Kapungot Samtang Diha sa Dalan—Sa Unsang Paagi Ikaw Makasagubang?

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRITANYA

ANG kalagot ug ang moresultang kapintasan nagdugang sa pagkainila diha sa mga taho sa prensa sa kalibotan. Dugang pa sa kapungot samtang diha sa trolley (diin ang mga kostumer nga nagagamit ug mga trolley, o mga kareton sa pagkaon, nagpahungaw sa ilang kasuko sa usag usa diha sa dagkong mga tindahan) ug ang kapungot samtang nagtelepono (nga giaghat sa teknolohiya nga nagtugot sa tawo nga imong gitawgan sa pagpahunong kanimo aron modawat ug laing tawag sa telepono), ang kapungot samtang diha sa dalan ang nakakuhag pagtagad sa mga tawo sa Britanya.

Ang kapungot samtang diha sa dalan kaylap kaayo nga ang usa ka taho sa 1996 bahin sa mga batasan sa pagmaneho miangkon nga sa Britanya kini “nakaabot sa epidemyang gidaghanon, nga halos katunga sa tanang drayber nakasinati ug pipila ka matang sa pag-atake o pag-abuso sa miaging tuig”! Milabaw pa ang surbi sa Automobile Association nga nagtahong “siyam sa napulo ka motorista miangkon nga nahimong mga biktima sa kapungot samtang diha sa dalan.” Makaiikag, ang samang surbi nag-ingon nga “unom lamang sa napulo [ka motorista] ang miadmitir nga naglagot samtang nagmaneho.”

Unsay nag-aghat sa kapungot samtang diha sa dalan? Kon ikaw usa ka biktima, unsay imong mahimo sa pagpanalipod sa imong kaugalingon? Kon ang paagi sa pagmaneho sa uban nakapasuko kanimo, unsay angay nimong buhaton? Sa pagkatinuod, bisag ang kapungot samtang diha sa dalan nagausbaw sa tibuok yuta, sa unsang paagi ikaw makasagubang?

Hinungdan ug Epekto

Ang nasukong mga drayber dili bag-o. Usa sa unang nasuko mao ang Ingles nga magbabalak nga si Lord Byron. Niadtong 1817 siya misulat ug usa ka sulat diin iyang giasoy ang iyang pagpakiglalis samtang diha sa dalan. Sumala sa gitaho, ang laing tiggamit sa dalan “nagtamay” sa kabayo ni Byron. Ingong resulta, gisukmag sa magbabalak ang mga dalunggan sa maong tawo.

Sa kadaghanang nasod, samtang nagdaghan ang mga sakyanan sa dalan, nagdako ang kahigawad sa mga drayber. Maoy sa katuigang 1980 nga gibatbat sa mga mantalaan sa T.B. ang hinungdan sa mapintas nga mga hitabo sa pagmaneho ingong “kapungot samtang diha sa dalan.” Bisag dili usa ka krimen, ang kapungot samtang diha sa dalan tukmang nagbatbat sa mga emosyon nga maoy hinungdan sa daghang mapintas nga buhat nga nahimo sa mga motorista nga naglagot sa paagi sa pagmaneho sa ubang drayber.

Ang ako-una nga tinamdan kaylap karon diha sa atong kadalanan. Ang mga tigdukiduki bahin sa mga batasan sa pagmaneho mihinapos nga “ang mga tighimog kapintasan o panghasi halos kanunayng nagtuo sa ilang kaugalingon nga mao ang matarong nga mga biktima sa dili-maayong pamatasan sa uban,” nag-ingon ang The Times sa London. Walay sapayan kon unsa ka barumbado ang pagmaneho sa drayber sa iyang sakyanan, siya mobating may katarongan. Apan sa dihang ang laing drayber makahimog gamayng paglapas sa maayong pamatasan sa dalan, ang kapungot samtang diha sa dalan mosilaob.

Ang nag-uswag nga pag-abuso sa droga, nga kaylap kaayo taliwala sa mga batan-on, nakaamot usab sa kapungot samtang diha sa dalan. Ang pag-abuso sa cocaine maoy, sumala sa usa ka magtatambag sa ospital, “samag nakainom samtang nagmaneho.” Ang mga drayber nga mogamit ug mga droga sagad maghinobra sa pag-isip sa ilang kaugalingong mga katakos. Ingong resulta, ang pipila momaneho sa ilang mga sakyanan sa peligrosong gikusgon. Ang uban nagmaneho nga walay tumong, mao nga sila dili makahimog maayong panghukom.

