Radyo—Usa ka Imbento nga Nag-usob sa Kalibotan

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA ITALYA

USA ka buto sa pusil mibuak sa kahilom sa Italyanhong kabanikanhan. Kadtong signala mihatag kang Guglielmo Marconi sa pamatuod nga epektibo ang paninugdang kasangkapan nga iyang gigamit. Ang elektromagnetikong mga balod nga gipatungha sa usa ka transmitter ug nasabwag sa wanang napunit sa duha ka kilometros ug tunga sa usa ka receiver o tigdawat. Tuig 1895 kadto. Bisan pag niadtong panahona walay bug-os nakasabot sa tanang nalangkit, kadtong buto sa pusil nag-abli sa dalan sa usa ka teknolohiya nga sukad niadto nakapausob pag-ayo sa atong kalibotan​—ang komunikasyon pinaagig radyo.

Natun-an na sa ubay-ubayng siyentipiko ang kinaiya sa elektromagnetikong mga balod. Niadtong 1831, ang Ingles nga pisiko nga si Michael Faraday nagpasundayag nga ang elektrik nga koryente makapatunghag magnetikong natad ug makabuyo sa koryente diha sa ikaduhang sirkito nga gipalain sa nahauna apan gibutang nga duol niini. Niadtong 1864, ang taga-Scotland nga pisiko nga si James Maxwell nangagpas nga ang enerhiyang gipatungha sa maong mga natad ikasabwag ingong mga balod​—samag mga balodbalod ibabaw sa usa ka lanaw​—apan sa katulinon sa kahayag. Sa ulahi, ang Alemang pisiko nga si Heinrich Hertz nagpalig-on sa teoriya ni Maxwell, nga nagpatunghag elektromagnetikong mga balod ug nagmatikod kanila sa duol, maingon man si Ernest Rutherford (sa ulahi, Lord Rutherford) sa New Zealand, kinsa sa ulahi nagsip-ak sa atomo. Apan pinaagi sa pagpadapat ug pagpauswag sa kasangkapan nga diha na ug pagdugang sa di-pulido kaugalingong ginama nga antenna, si Marconi nakasibyag telegrapikong signal sa layolayo. Ang way-kable nga telegrapiya nagsugod na!

Niadtong 1896, gikan sa Italya ang 21-anyos nga Marconi mibalhin sa Inglaterra, diin siya gipailaila kang William Preece, pangulong inhenyero sa General Post Office. Si Preece interesado sa paggamit sa sistema ni Marconi alang sa mga komunikasyong pangdagat tali sa mga dapit nga dili makonektar ug kable. Gitanyagan niya si Marconi sa tabang sa mga teknisyan ug sa paggamit sa mga laboratoryo alang sa iyang mga eksperimento. Sa pila ra ka bulan, si Marconi milampos sa pagpauswag sa kusog sa mga signal nga masibya ngadto sa gilay-ong napulo ka kilometros. Niadtong 1897, gitukod ni Marconi ang Wireless Telegraph and Signal Company, Ltd., nga may tumong nga himoon ang way-kableng telegrapiya nga usa ka sistemang mapuslanon sa komersiyo.

Niadtong 1900 ang 300-kilometrong koneksiyon sa radyo-telegrapiya nahimo tali sa Cornwall ug sa Isle of Wight sa habagatang Inglaterra, nga nagpasundayag sa butang nga sa nangagi giisip nga imposible​—ang pagtabok sa kurba sa yuta pinaagi sa mga balod sa radyo. Gihunahuna nga ang mga signal dili madawat saylo sa kapunawpunawan, sanglit ang elektromagnetikong mga balod mopanaw sa tul-id nga mga linya.a Unya nagsugod pag-abot ang unang dakong mga order alang sa mga radyo. Ang Britanikong Buhatan sa Almirante mimando nga taoran ug mga radyo ang 26 ka barko, ingon man tukoron ug mentinahon ang unom ka estasyon sa mamala. Sa sunod nga tuig si Marconi milampos sa pagtabok sa Atlantiko pinaagi sa hinay nga signal sa tulo ka tumbok nga nagpaila sa letrang S sa Morse code. Segurado na ang umaabot sa imbento.

