Ang Mabulokong Kalibotan sa Katakotan
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA PAPUA NEW GUINEA
ANG katakotan nag-ubay sa pagkatinuod sa tibuok baybayon sa Papua New Guinea. Sa karaang kapanahonan ang mga marinero nag-isip kanila ingong mga katalagman lamang. Apan silang nakapanuhid sa kadagatang nagliyok kanila, ang katakotan maoy ganghaan paingon sa usa ka kalibotan sa dalayegong katahom, bulok, ug kahilom—usa ka mabulokong talan-awon sa ilawom sa dagat!
Ang pagsulay nga mapreserbar pinaagig potograpiya kining ilawom-sa-dagat nga kalibotan maoy usa ka dakong hagit. Sa usa ka bahin, ang mga butang ilawom sa dagat kon sud-ongon morag nahimutang ug mga tres-kuwarto sa ilang aktuwal nga gilay-on; busa lisod ang pagpokus. Ang tubig mosuhop, mokatag, ug mopatipas sa kahayag. Ang mga bulok mahimong mag-usab-usab depende sa kahimtang sa panahon, anggulo sa adlaw, pagkaanaay lumot ug plankton, giladmon sa tubig, ug ang matang ug bulok sa kahiladman sa dagat. Labaw sa tanan, ang tubig, ang butang nga maoy letratohan, ug ang letratista mismo kanunayng naglihok!
Bisan pa niana, ang pipila ka letratista nagmalamposon niining bahina. Ang mga hulagway nga imong makita dinhi gikuha sa mga panahon sa lulinghayaw nga pagpanalom. Amo kamong ipailaila sa upat sa madanihong mga binuhat nga giletratohan ilawom sa kadagatan.
Ang hulagway 1 nagpakita sa usa ka matahom nga molupyo sa kalaworan nga ginganlag tiger cowry o tigrehong bulalo (Cypraea tigris). Kining ngalana talagsaon tungod kay ang maanindot nga disenyo sa bayanan niini maoy patakpatak, dili budlisbudlis. Ang tigrehong bulalo makaplagan niining dapita, tungod kay kini maningaon ug takot ug mga espongha sa dagat. Ang karaang mga Insek nadani pag-ayo niini mao nga gigamit nila ang bayanan niini ingong usa ka matang sa salapi. Dinhi sa Papua New Guinea, ang mga bayanan sa bulalo gigamit gihapon ingong gagmayng sensilyo sa pipila ka baligyaan sa nitibong mga butang. Apan, sa kasagaran ang lokal nga mga molupyo nagkolekta niini tungod sa ilang nindot nga kasinaw.
Ang hulagway 2 mao ang tahom ug bulok nga tube worm (Spirobranchus giganteus). Mahimo kining mopuyo sa patay nga takot o mokubkob sa buhi nga takot. Kon nagpuyo ra, kini morag bulak kon sud-ongon. Apan kon gigutom, ituliyok niini ang iyang mga gaway aron mapormang “pukot” aron daling masikop ang molabayng mga tinipik sa pagkaon. Kon maglihok ang balhiboong mga gaway niini, kini morag nagtalay nga gagmayng mga mananayaw nga nagwarawara sa ilang mga paypay. Kini dunay gilapdon nga napulo ka milimetros lamang. Apan ang letratista angayng mag-amping nga dili mohimog kalit nga paglihok. Sa unang pagkamatikod sa kapeligrohan, sa usa ka pamilok, kining nindot nga gagmayng mga linalang kalit nga manago sulod sa ilang puy-anang takot.
Ang hulagway 3 mao ang espongha sa dagat. Kini amgid ug diyutay sa artipisyal nga matang nga molutaw sa imong banyera. Ang espongha sa dagat sa pagkatinuod maoy usa ka buhi nga mananap, dili tanom. Usa kini ka matuhop nga pundok sa mga selula nga mag-usa paglihok sa linain kaayong paagi. Ang basahong The Undersea nag-ingon nga ang mga selula sa mga espongha sa dagat suod nga naorganisar o nagsinaligay. Busa, kon ang buhi nga espongha sa dagat mabungkag, ang kada bahin sa kaulahiay mapormang bag-ong espongha sa dagat. Bisan pag ang tinagsa ka selula bulagbulagon, sila moaginod sama sa mga ameba hangtod magkatapok ug mabalay ingong tibuok na usab nga mga espongha.
Dili sama sa tanom, nga mogama sa iyang kaugalingong pagkaon, ang espongha sa dagat “mangayam” sa iyang kaugalingong pagkaon. Mosuyop kini sa nag-alirong nga tubig ug salaon ang organikong mga butang. Sama sa ubang mananap, kini mohilis sa iyang pagkaon ug mopagula sa mga biya niini. Makakaplag ka ug mga espongha sa dagat nga natapot sa mga bato o sa mga bayanan sa salog sa dagat.
Sa kataposan, sa hulagway 4 anaa ang ubos nga taklobo. Kini kanunayng nagpuyo ug sayon nga makaplagan sa kabatoan sa takot o anaa ra sa salog sa dagat. Ang kasagaran maningaon pinaagig pagsala sa plankton gikan sa tubig. Ang taklobo ginganlan usab nga bivalve mollusk tungod kay kini dunay duruha ka bayanan, o balbula. Kini sila gitapot pinaagig ugat-ugat ug mabuka ug matak-om pinaagig duruha ka kusgang muskulo. Kon ang taklobo kinahanglang molihok, mobuka kini ug ang unorong tiil niini mogulag gamay. Apan kon ugaling moduol ang kaaway, kini mosibog pasulod sa iyang bayanan ug motak-om!
Kining mga hulagwaya maoy daklit lamang nga pagtan-aw sa dalayegong mga talan-awon nga makit-an sa katakotan—lain pang dapit diin ang kaalam ni Jehova sa pagpanglalang gipasundayag.—Roma 1:20.
[Mga hulagway sa panid 16, 17]
1. Ang tigrehong bulalo padayon gihapong gigamit ingong kuwarta
2. Kining “kabulakan” sa pagkatinuod mga tube worm
3. Ang espongha sa dagat usa ka mananap, dili tanom
4. Ang taklobo maningaon ug plankton (ang baba gipakita)