Ang “Bag-ong Kalibotang Kahikayan”—Mahuyang ug Sinugdanan
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ALEMANYA
SA MIBANAGBANAG ang 1991, ang mga tawo malaomon kaayo sa umaabot. Ang Bugnawng Gubat natapos na. Tinuod, dihay problema sa Kuwait, nga gisulong sa Iraq sa Agosto nga miagi. Apan nangusog ang Hiniusang Kanasoran ug gimandoan ang Iraq sa pag-atras sa Enero 15. Ang mando gipaluyohan sa 28 ka nasod sa nag-abin nga militar sa HK nga naorganisar dihadiha ug nga andam sa pagpugos sa Iraq sa pagpasakop. Dagko kaayo ang mga paglaom nga ang malig-ong baroganan nga gihimo sa komunidad sa kalibotan nagsignal sa sinugdanan sa usa ka bag-ong panahon.
Si George Bush, presidente niadto sa T.B., naghisgot bahin “sa posibilidad, alang sa atong kaugalingon ug alang sa mga kaliwatan sa umaabot, sa pagtukod ug usa ka bag-ong kalibotang kahikayan, usa ka kalibotan diin ang lagda sa balaod, ug dili ang mabangis nga pag-indigay, ang magmando sa panggawi sa tibuok-yuta.”
Wala tagda sa Iraq ang plaso kaniya nga Enero 15, ug tungod niini grabeng giatake ang mga target sa militar sa Iraq diha sa kahanginan ug sa mga missile. Matin-aw, ang komunidad sa kalibotan seryoso sa ultimatum niini. Walay tulo ka bulan sa ulahi, sa Abril 11, gideklarar sa HK nga ang Gubat sa Gulpo natapos na. Ang saad sa usa ka malinawon, malig-on sa ekonomikanhon ug politikanhong bag-ong kalibotang kahikayan daw matinuod.
Mga Gubat Makapatugaw nga Nagpadayon
Sa tungatunga sa 1991 duha ka republika, ang Slovenia ug Croatia, mideklarar ug independensiya gikan sa Yugoslavia niadtong panahona, nga nagpasugod sa giyera sibil nga sa ulahi miresultag pagkaporma sa daghang separadong mga nasod. Wala ray tuig sa ulahi, ang Pranses nga analista sa politika nga si Pierre Hassner miingon: “Sama sa wala pay 1914 nga Uropa, ang bag-ong kalibotang kahikayan ni George Bush namatay sa Sarajevo.” Bisan pa niana, ang panglantaw alang sa kalinaw misanag sa dihang gibuksan ang mga negosasyon sa Dayton, Ohio, T.B.A., niadtong Nobyembre 1995 ug usa ka kasabotan sa kalinaw ang gipirmahan sa Paris sa miaging Disyembre 14. Samtang naghinapos ang 1995, napasig-uli ang paglaom nga ang bag-ong kalibotang kahikayan wala gayod diay mamatay.
Ang mga republika sa Union of Soviet Socialist Republics anam-anam nga mibulag gikan sa usag usa. Niadtong 1991, ang Lithuania, Estonia, ug Latvia mao ang una nga mibulag, nga sunodsunod nga gisundan sa uban. Ang dili kaayo estriktong pagkamando nga mga pundok nga nailhang Commonwealth of Independent States natukod sa miaging Disyembre, bisan pag ang ubang mga membro niadto sa Unyong Sobyet mibalibad sa pakig-anib. Dayon, sa Disyembre 25, miretiro si Gorbachev ingong presidente sa Sobyet.
Bisan pa, misugod pagbutho bisan ang tagsatagsa ka republika. Pananglitan, ang Chechnya, usa ka gamayng pundok sa Muslim sa amihanang Caucasus sa rehiyon sa Rusya, nakigbisog sa independensiya. Ang pagsulay niini sa pagbulag sa kataposan sa 1994 nakapukaw ug usa ka kontrobersiyal nga pag-atake sa kasundalohang Ruso. Bisan pag mga 30,000 ka kinabuhi ang nakalas sukad nagsugod ang krisis sa sayo nga mga tuig sa 1990, ang panaggubat nagapadayon hangtod niining tuiga.
