Unsay Nagakahitabo sa mga Tunghaan Karon?
“ANG Atong mga Tunghaan Anaa sa Krisis: Paguwardiyaha na Karon ang mga Polis” mao ang dili pa dugayng ulohan sa atubangang panid sa mantalaan sa Siyudad sa New York. Ang Hunta sa Edukasyon sa Siyudad sa New York adunay kaugalingong mga guwardiya sa tunghaan—usa ka puwersa sa 3,200—nga nagpatrolya sa kapin sa 1,000 ka tunghaan sa siyudad. Karon gusto sa daghan nga regular nga mga polis sa siyudad ang moguwardiya sa mga tunghaan aron makaabag sa seguridad. Gikinahanglan ba gayod sila?
Usa ka ulohan sa New York Times nag-ingon: “Natukian sa Taho nga 20% sa mga Estudyante sa Siyudad sa New York Nagdaladalag mga Armas.” Ang pangulo sa mga tunghaan sa Siyudad sa New York gikan sa 1990 ngadto sa 1992, si Joseph Fernandez, miadmiter: “Wala pa ako makakita sukad ug sama niini nga kabangisan nga atong nabatonan karon diha sa atong mga tunghaan sa dagkong siyudad. . . . Wala gayod ako magdahom nga sa gidawat nako ang pagkakansilyer sa New York niadtong 1990 nga ingon na niini ka daotan. Dili kini anam-anam nga nagabag-ong kahimtang, kini grabe na kaayo nga kahimtang.”
Unsa na Kini ka Daotan?
Si Fernandez mitaho: “Sa panahon sa akong unang napulo ka bulan ingong kansilyer, kami nag-aberids ug usa ka batang nagtungha nga gipatay sa matag ikaduha ka adlaw—gidunggab diha sa mga subwey, naposilan diha sa mga lagwerta sa tunghaan o sa mga eskina sa kadalanan . . . Ang pipila ka tunghaan sa hayskul adunay kinse o disisayes [ka guwardiya] nga nagpatrolya sa mga pasilyo ug sa mga tugkaran.” Siya midugang: “Ang kabangisan diha sa atong mga tunghaan epidemiya na, ug talagsaong mga paagi ang kinahanglang himoon. Ang mga tunghaan sa Chicago, Los Angeles, Detroit—tanang dagkong mga sentro sa siyudad—karon nagpasundayag ug samang larawan sa halos makalilisang nga kabangisan.
“Ang kaulawan niini dayag nga makapakurat. Sa miaging kataposang duha ka dekada kita nakadangat sa pagdawat sa dili madawat: Ang Amerikanhong mga tunghaan ingong mga panggubatan. Ang mga tunghaan maoy mga balay sa kalisang ug panghadlok imbes mga dalangpanan sa kadan-agan.”
Adunay mga guwardiya sa 245 ka sistema sa tunghaan sa Tinipong Bansa, ug sa 102 niini, ang mga guwardiya armado. Apan dili lamang sila ang armado. Sumala sa usa ka pagtuon sa University of Michigan, gibanabana nga ang mga estudyante sa Tinipong Bansa nagdaladala ug duolan sa 270,000 ka posil, wala pay labot sa ubang mga armas, ngadto sa tunghaan matag adlaw!
Imbes moarang-arang, ang kahimtang migrabe. Ang mga metal detector nga gigamit sa daghang tunghaan napakyas sa pagpahunong sa pagpanulod sa mga hinagiban. Sa tinghunlak sa 1994, ang gitahong mga hitabo sa kabangisan sa mga tunghaan sa Siyudad sa New York misaka sa 28 porsiento kon itandi sa mao gihapong yugto sa usa ka tuig nga miagi! “Sa unang higayon sukad,” miingon ang Phi Delta Kappan bahin sa surbi nga gihimo sa Tinipong Bansa, “ang kategoriyang ‘panag-away, kabangisan, ug mga gang’ anaa sa numero-unong posisyon uban sa ‘kakulag disiplina’ ingong kinadak-ang problema nga ginaatubang sa lokal nga mga tunghaang publiko.”
Ang kabangisan sa tunghaan nakamugnag krisis sa mga tunghaan sa daghang kanasoran. Sa Canada, ang Globe and Mail sa Toronto may ulohan: “Ang mga Tunghaan Nangahimong Makuyawng mga Lugar.” Ug usa ka surbi sa Melbourne, Australia, nagbutyag nga halos 60 porsiento sa mga bata sa tunghaang-primariya ginahatod ug ginakuha gikan sa ilang mga tunghaan sa mga ginikanan tungod sa kahadlok nga atakehon o sakmiton.
