Ang Gregong Ortodoksong Iglesya—Usa ka Relihiyong Nabahin
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA GRESYA
ALANG sa sinserong mga tawo nga nahigugma sa Diyos ug sa kamatuoran ug may halalom nga pagtahod alang sa iyang pagsimba, ang presenteng kahimtang sa Gregong Ortodoksong Iglesya sa Gresya maoy, sa dili paghingapin, makalilisang. Ang alaot nga kawalay panaghiusa, ang mabangis nga mga away tali sa nagkontrahay nga mga grupo sa iglesya, ang pagbaha sa makauulawng moral nga mga eskandalo, ug ang pagkawalay katakos sa relihiyon—nga naghubit sa kaugalingon niini ingong “ang bugtong tinuod nga iglesya sa Diyos”—sa pagtagana ug espirituwal nga giya maoy hinungdan sa pagkapakyas ug pagkayugot sa daghang Grego.
Nawad-ag paglaom ang ordinaryong mga tawo, gani nangasuko, tungod niining maong kahimtang. Usa ka propesor sa unibersidad, nga nagsulat diha sa usa ka nagapangunang mantalaang Grego, miagulo: “Ang Iglesya sa Gresya ginabungkag sa usa ka suliran nga sa gibug-aton ug gidugayon niini walay ikatandi, nga nagpatungha ug mga pagduhaduha sa awtoridad [sa iglesya] ug nagpahuyang sa naandang mga sukdanan sa mga institusyon niini. Ikasubo nga ang kadaot nagpadayon.”
Sa unsang paagi naugmad kining maong kahimtang? Ang suod bang relasyon sa Gregong Ortodoksong Iglesya uban sa Estado sa pagkatinuod mapuslanon? Unsay umaabot niining mga relasyon sa Iglesya ug Estado? Unsang mga kapilian ang naglungtad alang sa mga tawo nga nangita ug tinuod, nahiusang kongregasyon ni Kristo? Atong susihon ang mga kamatuoran ug tan-awon kon unsay ginaingon sa Bibliya bahin niining butanga.
Usa ka Pakigbugno Alang sa Gahom
Sa dihang nagmando ang militaryong diktadora sa Gresya sa mga katuigang 1967-74, aktibo kining nanghilabot sa mga kalihokan sa Gregong Ortodoksong Iglesya aron lig-onon ang kaugalingon niining gahom. Sa paningkamot niini nga mahingpit ang pagdumala, giwagtang sa militaryong hunta ang kanhiay gipili nga Balaang Konsilyo—ang kinatas-ang ehekutibong lawas sa Gregong Ortodoksong Iglesya—ug nagtudlo ug kaugalingon niini nga konsilyo, “sumala sa merito,” ingon sa pagtawag niini. Sa dihang gipasig-uli ang demokrasya niadtong 1974, ang nagamandong lawas sa iglesya gipili pag-usab sumala sa kanonikal nga karta niini. Ingong resulta, ang mga obispo nga nahimong bahin sa konsilyong tinudlo sa hunta gipalagpot ug gialisdan sa lain.
Hinunoa, ang usa ka balaodnon sa kagamhanan nga gipasa niadtong 1990 naghatag katungod sa mga gipalagpot nga mga obispo sa pagbawi sa ilang mga puwesto pinaagi sa pag-apelar ngadto sa sekular nga mga korte ug ngadtongadto sa kinatas-ang administratibong korte, ang Konseho sa Estado. Tulo niadtong mga klerigo ang mihimo sa ingon, ug sa kataposan nakadaog sila sa ilang mga kaso. Karon, ingong resulta, tulo ka lainlaing Ortodoksong arsdiyosesis sa Gresya adunay duha ka obispo sa matag usa—usa nga opisyal nga giila lamang sa Gregong Ortodoksong Iglesya ug usa nga sa opisyal gidawat sa Konseho sa Estado.