Sa pagka-Oktubre sa 1995, tali sa 27 ug 46 ka panaggubat—depende kon giunsa kini pagklasipikar—ang gisangka sa tibuok kalibotan.
Kahapayon
Sa pagsugod sa katuigang 1990, ang bag-ong kalibotang kahikayan nakita nga dili lamang mahuyang sa politikanhon kondili sa panalapi usab.
Niadtong 1991, gipaubsan sa Nicaragua ang bili sa salapi niini, apan bisan pa niana, ang 25 milyones ka cordoba mobalor lamang ug usa ka dolyar sa T.B. Kasamtangan, naagoman sa Zaire ang implasyon nga 850 porsiyento, nga nakapugos sa mga lungsoranon niini sa pag-antos sa usa sa kinaubsang mga sukdanan sa kinabuhi sa kalibotan. Ang ekonomiya sa Rusya nadaot usab. Ang implasyon maoy 2,200 porsiyento sa usa ka tuig sa 1992, nga naghimo sa salapi nga halos walay bili. Bisan tuod miuswag ug diyutay ang mga butang, niadtong 1995 ang mga problema sa panalapi wala pa gayod matapos.
Ang eskandalo sa siglo labot sa panalapi nahitabo sa 1991, sa dihang ang Bank of Credit & Commerce International nahapay, tungod sa panikas ug kriminal nga mga kalihokan. Ang mga tigdeposito sa 62 ka nasod nag-antos sa mga kapildihan nga mokantidad ug bilyonbilyong dolyares sa T.B.
Dili lamang ang pobre sa panalapi nga mga nasod ang natay-og; ang gamhanang Alemanya nagbaguod sa mga gastos sa pag-usa sa duha ka Alemanya. Ang pagkawalay-trabaho midaghan sa dihang ang mga mamumuo nangayo ug mas dugay nga mga bakasyon ug mas maayong pag-atiman sa panglawas. Daghan ang nagsigeg palta sa trabaho ug ang kaylap nga mga pag-abuso sa sistema sa pangkaayohan naghatag ug dugang kabug-at sa panalapi.
Sa Tinipong Bansa, ang sunodsunod nga mga katalagman nagpahinabog kagubot taliwala sa mga kompaniya sa seguro, nga naglisod sa pagbayad sa mga nagpangayog bayad sa seguro. Ug niadtong 1993 ang librong Bankruptcy 1995: The Coming Collapse of America and How to Stop It nagpasidaan sa mga kapeligrohan sa sobrang pagdako sa utang ug kakulang sa badyet sa nasod. Bisan ang sama kalig-on sa Rock of Gibraltar nga kompaniya sa seguro nga Lloyd’s of London sa Britanya giduhaduhaan. Gibatebate sa mga kapildihan, kini napugos sa paghunahuna sa dili-mahunahuna—posibleng pagkahapay.
Relihiyon, Usa ba ka Makapalig-ong Puwersa?
Niadtong 1991 ang mantalaang Frankfurter Allgemeine Zeitung sa Alemanya miingon: “Kini nga panan-awon sa usa ka bag-ong kalibotang kahikayan nagagikan sa dugay nang tradisyon sa panghunahuna sa Amerikano sa kalibotan diin ang tanan adunay relihiyoso nga tuboran nga puwersadong gipahayag sa Kristohanong mga pulong.”
Hunahunaon sa usa nga kining pagkahibalo bahin sa relihiyon angay makadugang sa kalig-on sa bag-ong kalibotang kahikayan. Apan sa pagkatinuod ang pagkapanatiko sa relihiyon ug panagbingkil misangpot ug kaylap nga kawalay-kalig-on. Ang Algeria ug Ehipto maoy duha lamang sa daghang kagamhanan nga may panagbangi sa Islamikong pundamentalista. Usa ka napukaw-sa-relihiyon nga pagsulbong sa terorismo mihapak niining duha ka nasod. Ang relihiyosong mga rayot sa India miabot ug nuybe-ka-adlaw nga yugto sa napukaw-sa-relihiyon nga kapintasan sa Bombay sa 1993 nga nakakalas ug kapin sa 550 ka kinabuhi.
