Aids sa Aprika—Unsa ka Dako ang Tulobagon sa Kakristiyanohan?

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Aprika

Sumala sa gigamit niining artikuloha, ang terminong “Kakristiyanohan” nagpasabot sa nag-angkong Kristiyanidad, nga lahi sa Kristiyanidad sa Bibliya.

Kakristiyanohan

“Kadtong mga bahin sa kalibotan diin ang kadaghanan sa mga molupyo nagtuo sa Kristohanong pagtuo.”—Webster’s New World Dictionary.

AIDS

“Nakuhang pagkadaot sa imyunolohiya nga kahimtang may kalabotan sa impeksiyon sa mga selula sa sistema sa imyunidad tungod sa usa ka retrovirus.”—Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary.

ANG AIDS maoy usa ka globonhong epidemiya. Gibanabana nga 17 ka milyong tawo ang natakdan na sa HIV, ang virus nga maoy hinungdan sa AIDS. Ug kini kusog kaayong nagakaylap.

Samtang gihatagag dako kaayong pagtagad ang medikal, politikal, ug emosyonal nga mga isyu labot niini nga epidemiya, diyutay ra kaayoy gikapadayag bahin sa relihiyosong mga isyu nga nalangkit. Karon ang ideya nga may kalabotan ang relihiyon sa pagkaylap sa AIDS daw imposible alang sa pipila ka magbabasa. Apan tinuod kini kon imong palandongon ang kahimtang nga nahitabo sa kontinente sa Aprika.

Grabeng naapektohan sa AIDS ang Aprika.a Ang pipila nag-ingon nga ang kontinente mao ang pinuy-anan sa 67 porsiento sa mga kaso sa AIDS sa kalibotan. Sa Chad ang gidaghanon sa gitaho nga mga kaso sa nangaging lima ka tuig midoble sa 100 ka pilo. Bisan pa, gibanabana nga un-tersiya lamang sa tanang kaso ang gikataho. Sumala sa usa ka taho sa World Bank, ang AIDS nahimong ang labing komon nga hinungdan sa kamatayon taliwala sa mga edaran diha sa daghang sentro sa siyudad sa Aprika.

Relihiyon​—May Bahin ba Kini?

Sa pagkatinuod, ang Kristiyanidad​—ang relihiyon nga gitudlo ni Jesu-Kristo​—dili mao ang manubag niining katalagmana. Hinunoa, ingon sa gipakita sa ubos, ang pulong nga “Kakristiyanohan” naglakip niadtong mga nasod kansang katawhan nag-angkon nga Kristohanon. Ug dayag nga may kalabotan ang Kakristiyanohan. Dili buot ingnon nga ang mga iglesya maoy hinungdan o direktang nagpakaylap sa virus sa AIDS. Apan ang AIDS mikaylap sa Aprika ilabina tungod sa mahilay nga pagpakigsekso sa kaatbang nga sekso.b Busa ang AIDS matawag nga usa ka moral nga problema ug, sa ingon, maoy hinungdan sa pila ka makatugaw nga relihiyosong mga pangutana. Gawas pa, ang Aprikanhong “Kristiyanidad” direktang nagagikan sa mga yuta sa Kasadpan. Gipangabig sa mga lider sa iglesya ang mga Aprikano sa ilang matang sa relihiyon, nga nag-angkon nga kini nagtanyag ug usa ka paagi sa kinabuhi nga mas maayo kay sa tradisyonal nga mga paaging Aprikanhon. Ang impluwensiya ba sa Kakristiyanohan nakapauswag sa moralidad sa bag-ong mga sumusunod niini? Ang katalagman sa AIDS tin-awng nagpakita nga ang kaatbang mao gayod ang nahitabo.

Tagda, pananglitan, ang nasod sa Chad. Sa upat ka dagkong mga siyudad niini, tulo ang adunay dagkong “Kristohanong” populasyon. Ang usa ka siyudad nga naglabi maoy mga Muslim. Apan, dinhi niining tulo ka “Kristohanong” siyudad nga midagsang karon ang virus! Ang mao gihapong hitabo nasubli sa tibuok nga kontinente. Sa sentral ug sa habagatang Aprika, nga Kristohanon sa ngalan, mas taas ang gidaghanon sa natakdan kay sa Aprika del Norte, nga ang kinabag-an niini Muslim.

Kon sa Unsang Paagi ang Aprika Nahimong “Kristohanon”

Nganong kusog kaayong mikaylap ang virus taliwala sa mga tawo nga nag-angkong mga sumusunod ni Kristo? Sa pagkatinuod, bisan pag daghang Aprikano ang nagtawag sa ilang kaugalingon nga mga Kristohanon, diyutay lamang ang nagkinabuhi sumala sa moral nga mga sukdanan sa Kristiyanidad, nga gipadayag sa Bibliya. Daw mao kini ang direktang resulta sa paagi sa “pagpangombertir” sa mga misyonaryo sa Kakristiyanohan sa mga tawo sa Aprika.