Kaugmaran sa Teknolohiya

Sa sinugdan, ang way-kableng telegrapiya dili makapadalag mga pulong o musika, sa Morse code lamang. Bisan pa niana, niadtong 1904 ang dakong kauswagan nahimo sa pag-abot sa diode, ang unang elektron way-sulod nga tubo, nga nagpaposible sa pagpadala ug pagdawat sa tingog. Kadto nag-usob sa way-kableng telegrapiya ngadto sa radyo sumala sa atong nailhan kini karong adlawa.

Niadtong 1906, sa Tinipong Bansa, si Reginald Fessenden nagsibya ug musika nga napunit sa mga barko nga 80 kilometros ang kalayo. Niadtong 1910, si Lee De Forest nagpasundayag ug direktang pagsibya sa usa ka konsiyerto nga gihimo sa bantogang Italyanong tenor nga si Enrico Caruso alang sa mga bag-ohang tiggamit ug radyo sa New York. Usa ka tuig kanhi, ang mga signal aron ipaigoigo ang mga orasan gipadala gikan sa Eiffel Tower sa Paris, Pransiya, sa unang higayon. Niadtong tuiga mismo, 1909, ang unang giabagan-ug-radyo nga pagtabang sa mga buhi-pa nahitabo, gikan sa mga barkong Florida ug Republic, nga nagbanggaay sa Atlantiko. Tulo ka tuig sa ulahi, kapig 700 ka buhi-pa sa pagkalunod sa Titanic naluwas usab, tungod sa SOS nga giradyo.

Ingon ka sayo sa 1916, ang posibilidad nga adunay usa ka radyo sa matag balay gipanan-aw na. Tungod sa paggamit sa mga elektron nga tubo naggama ang episyente, baratong mga tigdawat sa signal, nga nag-andam sa dalan alang sa kaylap nga paggama sa komersiyal nga radyo. Ang kusog nga paglambo nahitabo una sa Tinipong Bansa, diin may 8 ka estasyon sa radyo pagkatapos sa 1921 ug 564 ang nalisensiyahan pagka-Nobyembre 1, 1922! Sa daghang kabalayan, gawas sa sistema sa elektrikal nga suga, ang radyo mao ang unang kasangkapan nga gikonektar sa abiyo sa koryente.

Sulod sa duha ka tuig sa pagsugod sa regular nga komersiyal transmisyon, ang mga Estudyante sa Bibliya, sumala sa pagkaila niadto sa mga Saksi ni Jehova, naggamit usab ug radyo sa pagsibya sa ilang mensahe. Niadtong 1922, si J. F. Rutherford, nga presidente niadto sa Watch Tower Society, nagpahayag sa iyang unang diskurso sa radyo, sa California. Duha ka tuig sa ulahi, ang WBBR, usa ka estasyon nga gitukod ug gipanag-iya sa Watch Tower Society, misugod pagsibya gikan sa Staten Island, New York. Sa ngadtongadto, ang Sosyedad nag-organisar ug tibuok-kalibotang mga sistema aron isibya ang mga programa sa Bibliya. Pagka-1933 ang kinatas-ang ihap nga 408 ka estasyon nagsibya sa mensahe sa Gingharian sa Diyos.​—Mateo 24:14.

Ugaling, sa daghang nasod ang radyo nahimong monopoliya sa gobyerno. Sa Italya, ang gobyerno ni Mussolini nag-isip sa radyo ingong usa ka kasangkapan sa politikanhong propaganda ug nagdili sa mga lungsoranon niini sa pagpamatig langyawng mga sibya. Ang labihan ka dakong gahom sa radyo gipasundayag pag-ayo niadtong 1938. Panahon sa sibya sa usa ka estorya nga piksiyon sa siyensiya sa Tinipong Bansa, si Orson Welles nagpahinabog kahadlok taliwala sa katawhan, nga ang pipila naghunahunang ang mga taga-Mars milandig sa New Jersey ug naggamit ug makahahadlok nga “init nga silaw” sa pagpatay sa tanan nga mosupak kanila!