Ang pagkabahinbahin sa relihiyon nagpaluya sa ekumenikal nga kauswagan niadtong 1994 sa dihang giordenahan sa Anglikanong Iglesya ang 32 ka babaye ingong mga pari. Gitawag kini ni Papa Juan Paulo II nga “usa ka dakong kababagan sa matag paglaom sa paghiusa sa Katolikong Iglesya ug sa Anglikanong panag-abinay.”
Niadtong Abril 19, 1993, ang tensiyon tali sa kagamhanan sa T.B. ug sa mga membro sa relihiyosong kulto, ang mga Branch Davidian—nga misangpot ug paghunong sa lugar sa kulto sa Waco, Texas, ug ang pagpamatay sa upat ka opisyal sa kagamhanan—nakakalas ug mga kinabuhi sa labing menos 75 ka membro sa kulto. Sa milabay ang duha ka tuig gihimo ang mga imbestigasyon bahin sa posibilidad nga ang pagbomba sa terorista sa usa ka tinukod sa kagamhanan sa Oklahoma City nga nakapatay ug 168 ka tawo tingali maoy pagbalos sa pag-atake sa Waco.
Ang kalibotan nakurat sayo sa 1995 sa pagkadungog sa pag-atake sa terorista ug makahilong gas sa sistema sa subwey sa Tokyo. Napulo ka tawo ang namatay, ug libolibo pa ang nasakit. Labi pang nakurat ang kalibotan sa dihang gipasangil nga ang may-tulobagon niini mao ang apokaliptikong sekta nga gitawag ug Aum Shinrikyo, o Aum Supreme Truth.
Dagkong mga Selebrasyon nga Wala Kaayoy Iselebrar
Sa 1492, nadiskobrehan ni Columbus ang Kasadpang Hemisperyo. Ang 1992 nga selebrasyon sa ika-500 nga anibersaryo niining okasyona nalikban sa kontrobersiya. Duolan sa 40 ka milyong kaliwat sa Amerikanong mga Indian nangasuko sa pangangkon nga usa ka Uropanhon ang “nakadiskobre” sa kayutaan diin ang ilang mga katigulangan nagpuyo ug nabuhi sa dugay na kaayong panahon una pa gani siya natawo. Gitawag sa uban ang eksplorador nga “usa ka mag-uuna sa pagpamentaha ug pagdaog.” Ug sa pagkatinuod, ang pag-abot ni Columbus sa Kasadpang Hemisperyo maoy usa ka dako hinuon nga katalagman inay usa ka panalangin sa lumad nga mga molupyo niini. Gikawatan sila sa gitawag nga Kristohanong mga konkistador sa ilang yuta, soberanya, dignidad, ug mga kinabuhi.
Niadtong Septiyembre 1995, gisugdan sa Israel ang 16-ka-bulang gidugayon nga selebrasyon sa pagsaulog sa ika-3,000 nga anibersaryo sa pagdaog ni Haring David sa Jerusalem. Apan makasubo ang pagsugod sa anibersaryo sa dihang ang Primer Ministro nga si Yitzhak Rabin giposil niadtong Nobyembre 4 sa mga bala sa mamumuno mga minuto human nagpakigpulong diha sa usa ka dakong tigom sa kalinaw. Kini nakahatag ug lama sa kasabotan sa kalinaw sa Tungang Silangan, nga nagpasundayag nga naglungtad ang dakong relihiyosong kabangian dili lamang tali sa mga Hudiyo ug mga taga-Palestina kondili bisan taliwala sa mga Hudiyo mismo.
