Ang Pagpangitag Maayong Edukasyon

ANG maayong edukasyon nag-andam sa kabataan aron malamposong makasagubang sa kinabuhi sa katilingban karon. Kini maghatag kanila ug akademikong mga katakos, lakip sa abilidad sa pagkamaayong mobasa ug mosulat ug moihap. Dugang pa, kini makaapektar sa ilang relasyon sa uban ug molig-on sa maayong mga sukdanan sa moralidad.

Apan, tungod kay karon maoy makuyaw nga mga panahon ang ingon niana nga edukasyon lisod kaayong itagana. Usa ka beteranong magtutudlong Australiano nagmulo: “Ang mga klase gilangkoban ug kabataan nga kiling sa kabangisan, nga nagasultig mangil-ad, malaw-ayng pinulongan; kabataan nga kulag tulog ingong resulta sa pagtan-awg TV; kabataan nga kulag sustansiya o gutom; ug kabataan nga gipadako nga walay disiplina.” Ug ang mga magtutudlo moingon kanimo: “Lisod kaayong tudloan ang badlongong kabataan.”

Si Albert Shanker, presidente sa American Federation of Teachers, nagbatbat sa problema sa mga magtutudlo: “Sila naobligar sa paghatag ug edukasyon sa droga ug alkohol, edukasyon sa sekso, . . . mga ehersisyo sa pagtamod-sa-kaugalingon sa estudyante, pagpaniktik sa membro sa gang, . . . ug daghan pang ubang butang. Ang tanan gawas sa tinuod nga pagpanudlo. . . . Ang tinuod nga gihangyo kanila nga buhaton mao ang pagkahimong mga social worker, mga mama, mga papa, mga terapista, mga polis, mga nutrisyonista, mga trabahante sa publikong panglawas, mga teknisyan sa medisina.”

Nganong gikinahanglan kini sa mga magtutudlo? Usa ka sumaryo sa kalangkoban sa mga saring diha sa usa ka dakong siyudad sa amihanang-sidlakang Tinipong Bansa nagpakita kon ngano. Ang The New York Times nagtaho ug mga pahayag sa usa ka eksperto bahin sa usa ka kasagarang klase sa 23 ka estudyante. Siya miingon nga “8 ngadto sa 15 lagmit nagkinabuhi sa kakabos; 3 lagmit natawo sa mga inahan nga nagdroga; 15 nagpuyo uban sa usa ray mga ginikanan.”

Matin-aw, ang pamilya nagakabungkag. Sa Tinipong Bansa, duolan sa 1 matag 3 ka pagpanganak maoy anak-sa-gawas, ug 1 sa matag 2 ka kaminyoon matapos sa diborsiyo. Bisan pa niana ang porsentahi sa gawas-sa-kaminyoon nga mga pagpanganak sa Denmark, Gran Britanya, Pransiya, ug Sweden mas taas pa. Unsang mga paningkamot ang gihimo sa pagsagubang sa krisis nga namugna niining situwasyona diha sa mga tunghaan?

Pagpangitag mga Solusyon

Nagkalainlaing eksperimental o kapiliang mga tunghaan ang gitukod. Sagad kini mas gagmay​—nga nagpaposible sa mas suod nga pagdumala​—ug daghan ang nagaugmad ug ilang kaugalingong kurikulum diha sa usa ka paningkamot nga matagan-an ug maayo ang mga panginahanglan sa kabataan. Sa Siyudad sa New York, 48 niining gagmayng mga tunghaan ang gibuksan sukad sa 1993, ug 50 pa ang dugang nga giplano. “Ang kabangisan [sa tunghaan] maoy nagpasugod sa eksperimento,” nagkanayon ang The New York Times. Sa pagka-1992 kapin sa 500 ka kapiliang mga tunghaan ang gisugdan sa Rusya, nga may kapin sa 333,000 ka estudyante.

Sa laing bahin, ang The Toronto Star nagtaho: “Libolibo ang nagpadala sa ilang mga anak ngadto sa ekslusibong mga tunghaang pribado.” Sa lalawigan lamang sa Ontario sa Canada, duolan sa 75,000 ka kabataan ang nag-eskuyla sa pribadong mga tunghaan. Makita usab kini sa tibuok Rusya, ug ang magasing China Today nag-ingon nga kini nanungha sa Tsina “samag mga dabong human sa ulan sa tingpamulak.” Ang The Handbook of Private Schools nagtaganag libreng mga listahan sa halos 1,700 niining matanga sa mga tunghaan sa Tinipong Bansa, diin ang tinuig nga twisyon moabot ug $20,000 o kapin pa.