Niadtong ika-18 ug ika-19ng siglo, ang tradisyonal nga pagtuo sa Kakristiyanohan giatake. Ang higher criticism nahimong popular, nga nagpaubos sa Bibliya atubangan sa mga mata sa daghan ingong usa lamang ka karaang literatura. Ang teoriya sa ebolusyon nagsugod usab nga gidawat, bisan taliwala sa mga klero. Ang mga binhi sa pagduhaduha nasabod. Ang pagtuo sa Balaang Kasulatan giduhaduhaan. Niining kahimtanga dili ikahibulong nga ang mga paningkamot sa Kakristiyanohan sa “pagpangombertir” ug mga Aprikano naghatag ug labawng pagtagad sa sekular nga mga butang. Giwali sa mga misyonaryo sa iglesya ang sosyal nga ebanghelyo, nga gihatagag dakong pasiugda ang paghimog makitawhanong mga buhat inay tabangan ang mga nakombertir sa pagsunod sa mga sukdanan sa Bibliya sa moralidad. Tingali wala tuyoa, ang mga misyonaryo aktuwal nga nakatabang sa pagdaot sa naglungtad nga sukdanan sa moralidad.

Pananglitan, dugay na kaayong kustombre ang poligamiya sa daghang sibilisasyon sa Aprika. Apan, ang mahilay nga pagpakigsekso talagsa ra, sanglit ang kadaghanang tribo adunay estriktong mga balaod bahin sa pagpanapaw. Si Joseph Darnas, usa ka retiradong maestro, nga ilado sa Chad, miingon sa Pagmata! nga sa wala pa moabot ang mga misyonaryo sa iglesya, “gituohan niadto nga ang pagpanapaw makademalas.” Tungod niini, “ang sad-an silotan ug grabe tungod sa pagbutang sa komunidad sa kapeligrohan​—kasagaran pinaagig kamatayon. Patuotuo ba? Oo, apan ang maong pagtuo nakasumpo gayod sa mahilay nga pagpakigsekso.

Dayon miabot ang mga misyonaryo sa Kakristiyanohan. Nagwali sila batok sa poligamiya apan walay gihimo sa pagpatuman sa mga sukdanan sa Bibliya sa moralidad. Bisan pag nag-ingon ang Bibliya nga ang dili-maghinulsol nga mga makihilawason ug mga mananapaw ipalagpot sa Kristohanong kongregasyon, ang mga iglesya sa Kakristiyanohan talagsa rang mopahamtang ug disiplina sa mga sad-an. (1 Corinto 5:11-13) Hangtod karon, daghang iladong politiko sa Aprika nabantog sa ilang imoral nga mga buhat, apan bisan pa niana sila nagpabiling mga membro sa iglesya nga may maayog baroganan. Ang pagkamaunongon sa kaminyoon talagsa ra taliwala sa mga Kristohanon sa ngalan sa Aprika.

Unya anaa ang di-maayong panig-ingnan nga gipakita sa mga membro sa mga klero mismo. Niining makipamilyang kultura, normal na nga magminyo ug manganak ug daghan. Tingali mao kini ang hinungdan kon nganong daghang paring Katoliko mibati nga may katarongan sa pagtamak sa ilang mga panaad sa pagpabiling ulay ug sa dili pagminyo. Ang The New York Times niadtong Mayo 3, 1980 nagtaho: “Sa daghang lugar sa kasulopan, . . . ang mga pari ug mga obispo daghag asawa.”

Siyempre, ang ingon nianang mga kaminyoon dili legal, ug ang “mga asawa,” sa pagkatinuod, maoy mga puyopuyo lamang. Ang ingon niana nga mahilay nga paggawi dili angay ibalewala. Sumala sa Times, “usa ka iladong Katolikong klerigo” midawat nga “ang paring Aprikano maoy usa ka simbolo sa awtoridad, usa ka tawong may gahom imbes alagad ni Jesu-Kristo.” Ang mensahe niining “may awtoridad nga mga tawo” daw mao, “Sunda ang akong isulti apan ayaw ang akong buhat.”

Ang Pagsulong sa Kalingawan sa Kasadpan

Ang dili angay kalimtan, usab, mao ang pagbaha sa imoral nga kalingawan may kalabotan sa sekso nga midagsa sa Aprika niining katuigang dili pa dugay. Sa Chad ang wala-susiha nga mga publikong tindahag video nga nagtanyag ug ingon niana nga kalingawan nanungha bisan asa​—sa kaugalingong mga balay, sa mga garahe, ug, kasagaran, sa mga lagwerta inigkagabii. Kining mga salidaha barato, sa kantidad nga ingon ka barato sa 25 francs (5 sentimo, T.B.). Motan-aw ang gagmayng kabataan. Diin gikan kining mga materyala? Ang kadaghanan niini nagagikan sa Tinipong Bansa​—usa ka nasod nga ang kadaghanan nag-angkong Kristohanon!