Daghang 50-ka-tuig nga mga anibersaryo ang gisaulog tali sa 1991 ug 1995 may kalabotan sa Gubat sa Kalibotan II—ang pag-atake sa Pearl Harbor, nga nag-agak sa Tinipong Bansa sa pag-apil sa gubat; ang pag-asdang sa Uropa sa mga Alyado; ang kagawasan sa mga kampong konsentrasyon sa Nazi; ang kadaogan sa mga Alyado sa Uropa; ug ang paghulog sa unang bomba atomika sa Hapon. Tungod sa dugo ug mga luha nga nalangkit niining mga hitaboa, ang ubang mga tawo nangutana kon kini ba takos nga pagasaulogon.
Kini miagak sa anibersaryo sa laing dakong hitabo, ang pagkatukod sa organisasyong Hiniusang Kanasoran niadtong Oktubre 1945. Dagko kaayo ang mga paglaom nga ang yawi aron makab-ot ang kalinaw sa kalibotan sa kataposan napalgan.
Ang Hiniusang Kanasoran, miingon dili pa dugay ang sekretaryo-heneral niini nga si Boutros Boutros-Ghali sa pagdepensa niini, nakakab-ot ug daghang kadaogan. Apan kini wala molampos sa pagtuman sa katuyoan sa karta niini, nga mao ang “paghupot sa internasyonal nga kalinaw ug kasegurohan.” Sagad ang mga sundalo niini naningkamot sa paghupot sa kalinaw diha sa mga dapit nga walay kalinaw nga pagahuptan. Hangtod sa 1995, kini napakyas sa paghatag ug gininhawa sa kinabuhi diha sa mahuyang nga bag-ong kalibotang kahikayan.
Samtang ang Bag-ong Kalibotang Kahikayan Napakyas, ang Matuod nga Teokrasya Naglambo!
Tungod sa kawalay-kalig-on sa politika, ekonomiya, ug relihiyon nga maoy nagpabungkag sa ilang panan-awon sa usa ka bag-ong kalibotang kahikayan sa ila mismong mga mata, ang ubang mga tawo nagsugod sa paghisgot bahin sa usa ka bag-ong kalibotan nga kagubot. Niini nga kaugmaran nakita sa mga Saksi ni Jehova ang dugang pamatuod nga ang usa ka bag-ong kalibotan lamang nga ipatungha sa Diyos ang makatagamtam ug kalig-on diha sa tawhanong katilingban.
Sa pipila ka nasod ang kataposan sa Bugnawng Gubat nagkahulogan ug mas dakong kagawasan sa mga Saksi ni Jehova, nga nagtugot kanila sa paghimo sa talagsaong internasyonal nga mga kombensiyon sa Budapest, Kiev, Moscow, Prague, St. Petersburg, Warsaw, ug sa ubang dapit. Nagpalig-on kini sa tibuok-yutang kahikayan sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova ug nagtabang nga mapadali ang ilang buluhatong pagsangyaw. Busa, dili ikahibulong nga ang gidaghanon sa aktibong mga Saksi sa usa niining mga dapita lamang mitubo gikan sa 49,171 sa 1991 ngadto sa 153,361 niadtong 1995. Sa mao gihapong upat ka tuig, ang gidaghanon sa mga Saksi sa tibuok kalibotan midaghan gikan sa 4,278,820 ngadto sa 5,199,895. Ang matuod nga teokrasya nagalambo nga wala pay ingon sukad!
Oo, gipasukad sa minilyong mga tawo karon ang ilang mga paglaom alang sa umaabot diha sa saad ni Jehova nga Diyos nga “bag-ong mga langit ug usa ka bag-ong yuta” nga niini “magapuyo ang pagkamatarong.” (2 Pedro 3:10, 13) Pagkamaalamon kay sa magpaabot ug usa ka tawhanong bag-ong kalibotang kahikayan, diin, mahuyang ug sinugdanan, sa dili madugay pagauyogon ngadto sa pagkawagtang!—Daniel 2:44.