Ang ubang mga ginikanan mipili sa pagtudlo sa ilang mga anak diha sa balay. Sa Tinipong Bansa lamang, gibanabana nga ang gidaghanon sa pagtungha-sa-balay misulbong gikan sa mga 15,000 sa 1970 ngadto sa gidaghanong usa ka milyon sa 1995.

Lainlaing mga Resulta

Dili tanang mga sistema sa tunghaan sa tibuok kalibotan ang nakakab-ot ug samang mga resulta. Niadtong Hulyo 1993, gisultihan ni Shanker ang usa ka grupo sa mga edukador sa T.B.: “Ang ubang mga nasod nagpalakaw ug mga tunghaan ug sila adunay mga resulta nga sa katibuk-an mas arang-arang kay sa atoa.” Sa pag-ilustrar, nag-asoy siya bahin sa pagkaila ug magtiayong gikan sa Rusya nga mibalhin sa Tinipong Bansa. Siya miasoy: “Sila miingon nga bisan pag ilang gipaeskuyla ang ilang anak sa maayo kaayong pribadong tunghaan, ang ilang otso-grado nga anak nagtuon sa butang nga iya nang nakat-onan sa tersero grado pa siya sa Rusya.”

Ang Sobyet Unyon niadto nakaugmad ug sistema sa tunghaan nga nagtudlo halos sa tanang mga tawo niini sa pagbasa ug pagsulat. Sa laing bahin, sumala sa banabana sa Departamento sa Edukasyon sa T.B., 27 ka milyong Amerikano dili makabasa sa karatula sa dalan o sa numero sa bus. Ug ang Canberra Times sa Australia nagtaho nga “kutob sa 25 porsiento sa kabataan sa tunghaang primariya nanungha sa hayskul nga dili makabasa ug makasulat.”

Ang krisis sa mga tunghaan nga naglungtad karon sa usa ka sukod halos makita bisan asa. Ang 1994 nga librong Education and Society in the New Russia nag-ingon nga “72.6 porsiento sa mga magtutudlong Sobyet nga giinterbiyo miuyon nga ang sistema sa tunghaan anaa sa grabeng krisis.” Sumala kang Tanya, usa ka beteranong magtutudlo sa Moscow, ang pangunang hinungdan sa krisis mao nga ang “mga ginikanan ug mga estudyante mismo wala nay maayong pagtamod sa edukasyon.” Siya miingon, pananglitan, nga ang “kita sa magtutudlo katunga lang sa kita sa usa ka kasagarang drayber sa bus​—o kaha menos pa.”

Maayong Edukasyon Hinungdanon

Samtang ang tawhanong katilingban dugang nga mas nagkakomplikado, ang maayong edukasyon nahimong mas hinungdanon. Diha sa daghang dapit ang gidaghanon sa pagtuon sa eskuylahan nga gikinahanglan aron makakitag trabaho ang batan-ong hamtong nga makasustento kaniya ug sa umaabot nga pamilya mas dako. Busa, kadtong nakakuhag pangunang akademikong mga kahanas mas daghag kahigayonan sa panarbaho. Ang ilabinang gikabalak-an sa mga amo mao ang pangunang talagaron​—kon unsa ka maayo ang aplikante sa trabaho makahimo sa trabaho.

Ang manedyer sa usa ka opisina nga nagtaganag mga trabahante miingon mahitungod sa daghang graduwado sa hayskul: “Sila wala tudloi sa pagtrabaho.” Siya midugang: “Sa pagpakiglabot sa mga batan-on ang problema nga isulti kanunay kanako sa mga amo mao nga sila dili kaayo makabasa o makasulat. Sila dili makatubag sa aplikasyon sa trabaho.”

Ang mga ginikanan siyempre gusto nga makabaton ug maayong edukasyon ang ilang mga anak, ug ang mga batan-on sa maalamon gusto ug maayong edukasyon alang sa ilang kaugalingon. Apan hinungdanon nga ilang gamiton ang mga yawi nga gikinahanglan. Unsa kining mga yawiha, ug sa unsang paagi kini pagagamiton?

[Blurb sa panid 6]

Sa Rusya, “ang kita sa magtutudlo katunga lang sa kita sa usa ka kasagarang drayber sa bus”