Apan kini ba nga pagsulong sa kultura sa Kasadpan adunay tinuod nga epekto sa mga manan-aw? Usa ka misyonaryo sa mga Saksi ni Jehova, nga may 14 na ka tuig nga kasinatian sa Sentral Aprika, nag-ingon: “Ang mga tawo didto halos wala kaayoy kontak sa Kasadpang kalibotan gawas sa ilang makita sa mga videocassette. Gusto nila nga mahisama sa mga taga-Kasadpan nga nakita nila sa mga pelikula. Wala pa ako makakitag bisan unsang dokumentadong pagtuon sa pagpamatuod niini, apan daw dayag alang sa kadaghanang tawo dinhi nga ang ingon niini nga kalingawan tinuod nga nagdasig ug seksuwal nga imoralidad.”

Pagkadako nga kataw-anan nga samtang ang mga opisyal sa panglawas naningkamot pag-ayo sa pagsumpo sa pagkaylap sa usa ka makamatayng sakit nga mapasa sa sekso, ang gitawag kuno nga Kristohanong mga nasod nagpagawas ug propaganda nga nagpasiugdag imoral, peligroso-kaayong paggawi! Samtang ang mga iglesya wala kaayoy gihimo sa pagsumpo niini nga pagdagsa sa kaugalingong nasod o sa gawas, ang ubang kagamhanan sa Aprika, sama sa Chad ug Cameroon, misulay sa pagdili o labing menos sa paglimiti sa pagpasulod sa pornograpikong materyal ngadto sa ilang mga nasod. Apan ang ilang mga paningkamot subsob napamatud-an nga dili molampos.

Ang kataposang resulta niining tanan mao ang kaylap nga pagkadaot sa moral taliwala sa “mga Kristohanong” Aprikano. Ang malisod nga kahimtang sa panalapi adunay makadaot usab nga epekto. Tungod sa kanihit sa mga trabaho, ang mga lalaki sagad mapugos sa pagbiya sa ilang mga pamilya sa daghang bulan aron mangitag trabaho. Kining mga tawhana dayag nga mahimong mga target sa lokal nga mga pampam. Ang mga pampam, hinunoa, kasagaran maoy mga biktima sa kakabos mismo. Ang mga ginikanan nga nagapangayog dagko kaayong bugay maoy usa usab ka hinungdan. Daghang lalaki dili magminyo tungod kay dili sila makaipon ug kuwarta nga gikinahanglan aron ibayad sa bugay. Busa ang uban mosangpot sa pagkinabuhi ug imoral nga mga relasyon. Sa ingon nianang kahimtanga sa moral ug sa panalapi, ang AIDS kusog nga mikaylap.

Ang Solusyon sa Problema

Matin-aw, dili mabasol ang Kakristiyanohan sa tanan sa problema sa AIDS sa Aprika. Apan masakit nga dayag nga dako ang tulobagon niini. Kini adunay seryosong kahulogan sa mga tawong nagtinguha nga malakip niadtong gitawag ni Jesus nga “tinuod nga mga magsisimba.”​—Juan 4:23.

Bisan pa sa pagbasol, unsay mahimong buhaton aron masumpo ang epidemiya sa AIDS? Ang mga kagamhanan sa Aprika naghimo ug mga kampanya sa pagsumpo sa AIDS, nga nagpasiugda sa paggamit ug mga kondom. Apan si Dr. Samuel Brew-Graves, hawas sa World Health Organization sa Nigeria, prangkang miadmiter niini: “Ang tawo kinahanglang mosagop sa mahimsog nga estilo sa kinabuhi . . . , samtang ang pamilya kinahanglang . . . maglikay sa seksuwal nga kahilayan.”

Dugay na kaayo una pa ang AIDS nahimong komon nga pulong sa panimalay, gihukman na sa Bibliya ang kahilayan ug nagpasiugdag kaulay, pagpugong-sa-kaugalingon, ug pagkamaunongon sa kaminyoon. (Proverbio 5:18-20; 1 Corinto 6:18) Gatosan ka linibong mga Saksi ni Jehova sa Aprika makapamatuod mismo nga ang pagsunod niining mga prinsipyoha mohatag ug dakong proteksiyon batok sa AIDS ug sa uban pang mga sakit nga mapasa sa sekso. Ang ilang pagsunod sa mga sukdanan sa Bibliya maoy tinuod nga pagsaway sa Kakristiyanohan. Kining matuod nga mga Kristohanon nagbutang usab sa ilang paglaom sa umaabot nga bag-ong kalibotan diin ang “pagkamatarong magapuyo.” (2 Pedro 3:13) Alang sa mga tawo sa pagtuo, kini ang kataposang solusyon sa problema sa AIDS.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 20]

“Sa daghang lugar sa kasulopan, . . . ang mga pari ug mga obispo daghag asawa.”—The New York Times

[Hulagway sa panid 20]

Ang di-maayong panig-ingnan sa mga klero sa Kakristiyanohan ang nagsugnod sa epidemiya sa seksuwal nga kahilayan sa Aprika

[Hulagway sa panid 21]

Naladlad ang kabataan sa imoral nga kalingawan nga gieksportar sa “Kristohanong” mga nasod