa sambingay ni Jotham bahin sa mga kahoy, ang way-kinabuhing mga tanom gihulagway nga nagsultianay sa usag usa​—nga naghimo pa ganig mga plano ug mga laraw. (Maghuhukom 9:​7-15) Si propetang Isaias susamang migamit ug hinanduraw nga kasangkapan sa dihang gihulagway niya ang dugay-nang-namatayng nasodnong mga magmamando ingon nga nagsultianay sa lubnganan. (Isaias 14:​9-11) Bisan ang pipila sa mga sambingay ni Jesus naundan ug mga elemento nga dili mahitabo sa literal nga paagi. (Lucas 16:​23-31) Ang maong hinandurawng mga kasangkapan mapuslan dili lamang sa paglingaw kondili sa pagpahimangno ug pagtudlo.

Ang pipila ka magsusulat karong adlawa mahimong mogamit ug usa ka ugma-damlag nga lugar sa panghitabo aron pagtudlo o paglingaw. Ugaling, ang mga magbabasa nga masinundanon-sa-tanlag nga mga Kristohanon maghinumdom nga ang Bibliya nag-awhag kanato nga ipunting ang pagtagad diha sa mga butang nga maputli ug maayo. (Filipos 4:8) Kini nagpahinumdom usab kanato: “Ang tibuok kalibotan nahimutang diha sa gahom sa tuman-kadaotang usa.” (1 Juan 5:19) Ang pila ka pelikula ug mga libro sa siyentipikanhong piksiyon nagsilbing galamiton aron ipalapnag ang mga ideya ug mga pilosopiya nga nasumpaki sa Bibliya, sama sa ebolusyon, tawhanong imortalidad, ug reinkarnasyon. Ang Bibliya nagpasidaan kanato nga dili mabiktima sa “pilosopiya ug walay-pulos nga panglimbong.” (Colosas 2:8) Busa maayo nga magbantay kon bahin sa siyentipikanhong piksiyon, sama ra sa tanang dagway sa kalingawan. Kinahanglang magmapilion kita kon unsay atong gibasa o gitan-aw.​—Efeso 5:10.

Sumala sa gihisgotan nga unauna, daghang popular nga mga pelikula maoy mabangison. Ang pagtan-aw ba nato sa dili-angay nga pag-ulag dugo makapahimuot kang Jehova, nga bahin kaniya giingon kini: “Si bisan kinsa nga nahigugma sa kabangisan pagadumtan gayod sa Iyang kalag”? (Salmo 11:5) Ug sanglit ang espiritismo gihukman diha sa Kasulatan, ang mga Kristohanon buot nga magpadayag ug maayong panghukom kon bahin sa mga libro o mga pelikula nga maglakip sa mga elemento nga sama sa salamangka o pagdiwata. (Deuteronomio 18:10) Amgoha usab nga samtang ang usa ka hamtong mahimong dili lisdan sa pagpalain sa handurawan gikan sa kamatuoran, dili tanang bata makaarang pagbuhat niana. Sa makausa pa, ang mga ginikanan sa ingon buot nga magmapaniiron kon sa unsang paagi ang ilang mga anak maapektahan sa ilang gibasa ug gitan-aw.b

Ang uban mahimong mohukom nga pilion nila ang ubang mga matang sa basahon ug kalingawan. Apan dili kinahanglang sila magmahukmanon sa uban niining bahina o himoong isyu ang mga butang sa personal nga kagustohan.​—Roma 14:4.

Sa laing bahin, ang mga Kristohanon nga mopalabi sa pagkalingaw sa lainlaing mga matang sa piksiyon ingong panagsang kalingawan maayong mahinumdom sa pasidaan ni Solomon: “Sa paggamag daghang basahon wala ing kataposan, ug ang dakong pagkamahinalaron kanila makapaluya sa unod.” (Ecclesiastes 12:12) Daghan sa kalibotan karong adlawa ang naghingapin sa ilang pagtagad sa mga libro ug mga pelikula bahin sa siyentipikanhong piksiyon. Midagsang ang mga klab ug mga kombensiyon bahin sa siyentipikanhong piksiyon. Sumala sa Time nga magasin, ang mga magdadayeg sa Star Trek sa lima ka kontinente mideboto sa ilang kaugalingon sa pagtuon sa dili-tinuod nga pinulongang Klingon, nga gihisgotan sa Star Trek nga mga salida sa TV ug mga pelikula. Ang maong hingaping panggawi wala mahiuyon sa tambag sa Bibliya sa 1 Pedro 1:13: “Hupti sa bug-os ang inyong mga panimuot [“hupti ang katimbang,” potnot].”

Bisan sa kinalabwan niini, ang siyentipikanhong piksiyon dili makatagbaw sa kamausisaon sa tawo bahin sa kon unsay anaa sa ugma-damlag. Kadtong buot gayong masayod sa ugma-damlag kinahanglang modangop sa usa ka seguradong tinubdan. Amo kining hisgotan sa among sunod artikulo.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 7]

Ang mga ginikanan angay nga magbantay sa kalingawan sa ilang mga anak

[Hulagway sa panid 7]

Ang mga Kristohanon kinahanglang magmapilion kon bahin sa siyentipikanhong piksiyon