Pagpangitag Dalawatong mga Solusyon
ANG mga sakyanang demotor dili lamang maoy makamugnag polusyon. Ang pribadong mga balay, mga planta sa industriya, ug mga planta sa koryente duna say tulubagon. Bisan pa niana, dako ang bahin sa mga sakyanang demotor sa pagmugnag polusyon sa yuta.
Sa pagkamatuod, ang 5000 Days to Save the Planet nangahas sa pag-ingon: “Kon tagdon kining tanan nga kadaot—ilabina ang kadaot sa atong klima tungod sa binuga nga karbon dioksido—nan maayo pa unta nga wala buhata ang mga kotse.” Bisan pa niana, miuyon kini: “Apan kana maoy kapilian nga dili buot palandongon sa mga tigbuhat ug kotse, ni sa industriya sa paggamag karsada, ni sa mga ahensiya sa gobyerno, ni sa katibuk-an nga katilingban, kansang pagkinabuhi sa kamauswagon nag-agad sa pribadong sakyanan.”
Dili ba angay untang ang teknolohiya nga nagbutang ug tawo sa bulan makagamag kotse nga walay polusyon? Ang pagbuhat dili gayod sama ka sayon sa pagsulti, busa hangtod nga mawagtang ang mga kakulian sa paggamag kotse nga walay polusyon, magpadayon ang pagpangitag laing dalawatong mga solusyon.
Pagkunhod sa mga Maghuhugaw
Sa katuigang 1960 ang Tinipong Bansa mipasa ug balaod nga nag-obligar nga itaod ang mga pangontrol diha sa mga sakyanang demotor aron mapukgo ang pagbuga ug mga maghuhugaw. Ang ubang nasod ug mga gobyerno nagbuhat sa ingon.
Ang mga catalytic converter, nga mag-obligar nga gamiton ang gasolinang walay tingga, kaylap na karong gigamit aron pagsala sa makadaot nga mga maghuhugaw. Tali sa 1976 ug 1980, sa pagsugod paggamit sa daghan kaayong motorista ug gasolinang walay tingga, ang sukod sa tingga diha sa dugo sa mga Amerikano mius-os ug un-tersiya. Ug maayong nahitabo kana, kay ang sobrang tingga makaapektar sa sistema nerbiyos ug makababag sa katakos sa pagkat-on. Ugaling, ikasubo nga bisan pag may pag-us-os sa mga sukod sa tingga diha sa daghang nasod sa ugmad nga kanasoran, kana dili ikasulti bahin sa dili-kaayo-ugmad nga mga nasod.
Makapahimuot ang kalamposan sa mga catalytic converter, apan nagpabilin nga lantugionon ang paggamit niana. Tungod sa mius-os nga katakos sa pagdagan nga miresulta sa dihang ang tingga wala na idugang, giusob ang hydrocarbon nga unod sa gasolina. Kini misangpot sa pag-usbaw sa mga binuga nga laing makakanser nga mga kemikal, sama sa benzene ug toluene, kansang mga sukod sa binuga dili mapakunhod sa mga catalytic converter.
Gawas pa, ang mga catalytic converter kinahanglang gamitan ug platinum. Sumala ni Propesor Iain Thornton, sa Imperial College sa Britanya, usa sa daotang epekto niini mao ang pag-usbaw sa platinum nga madeposito sa abog sa daplin sa karsada. Siya nagpasidaan sa posibilidad nga “ang matunawng mga dagway sa platinum mahimong mosuhot sa mga organismo nga tuboran ug pagkaon.”
Bisan pa sa bisan unsang kalamposan sa “mga catalytic converter sa Amerika del Norte, Habagatang Korea, Hapon, ug ubay-ubayng nasod sa Uropa,” ang 5000 Days to Save the Planet matinud-anong miadmitir, “ang pagdaghan kaayo sa mga kotse sa tibuok kalibotan sa bug-os nagnulo sa mga benepisyo nganha sa kalidad sa hangin.”