Usa ka Gatos ka Tuig sa Radyo

Niadtong 1954 ang paboritong kalingawan sa mga tawo sa Italya mao ang pagpamatig radyo. Bisan pa sa kalamposan sa telebisyon, ang radyo popular kaayo gihapon. Sa kadaghanang nasod sa Uropa, ang radyo gipamatian alang sa impormasyon o kalingawan sa 50 ngadto 70 porsiyento sa populasyon. Gibanabana nga sa Tinipong Bansa, adunay usa ka radyo sa 95 porsiyento sa mga sakyanan, 80 porsiyento sa mga lawak-higdaan, ug kapig 50 porsiyento sa mga kosina.

Usa sa mga hinungdan sa pagkapopular sa radyo, bisan sa panahon sa telebisyon, mao ang pagkamadaladala niini. Dugang pa, sumala sa usa ka surbi, ang radyo nakabaton ug “gahom sa pagpalangkit sa emosyon ug panghanduraw nga labaw kaayo kay sa telebisyon.”

Sa 1995, ang mga pagsaulog sa Italya alang sa usa ka gatos ka tuig nga kasumaran sa eksperimento ni Marconi mihatag ug okasyon sa pagpalandong sa kauswagang nahimo sa radyo. Ang daghang siyentipiko nakahatag ug mga amot sa pagkausob sa unang di-pulidong mga kahimanan ngadto sa modernong mga sistema karong adlawa. Karon, tungod sa digital audio nga pagsibya, nga maoy usa ka sistema sa numerong mga kodigo sa signal, garantisado ang ekselenteng kalidad sa tingog. Apan dugang pa sa di-maihap nga adlaw-adlaw nga mga gamit sa radyo, ang imbento mao ang sinugdang punto sa TV, radar, ug lainlain pang mga teknolohiya.

Pananglitan, ang radyo astronomiya gibase sa pagdawat ug pag-usisa sa mga balod sa radyo nga gisabwag sa mga planeta ug sa ubang butang sa langit. Kon wala ang radyo imposible unta ang kaugmaran sa teknolohiya sa kawanangan. Ang tanang paggamit ug satelayt​—telebisyon, telepono, paghipos ug impormasyon​—nagdepende sa paggamit sa mga balod sa radyo. Ang teknolohikanhong paggama sa mga transistor ngadto sa mga microchip misangpot una sa mga debulsang tigkalkulo ug sa mga kompiyuter ug dayon sa internasyonal nga mga sistema sa impormasyon.

Ang mabitbit nga mga telepono nga makakonektar sa bisan unsang duha ka dapit sa nawong sa yuta, o sa halos tanan, natuman na. Ang gilaoman karon mao ang pag-abot sa palad-gidak-ong way-kableng mga tigdawat ug signal​—nga kombinasyon sa TV, telepono, kompiyuter, ug fax. Ang maong mga tigdawat ug signal makaarang sa pagpatokar sa ginatos ka video, audio, ug mga text channel ug motugot sa mga tiggamit sa pagpakigbayloay ug elektronik nga sulat sa uban.

Dili pa matino kon unsay umaabot niining natara. Apan ang teknolohiya sa radyo padayon sa pag-uswag, busa lagmit mahitabo ang ubang talagsaong kaugmaran.

[Footnote]

[Blurb sa panid 21]

Bisan pa sa kalamposan sa telebisyon, ang radyo popular kaayo gihapon

[Picture Credit Lines sa panid 19]

Ibabaw sa wala ug tuo, ubos sa wala: “MUSEO della RADIO e della TELEVISIONE” RAI--TORINO; ubos sa tuo: Letrato sa NASA