Tubig—Kinabuhi sa Planeta
WALAY kolor, walay baho, walay lami, ug walay kaloriya, ang tubig hinungdanon sa tanang kinabuhi sa yuta. Walay mabuhing tawo, hayop, o tanom kon wala kana. Gikan sa elepante ngadto sa mikrobyo, ang tubig bililhon; ug walay kapuli niana. Ang matag usa sa kapin sa lima ka bilyong tawo sa yuta nagkinahanglang makahurot, sa mga likido ug pagkaon, ug mga duha ka litro ug tunga nga tubig kada adlaw aron magpabiling himsog. Kon walay tubig, walay kinabuhi.
Kon walay tubig, imposible ang pagpatubog mga tanom o pagbuhig kahayopan. Kon walay tubig, walay pagkaon—kon walay pagkaon, walay kinabuhi.
Maayo na lang, adunay daghang tubig. Sa dihang gikuhaag letrato gikan sa kawanangan, ang atong matahom asul nga planeta morag angayng tawgong Tubig, dili Yuta. Sa pagkatinuod, kon ang tubig sa kalibotan parehas nga motabon sa nawong sa planeta, kini mahimong usa ka tibuok-yutang lawod nga 2.5 kilometros ang giladmon. Ang tibuok mamala nga yuta mahimong isulod sa Dagat Pasipiko, nga aduna pa gihapoy luna nga mabilin.
Siyempre, ang kadaghanang tubig sa yuta anaa sa kadagatan, ug parat ang tubig sa dagat. Kon tubig sa dagat lamang ang imnon sa usa ka tawo, siya sa dili madugay mamatay sa kauhaw ug kakulang sa tubig samtang ang lawas naningkamot sa pagwagtang sa sobrang asin. Ang tubig sa dagat dili usab maayong gamiton sa agrikultura o industriya—makapatay kini sa kadaghanang tanom ug daling makataya sa kadaghanang makinarya. Busa, sa dakong bahin, magamit lamang sa tawo ang tubig sa dagat kon kuhaan nila kini sa asin, ug kana usa ka mahal kaayong proseso.
Tres porsiyento lamang sa tubig sa kalibotan ang tab-ang, dili parat. Halos ang tanan sa maong tab-ang nga tubig—mga 99 porsiyento niana—natibuok diha sa mga glacier ug mga ice cap o sa kahiladman sa yuta. Uno porsiyento lamang ang daling mabatonan sa katawhan.
Ang uno porsiyento morag diyutay ra kaayo. Makabsan kaha kitag tab-ang nga tubig? Lagmit dili. Nag-ingon ang magasing People & the Planet: “Bisan kini [1 ka porsiyento], kon giangay-angay sa tibuok kalibotan ug makataronganong gigamit, igo nang mosustento sa duha o tulo ka pilo sa gidaghanon sa populasyon karon sa kalibotan.”
Sa lintunganay, ang bug-os nga gidaghanon sa tubig sa yuta wala mouswag ni mokunhod. Ang Science World nag-ingon: “Ang tubig nga imong gigamit karong adlawa mahimong kanhi nakapalong sa kauhaw sa usa ka dinosaur. Tungod kana kay ang tanang tubig nga atong nabatonan karon sa Yuta mao ra ang tubig nga atong nabatonan sukad—o mahimong mabatonan pa.”
Tungod kini kay ang tubig sa sulod ug sa palibot sa kalibotan nagatuyok sa walay kataposan—gikan sa kadagatan ngadto sa atmospera, ngadto sa yuta, ngadto sa mga suba, ug balik na usab sa kadagatan. Sama kini sa gisulat sa maalamong tawo kanhi: “Ang tanang sapa nagabaha paingon sa dagat, apan ang dagat dili gayod mapuno; balik sa dapit diin ang mga sapa nagapadulong didto mobalik sila pag-usab.”—Ecclesiastes 1:7, New English Bible.
Apan, luyo sa kadagaya sa tab-ang nga tubig sa yuta daghang rehiyon ang anaa sa krisis. Ang mosunod nga mga artikulo mosusi sa problema ug sa mga palaaboton sa pagsulbad niana.
[Picture Credit Line sa panid 3]
Letrato sa NASA