“Nagapakig-away nga mga Kristohanon”
Ang gipalagpot kanhi nga mga obispo nakabawi sa ilang mga puwesto, ug sa hingpit wala nila ilha ang paglungtad sa ubang mga obispo nga gitudlo sa opisyal nga iglesya. Dugang pa, ang matag usa kanila daghag sumusunod nga “relihiyosong mga panatiko”—ingon sa paghubit kanila sa usa ka mantalaan—nga sa mainitong paagi madayganon sa pagsuportar sa kawsa sa ilang obispo. Sa ingon kining maong kahimtang miduslit sa mainit ug naghingaping mga pagbati samtang gisalida sa mga telebisyon sa tibuok nasod ang mga esena sa kapintasan, nga gipakita ang panon sa maong “nagapakig-away nga mga Kristohanon” nga puwersadong nanulod sa mga simbahan, nga nagpulpog sa relihiyosong mga imahen, ug nag-atake sa mga klerigo ug layko sa kaatbang nga mga grupo. Sa kadaghanan niining maong mga kaso, kinahanglang manghilabot ang mga polis sa panggubot aron ipasig-uli ang kalinaw. Ang mga panghitabo miabot sa kinapungkayan niadtong Oktubre ug Nobyembre 1993 diha sa mga simbahan nga nahimutang sa arangang dapit sa Athens nga sikbit sa Kifisia, ug sa ulahi niadtong Hulyo ug Disyembre 1994 sa dakbayan sa Larissa, sa dihang ang samok nga mga yugto sa binuta nga relihiyosong panatisismo nakapakugang sa publiko sa Gresya.
Ang labing mapintas nga mga sangka nahitabo niadtong Hulyo 28, 1994, sa panahon sa pag-entrono kang Ignatius, ang obispo sa Larissa nga gitudlo sa Balaang Konsilyo. Nga nagpasundayag sa ulohan sa hapin, “Larissa Nahimong Natad-awayan Alang sa Bag-ong Obispo—Ang Mangitngit nga Kapanahonan Gibalik,” mitaho ang mantalaang Ethnos: “Usa lamang ka termino ang haom: ang Mangitngit nga Kapanahonan. Sa unsang paagi pa kaha mahimong ikahubit sa usa ang tanang butang nga nahitabo gahapon sa Larissa, . . . mga away sa kadalanan, magubtanong mga sangka, pisikal nga mga pagkasamad?”
Pipila ka semana sa ulahi, giatake sa mga kontra ang kotse ni Obispo Ignatius “nga naggamit ug mga bara ug mga bunal, human sa mainitong ginukdanay.” Usa ka manunulat nahibulong: “Madawat ba sa usa nga ang nalangkit nga mga tagsala adunay Kristohanong mga pagbati sa dihang, sa samang higayon, ang ilang pagkapanatiko nakadaldal kanila sa pagbuhat sa mga butang nga susama sa buhat sa mga bugoy, sa mga buhat sa kapintasan nga makapahinabog kamatayon? . . . Ug kining maong mga buhat gidasig ug gitugotan sa iladong mga pangulo sa iglesya.”
Ang kahimtang misamot pa sa panahon sa Pasko. Nga nagpunting sa makapahikugang nga mga panghitabo sa Larissa niadtong Disyembre 23-26, 1994, ang mantalaang Eleftherotipia nagsulat: “Kadto maoy Pasko sa kaulawan sa Larissa, diin, sa makausa pa, ang dugay, nalugwayan nga away nakadaot sa [selebrasyon]. . . . Samtang ang mga repike sa lingganay sa simbahan nagpahibalo sa pagkatawo ni Kristo, ang mga batuta sa polis nagpungasi nga pagbunal sa mga ulo sa ‘matarong ug dili matarong.’ Mga rayot, mga away, mga tinunglohay, ug mga pagdakop maoy mipuli sa paghatagay ug mga timbaya sa Pasko ug mga panghinaot diha sa nataran sa Simbahan ni San Constantino sa Larissa. . . . Ang mga demonstrasyon [batok kang Ignatius] dali rang nahimong binabang mga insulto ug dayon pakig-away sa polis. . . . Ilang gihimong natad-awayan ang nataran sa simbahan.”
Sa unsang paagi ang mga tawo misanong niini? Usa ka Ortodoksong lalaki ang mikomento: “Dili ako makasabot kon sa unsang paagi ang mga tawo nga nagtawag sa ilang kaugalingon nga mga Kristohanon makahimo sa maong mga buhat sa kapintasan sa panahon sa balaang mga pangiling relihiyoso. Unsaon nako pagsimba sa dihang ako nag-atubang sa peligro nga makulatahan didto?” Ug usa ka debotadong Ortodoksong babaye ang nagpahayag: “Nahadlok akong mosimba karon human niining tanang panghitabo.”