Palandonga, usab, ang epekto sa kapit-os diha sa drayber. Si Propesor Cary Cooper sa Manchester University nagpasangil sa mga kapit-os ug kawalay-katinoan sa adlaw-adlaw nga kinabuhi sa katuigang 1990 nga maoy nakaingon alang sa daghang kapungot samtang diha sa dalan. “Ang mga drayber dugang nga ginapit-os ug nag-uswag ang gidaghanon sa mapintas nga mga pag-atake,” nag-ingon ang tigpamaba sa Royal Automobile Club. Usa ka puliki nga ehekutibo sa mga pakiglabot sa publiko nga karon migugol ug daghang oras sa pagmaneho paingon ug pauli gikan sa trabaho miangkon nga siya dili ingon ka matinugoton kay sa kaniadto. “Karon dali akong mosingka ug sapoton tungod sa gagmayng mga butang nga wala gayod magsamok kanako niadto,” nagtaho ang The Sunday Times kaniya nga nag-ingon. Tingali susama ang imong gibati. Kon mao, unsay imong mahimo?

Likayi nga Makahagit ug Kapungot Samtang Diha sa Dalan

Ilha nga ang ubang mga drayber dili hingpit. May panahon nga lapason nila ang mga lagda. Paghatag ug luna alang niana sa imong pagmaneho. Paghunahuna nga abante. Pananglitan, ikaw mahimong nagmaneho duol sa daplin, o sa hinayng linya, diha sa daghag-linya nga haywey. Apan ikaw nagkaduol sa kinasang-an, o junction, diin ang simanganan, o hanayhay nga entrada sa dalan, magpahinay sa dagan sa sakyanan aron makasulod sa haywey. Naglantaw sa unahan, nakita nimo ang kotse nga nagkaduol sa haywey subay sa simanganan. Mangatarongan ka ba nga ikaw ang una nga nahiabot didto, nga ikaw may katungod sa pagmaneho diha sa imong linya? Nganong angay ka nga mohatag ug lugar sa nagtingob nga mga sakyanan? Nganong angay ka nga mobalhin ug linya, kon may lugar, aron tugotan ang ubang drayber nga makasulod sa haywey? Apan hunahunaa, unsay mahitabo kon mamugos ka nga magpabilin sa imong linya ug huptan ang imong gikusgon? Tingalig susama ang hunahunaon sa drayber nga mosulod sa haywey. Kinahanglan, aduna gayoy usa nga mohatag ug lugar; kay kondili, mahitabo ang disgrasya.

Sa pagkamaalamon, ang drayber nga nagtinguhang maglikay nga makahagit ug kapungot samtang diha sa dalan nagalantaw sa unahan ug nagamaneho nga may konsiderasyon. Mohatag siyag lugar kon mahimo niya, ug siya dili masuko sa dihang ang ubang drayber mapakyas sa pagpasalamat sa maayong pamatasan nga gipakita kaniya. Usa ka hawas sa Institute of Advanced Motorists sa Britanya nagbanabana nga 1 sa matag 3 ka drayber adunay makuyawng problema sa tinamdan. Bisag kini nga mga drayber makamanehog maayo sa ilang mga sakyanan, kulang sila ug maayong pamatasan. Siya nagtawag kanilang “maayong mga drayber apan dili maayong mga motorista.”

Ang kadaghanang drayber usahay di-magtagad sa ubang mga tiggamit sa dalan. Apan dili kana maghatag kanimog katarongan nga molihok sa ingon niana nga paagi. Tagda ang posibleng mga sangpotanan. Tinong dili nimo gusto ang bisan unsang pagkagahig-ulo sa imong bahin nga makapahinabog pagbanggaay sa daghang sakyanan. Ayaw tugoting mandoan ka sa imong mga emosyon. Usa ka eksperto sa pagmaneho nagtambag: “Ayaw gayod pagsukol o pagbalos sa panghasi diha sa dalan.” Ayawg apil sa mga tawong nagpakitag kapungot samtang diha sa dalan!

Ikaw ba Usa ka Biktima?

Halos tanang drayber sa pipila ka higayon nahimong biktima sa kapungot samtang diha sa dalan. Ang giisa nga kumo, ang gisinggit nga pag-abuso, ang agresibong paagi sa pagmaneho ngatanan makapahadlok. Tinong ang labing maayong panalipod mao ang paglikay sa panag-away. Usa ka biktima nakulbaan sa dihang ang isigkadrayber buot mouna kaniya. Sa kataposan, naapsan siya sa nasukong drayber, mibabag sa iyang agianan, ug kalit nga nagpahinay pag-ayo nga nahadlok ang biktima nga magkabangga ang ilang mga kotse. Kini nagpadayon sa igoigong gilay-on ug nahunong lamang sa dihang ang biktima misimang sa laing dalan.