Apan, ang kabangisan maoy bahin lamang sa problema. Adunay ubang mga butang nga nagakahitabo sa atong mga tunghaan nga maoy hinungdan sa seryosong kabalaka.
Ang Butang Bahin sa Moral
Bisan pag ang Bibliya nag-ingon nga ang pagpakighilawas—pagpakigsekso sa gawas sa kaminyoon—daotan, ang mga tunghaan karon wala maglaban nianang maayong moral nga pagtulon-an. (Efeso 5:5; 1 Tesalonica 4:3-5; Pinadayag 22:15) Siyempre nakaamot kini sa kahimtang nga gihubit ni Fernandez sa dihang siya miingon: “Ingon ka daghan sa mga 80 porsiento sa atong mga tin-edyer maoy aktibo sa sekso.” Diha sa usa ka hayskul sa Chicago, tulo ka bahin sa mga babayeng estudyante mabdos!
Ang ubang mga tunghaan adunay mga alimahanag mga bata alang sa mga anak sa estudyante. Dugang pa, sagad ginaapod-apod ang mga kondom agig walay kapuslanang paningkamot sa pagpukgo sa epidemiya sa AIDS ug sa pagdaghan sa mga anak sa gawas. Kon ang pag-apod-apod ug kondom dili gayod sa aktuwal nagadasig sa mga estudyante sa pagpakighilawas, kini nagtugot sa ilang pagbuhat niini. Kon bahin sa moral, unsay mahunahuna sa mga estudyante?
Usa ka dugay na kaayong magtutudlo sa unibersidad miingon nga “makakurat ang gidaghanon sa mga batan-ong nagtuo nga walay husto o daotan, nga ang moral nga mga pagpili depende sa kon unsay imong gibati.” Nganong mao kanay panghunahuna sa mga batan-on? Ang magtutudlo miingon: “Tingali ang ilang kasinatian sa hayskul maoy nag-agak kanila sa pagkahimong mga agnostiko sa moral.” Unsay sangpotanan sa maong pagkawalay-katinoan sa moral?
Usa ka dili pa dugayng editoryal sa mantalaan nagmulo: “Daw walay usa ang mabasol sa bisan unsa. Wala gayod.” Oo, ang mensahe mao nga ang bisan unsa mahimo! Tagda ang usa ka pananglitan sa dakong epekto niini diha sa mga estudyante. Sa usa ka klase sa unibersidad bahin sa ulohan sa Gubat sa Kalibotan II ug sa pagtungha sa Nazismo, nakita sa usa ka propesor nga ang kadaghanan sa iyang mga estudyante wala magtuo nga may mabasol sa Holocaust! “Sa hunahuna sa mga estudyante,” miingon ang magtutudlo, “ang Holocaust nahisamag kinaiyanhong katalagman: Kadto dili kapugngan ug dili kalikayan.”
Kang kinsang sayop kon ang mga estudyante dili makaila sa husto gikan sa sayop?
Sa Tunga sa Kritikal nga mga Panahon
Sa pagdepensa sa mga tunghaan, usa ka magtutudlo kanhi miingon: “Ang problema nagagikan sa komunidad, ug ang mga tunghaan nagpabanaag lamang sa mga problema nga naglungtad na didto.” Tinuod, malisod itudlo nga malamposon ang butang nga napakyas ang mga lider sa katilingban sa pagbuhat.
Sa pag-ilustrar niini, sa usa ka panahon sa dihang ang imoralidad sa mga opisyales sa gobyerno sa T.B. nahimong ulohan sa balita, usa ka iladong magsusulat sa mantalaan misulat: “Ako walay ideya kon unsaon sa mga magtutudlo niining walay-pagsalig nga panahon sa pagtudlo bahin sa moralidad. . . . ‘Tan-awa ang Washington!’ ang kinagamyang mga tingog moprotesta. Sila nahibalo . . . nga ang kinahugawang paglimbong sa kasaysayan ginahimo sa ilalom sa atop nianang dakong puting balay.”
Ang Bibliya nagtagna nga “sa kataposang mga adlaw moabot ang makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon.” (2 Timoteo 3:1-5) Tinuod nga makuyaw na kaayo kini nga panahon! Tungod niini, unsay ginahimo aron masagubang ang krisis sa mga tunghaan karon ug sa pagtabang sa mga estudyante nga makakuhag maayong edukasyon? Unsay imong mahimo ingong mga ginikanan ug mga estudyante? Hisgotan kini sa sunod nga mga artikulo.