Dugang pa, nagbaha usab ang mga pagyagyag mahitungod sa moral nga mga eskandalo bahin sa moral nga nalangkit ang Gregong Ortodoksong Iglesya. Ang palaumagian sa balita sa balikbalik miyagyag sa mga asoy bahin sa dili-maayong mga moral sa pipila ka membro sa klero—homoseksuwal ug abusador-sa-kabataan nga mga pari, ang pagdispalko sa mga salapi, ug ang hilom nga pagbaligyag mga karaang butang. Ang ulahi posible tungod kay daghang klerigo libre nga makakuha sa bililhong mga imahen ug ubang bililhong mga butang sa arte.
Pagkadayag nga kining maong kahimtang naglapas sa kusganong pahinumdom nga gihatag ni apostol Pablo sa mga Kristohanon nga sila dili unta mahimong mga sumusunod sa mga tawo tungod kay kini mosangpot sa “mga panag-away” ug “mga pagkabahinbahin”!—1 Corinto 1:10-13; 3:1-4.
Iglesya-Estado nga mga Relasyon —Unsay Kaugmaon?
Sukad sa pagsugod sa Gregong Estado, ang Gregong Ortodoksong Iglesya nakapahimulos sa pinaborang kahimtang ingong ang dominanteng relihiyon. Sa Gresya, hangtod karon, walay butang ingong panagbulag sa Iglesya ug Estado. Ang Batakang-Balaod mismo nagagarantiya sa posisyon sa Gregong Ortodoksong Iglesya ingong “nagapangibabaw nga relihiyon” sa Gresya. Kini nagkahulogan nga ang Gregong Ortodoksong Iglesya mituhop sa tanang bahin sa publikong kinabuhi, lakip sa publikong administrasyon, ang sistema hudisyal, kapolisan, publikong edukasyon, ug halos matag ubang bahin sa katilingban. Kining nagasakop-sa-tanan nga presensiya sa simbahan nagpasabot sa pagdaogdaog ug dili-ikahubit nga kalisdanan alang sa relihiyosong mga minoriya sa Gresya. Bisan tuod ang Batakang-Balaod nagagarantiya sa relihiyosong kagawasan, sa dihang ang relihiyosong minoriya mosulay sa pag-angkon sa mga katungod niini, halos kanunay nga makaplagan niini ang iyang kaugalingon nga nalambigit sa dili hisabtang kahikayan sa relihiyosong pagpalabi, pagpihig, ug pagsupak nga gimugna niining relasyon sa Iglesya ug Estado.
Ang pag-usab sa Batakang-Balaod daw usa ka tino nga posibilidad sa haduol nga umaabot, ug busa ang usa ka kusganong hangyo alang sa panagbulag sa Iglesya ug Estado madungog na. Ang impluwensiyadong Gregong mga eksperto ug mga tig-analisar sa batakang-balaod nagadala sa pagtagad ngadto sa mga suliran nga namugna niining panagsuod tali sa Iglesya ug sa Estado. Ilang gipunting nga ang tinuod lamang nga sulbad mao ang hugot nga panagbulag niining duha ka institusyon.
Ang mga pangulo sa iglesya, sa kasamtangan, nagapatugbaw sa ilang mga pagtutol sa maong umaabot nga panagbulag. Sa paghisgot sa usa ka sensitibong isyu, nga maapektahan sa negatibong paagi tungod sa maong kaugmaran diha sa mga relasyon sa Iglesya-Estado, usa ka Ortodoksong obispo misulat: “Ingong sangpotanan, ang Estado ba mohunong sa pagbayad sa suweldo sa mga klerigo? . . . Kana magkahulogan nga daghang parokya ang mawad-an ug mga pari.”—Itandi ang Mateo 6:33.
Ang laing sangpotanan niining suod nga relasyon tali sa Iglesya ug Estado sa Gresya mao nga ang Gregong balaod—nga direktang supak sa mga regulasyon sa Uropanhong Unyon ug sa mga Artikulo sa Uropanhong Kombensiyon sa Tawhanong mga Katungod, nga niini ubos sa pagtuman ang Gresya—nagbaod nga ang personal nga identity card sa tanang Gregong molupyo kinahanglang mopaila sa relihiyon nga gianiban sa matag molupyo. Ang mga tawong bukas ug hunahuna kusganong motutol niini tungod kay ang mga membro sa relihiyosong mga minoriya kasagarang mabiktima sa pagpihig. Usa ka magsusulat ang mipahayag: “Kining maong kamatuoran malagmit gayod nga dunay negatibong mga sangpotanan kon bahin sa mga katungod sa relihiyosong mga minoriya sa paggamit sa ilang relihiyosong kagawasan.” Sa pagkomento bahin niini, ang mantalaang Ta Nea nagsulat: “Ang Estado kinahanglang mohimo sa mga desisyon niini ug mopasa ug mga balaod nga walay pagtagad sa nagadominar nga mga paagi ug mga sanong sa iglesya sa usa bahin sa iyang personal nga identity card.”