Pagpahinay sa Dagan
Ang laing paagi sa pagpakunhod sa binuga sa kotse mao ang pagpahinay sa pagmaneho. Apan sa Tinipong Bansa, ang pila ka estado karong bag-o nagpauswag sa limitasyon sa katulinon. Sa Alemanya dili popular ang pagpahamtang ug mga restriksiyon. Ang mga tiggamag kotse kansang punto nga gipasiugda sa pagpamaligya mao ang katakos sa paggamag kusog nga mga makina nga daling motugot sa mga katulinon sa pagdagan nga labawg 150 kilometros sa usa ka oras natural nga mosupak, ingon man ang daghang drayber. Hinunoa, mopatim-aw nga mas daghan ug mas daghang Aleman karon ang andam modawat sa mga restriksiyon sa katulinon dili lamang tungod sa mga hinungdang may kalabotan sa kalikopan kondili alang usab sa pagkahilwas sa peligro.
Sa pipila ka nasod giobligar ang mga drayber nga magpahinay sa dihang ang polusyon makaabot sa dili-dinawat nga mga sukod—o tingali sa bug-os mohunong sa pagdrayb. Usa ka surbi sa 1995 mibutyag nga 80 porsiento sa mga Aleman miuyon nga ipailaila ang mga limitasyon sa katulinon kon ang mga sukod sa ozone motaas pag-ayo. Ang ubay-ubayng mga siyudad sa tibuok kalibotan, lakip ang Atenas ug Roma, nakahimo nag mga lakang nga idili ang pagdrayb ubos sa pipila ka kahimtang. Ang uban pa nagpalandong nga himoon usab kana.
Paggamit ug mga Bisikleta
Aron makunhoran ang mga sakyanan, gipailaila sa pipila ka siyudad ang baratong mga pletehan sa pagsakayg bus. Gitagana sa uban ang libreng pagsakayg bus alang sa mga drayber nga mobayad ug gamayng kantidad aron iparking ang ilang mga kotse sa bakanteng mga parkingan. Ang ubang mga siyudad nagreserbag mga agianan nga alang lamang sa mga bus ug mga taksi aron mapatulin ang maong mga matang sa transportasyon.
Ang usa ka bag-ong paagi aron masulbad ang suliran karong bag-o gipahayag diha sa The European: “Kay nadasig sa usa ka kampanya sa Netherlands sa ulahing bahin sa katuigang 1960, ang mapaagihong mga Danes nakapatunghag usa ka plano sa pagkunhod sa polusyon sa hangin ug paghuot sa trapiko pinaagi sa pagdani sa mga tawo nga mogamit sa duhag ligid inay sa upat.” Ang mga bisikleta gibutang sa lainlaing mga bahin sa kadalanan sa Copenhagen. Ang paghulog ug sensilyo sa usa ka kasangkapan mopagawas sa usa ka bisikleta aron magamit. Ang deposito mabawi inigbalik sa ulahi sa bisikleta sa usa ka kombenyenteng dapit. Panahon lang ang mag-igo kon ang maong proyekto mapamatud-ang praktikal ug mapopular.
Aron idasig nga gamiton ang mga bisikleta inay ang mga kotse, ang pila ka siyudad sa Alemanya nagtugot sa mga tigbisikleta sa pag-agi sa usag-paingnan nga mga kalye sa atbang nga direksiyon! Sanglit mga un-tersiya sa tanang biyahe diha sa siyudad ug kapig un-tersiya niadtong sa kabanikanhan wala pay tulo ka kilometros, daghang lungsoranon ang daling makapahimulos niini nga magbaktas o magbisikleta. Moabag kini sa pagkunhod sa polusyon; sa samang panahon, ang mga tigsakay makabaton sa gikinahanglang ehersisyo.
Pagdesinyo Pag-usab
Ang trabaho nagpadayon sa pagdesinyog walay-polusyon nga mga awto. Ang dekoryenteng mga kotse nga modagan pinasukad sa mga bateriya nagama na apan limitado kini sa katulinon ug sa gidugayon sa pagpadagan. Tinuod usab kini sa mga kotse nga padaganon sa enerhiya gikan sa adlaw.
Ang laing posibilidad nga ginasusi mao ang paggamit ug idroheno ingong sugnod. Ang idroheno maut-ot nga halos walay ibugang mga maghuhugaw, apan ang bili niini labihan ka taas.