Kon nakita nimong ang ubang mga drayber buot nga mouna kanimo, paunaha sila kutob sa imong maarangan. Likayi ang pag-insistir sa imong katungod nga magpabilin sa imong puwesto diha sa dalan. Kon nasayod ka nga ikaw nakapapikal sa uban, pangayog pasaylo. Pagkompas nga magpailang gikasubo nimong nakahimog sayop nga wala tuyoa. Hinumdomi nga ang malumong pulong makahupay sa kapungot.

Apan kon, sa bisan unsang katarongan, ikaw biktima sa pag-atake sa kapungot samtang diha sa dalan, ayawg panimalos. “Ayawg ibalik ang matang nga imong nadawat,” nagtambag ang magasing Focus. “Ayaw pagdalag mga butang diha sa imong kotse nga mahimong magamit ingong makuyaw nga hinagiban.” Ubang mga sekreto: Hupting yinawihan ang mga pultahan ug sirado ang mga bentana sa imong kotse. Ayawg tutok sa nanghasi.

Ang mga sugyot sa itaas kon sa unsang paagi masagubang ang kapungot samtang diha sa dalan dili bag-o. Kini nahiuyon sa tambag nga dugay nang gihatag ni Haring David sa Israel: “Ayaw ipakita nga ikaw nasuko tungod sa mga mamumuhat ug daotan,” siya nagtambag. “Ayaw ug kasina niadtong nagabuhat sa pagkadili-matarong. Pasagdi ang kasuko ug biyai ang kapungot.”​—Salmo 37:1, 8.

Bisag nag-usbaw ang kapungot samtang diha sa dalan, ayawg ugmara kini diha kanimo!

[Kahon/Hulagway sa panid 23]

Pagkontrolar sa Kapungot Samtang Diha sa Dalan

Ang Automobile Association nag-ingon nga kon mahitungod sa pagwala sa kapungot samtang diha sa dalan, “ang pag-usab sa tinamdan maoy ingon ka hinungdanon sa paglaraw ug mga pangontra.” Ang pagbatog matinud-anong panglantaw sa imong kaugalingong katakos sa pagmaneho ug niadtong sa ubang mga tiggamit sa dalan maoy hinungdanon sa pagsagubang sa kapungot samtang diha sa dalan. Bisag ang mga sayop sa uban dayag kanimo, ayawg sayloi ang imong kaugalingong mga sayop sa pagmaneho. Dawata ang kamatuoran nga adunay mga drayber nga molapas sa mga kalagdaan sa dalan. Kon nagmaneho ka, tinoa nga ikaw bug-os nga alisto. Ang kakapoy makadugang sa kapit-os. Ang daklit nga pagkadili-makasentro ug pagtagad mahimong adunay makamatayng mga sangpotanan.

Palandonga usab ang mosunod nga tambag, ug matikdi kon sa unsang paagi konektado kini sa mga sanglitanan sa maalamong Haring Solomon.

• Nakamatikod ba ang imong mga pasahero sa imong kasuko? Tingali sila nagsugyot nga ikaw mokalma. Ayawg isalikway ang ilang tambag ug mosinghag nga sila maoy hilabtanong mga pasahero. Hinumdomi, ang kalmadong tinamdan mas makapahimsog ug lagmit sa literal motabang kanimo nga mas mabuhig dugay! “Ang usa ka malinawong kasingkasing maoy kinabuhi sa unod.”—Proverbio 14:30.

• Hunahunaa ang ubang drayber, ug likayi ang mga suliran. “Ang tawong maalamon mahadlok ug magpahilayo gikan sa daotan, apan ang buangbuang nahimong masuk-anon ug masaligon-sa-kaugalingon.”—Proverbio 14:16.

• Hupaya ang kasuko pinaagi sa nangayog pasaylo nga kompas o pulong. “Ang tubag, kon malumo, makapahupay sa kapungot.”—Proverbio 15:1.

• Ang uban tingali dali rang mapungot diha sa dalan, apan dili kinahanglang sundogon nimo sila. “Ayaw pakig-uban kang bisan kinsa nga maligutgoton.”—Proverbio 22:24.

• Ayaw pag-apil-apil sa panagbingkil sa uban. “Sa dili pa moulbo ang panag-away, lumakaw ka na.”—Proverbio 17:14.