Sa pagpasiugda sa dinaliang panginahanglan alang sa maong panagbulag, si Dimitris Tsatsos, propesor sa batakanhong balaod ug usab membro sa Uropanhong Parliamento, nagpahayag: “Kinahanglang hunongon na sa Iglesya [sa Gresya] ang iyang pagmando sa sosyal, politikal, ug edukasyonal nga kinabuhi. Ang paagi sa pagmando sa Gregong Iglesya maoy madaogdaogon. Usa kini ka diktadorang pagmando ibabaw sa atong edukasyonal nga sistema ug sa atong katilingban.” Sa laing interbiyo ang mao rang propesor nag-ingon: “Makalilisang ang gahom sa iglesya diha sa Gresya, nga ikasubo dili limitado sa kinaiyanhon niini nga dapit sa walay-pagbating konserbatismo, apan nakahimo pa usab kini sa pagyuhot sa matugtanong bahin sa Gregong katilingban. Sa personal, nagahangyo ako sa pagbulag sa Iglesya ug Estado. Gihangyo nako nga ang Ortodoksong mga Grego ibutang sa samang baroganan sama sa ubang relihiyon sa Gresya ug mahimong katupong sa mga sumusunod sa ubang relihiyon diha sa Gresya.”
Ang Tinuod nga mga Kristohanon Nahiusa
Sa pagkatinuod lisod nga makit-an ang ilhanan sa matuod nga Kristiyanidad diha sa Gregong Ortodoksong Iglesya. Dili tuyo ni Jesus nga dunay maugmad nga mga pagkabahinbahin ug mga kabangian sulod sa Kristiyanidad. Sa pag-ampo ngadto sa iyang Amahan, iyang gihangyo nga ang iyang mga sumusunod “tanan mahimong usa.” (Juan 17:21) Ug kining maong mga tinun-an kinahanglang ‘adunay gugma taliwala kanila,’ nga kining maong gugmaha mao ang talagsaong ilhanan sa tinuod nga mga sumusunod ni Kristo.—Juan 13:35.
Daw idlas ang panaghiusa sa Gregong Ortodoksong Iglesya. Hinunoa, dili kini talagsaong kaso sulod sa organisadong relihiyon karon. Inay, kini naghawas sa mga pagkabahinbahin nga naghampak sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan.
Nakaplagan sa sinserong mga mahigugmaon sa Diyos nga kining makasubong kahimtang lisod nga ipahaom sa mga pulong ni apostol Pablo ngadto sa tinuod nga mga Kristohanon sa 1 Corinto 1:10: “Karon ako maawhagong magtambag kaninyo, mga igsoon, pinaagi sa ngalan sa atong Ginoong Jesu-Kristo nga kamong tanan magapamulong diha sa panag-uyon, ug nga angayng walay panagkabahin taliwala kaninyo, apan nga kamo unta sibong magkahiusa diha sa samang kaisipan ug diha sa samang dalan sa panghunahuna.”
Oo, ang tinuod nga mga tinun-an ni Jesus nagtagamtam sa dili-mabungkag nga panaghiusa taliwala sa ilang kaugalingon. Tungod kay sila nahiusa pinaagi sa bugkos sa Kristohanong gugma, sila walay politikanhon, sektaryanhon, o doktrinal nga mga kabingkilan. Tin-aw nga gipahayag ni Jesus nga ang matag usa makahimo sa pag-ila sa iyang mga sumusunod pinaagi sa “ilang mga bunga,” o mga kalihokan. (Mateo 7:16) Ang mga magpapatik niining magasina nagadapit kaninyo sa pagsusi sa “mga bunga” sa mga Saksi ni Jehova, nga nagatagamtam sa tinuod Kristohanong panaghiusa sa Gresya ingon man sa tanang dapit sa kalibotan.
[Hulagway sa panid 18]
Mga pari nakigharong sa mga polis
[Picture Credit Line sa panid 15]
Gikan sa librong The Pictorial History of the World