Kay nag-ila nga kinahanglang otrohon pag-imbento ang awto, ang presidente sa T.B. nga si Clinton mipahibalo niadtong 1993 nga ang gobyerno ug ang industriya sa awto sa T.B. magtinabangay sa pagdesinyo sa kotse sa umaabot. Miingon siya: “Atong sulayan nga ilansad ang usa ka adbentura sa teknolohiya nga talagsaon kaayo nga walay sama nga nasulayan sukad sa atong nasod.” Kon maposible ba “ang pagmugna sa hingpit episyente ug dili-makadaot sa ekolohiya nga sakyanan alang sa ika-21ng siglo,” nga iyang gihisgotan, tan-awonon pa. Ang mga plano dunay tumong nga mogamag usa ka modelo sulod sa usa ka dekada—hinuon, sa dako kaayong gastos.
Ang pila ka tiggamag kotse nagabuhat sa mga modelo nga modagan nga gamiton ang kombinasyon sa gasolina ug koryente. Anaa na sa Alemanya—sa taas kaayong bili—ang usa ka dekoryenteng kotseng iglulumba nga makaarang sa pagpatulin sulod sa siyam ka segundo gikan sa posisyong nagparking ngadto sa 100 kilometros matag oras, nga mouswag ngadto sa kinatulinon nga 180. Apan human sa 200 kilometros, kini mohunong na hangtod nga ang mga bateriya niini makargahan ug koryente sulod sa labing menos tulo ka oras. Nagpadayon ang panukiduki, ug gidahom ang dugang nga pag-uswag.
Bahin Lamang sa Suliran
Kon unsaon pagwagtang sa makahilong mga binuga maoy bahin lamang sa suliran. Ang mga kotse magpahinabo usab ug polusyon sa kalangas, butang nga nasayran pag-ayo ni bisan kinsa nga nagpuyo sa duol sa daghag-sakyanan nga karsada. Sanglit ang mapinadayonong kalangas sa mga sakyanan makadaot sa panglawas, kini usab maoy usa ka pasukaranang bahin sa suliran nga kinahanglang sulbaron.
Ang mga mahigugmaon ug kinaiyahan mopunting usab nga daghang kabanikanhan nga may kinaiyanhong katahom gidaot sa milyamilyang ngil-ad nga dagkong kadalanan, uban ang dili-nindot nga mga dapit sa negosyo ug mga karatula nga naa sa ilang kadaplinan. Apan samtang magkadaghan ang mga kotse, gikinahanglan ang mas daghang karsada.
Ang pipila ka awto, human sa katuigang paghugaw nga gigamit sa ilang mga tag-iya, magpadayon sa ilang paghugaw bisan “human mamatay.” Ang biniyaang mga sinalibay, nga nahimong ngil-ad sa panan-aw, nahimong dakong suliran nga kinahanglang ipasa ang balaod diha sa pipila ka dapit aron malikayan ang ilang dili-angay nga pagkatag sa kabanikanhan. Ang mithianon bang awto, nga ginama sa daling-magamit-pag-usab nga mga materyal, magama gayod? Wala pay makita nga ingon niana nga sakyanan.
“Ang kadaghanang Aleman nabalaka pag-ayo bahin sa kalikopan,” miingon ang usa ka bag-ong mantalaan, nga midugang, “apan diyutay ang molihok sumala niana.” Usa ka opisyal sa gobyerno nakutlo nga nag-ingon: “Walay usa ang naghunahuna nga siya mao ang sad-an, ni may andam nga manubag.” Oo, ang mga suliran lisod nga masulbad diha sa usa ka kalibotan nga gitiman-an sa mga tawo nga “mahigugmaon sa kaugalingon” ug “dili ikasabot sa bisan unsa.”—2 Timoteo 3:1-3.
Sa gihapon, nagpadayon ang pagpangitag dalawatong mga solusyon. Hikaplagan ba gayod ang usa ka mithianong solusyon sa polusyon ug sa awto?
[Hulagway sa panid 7]
Makunhoran ba ang polusyon pinaagi sa paggamit natog publikong transportasyon, pag-angkasay sa kotse, o pagbisikleta?