Likayi ang Hinobrang Katulin ug Pagkaagresibo!

“KON ang kotse giimbento karong adlawa kini idili unta,” nagpatuo si Geoff Large, luyoluyong direktor sa pagkaluwas sa kadalanan sa RoSPA (Royal Society for the Prevention of Accidents) sa Britanya. “Dili ka gayod tugotang magbaligya sa butang nga makapatay ug makadaot sa un-tersiya sa milyong tawo kada tuig niini lamang nasora.”

Ang mga tiggamag sakyanan nasayod sa potensiyal nga kapeligrohan sa ilang produkto. Sila nagagastog daghan kaayong salapi ug nanlimbasog kaayo sa pagpauswag sa mga himang santa sa aksidente nga isukip sa paggama sa modernong mga sakyanan. Apan sumala sa gipahayag sa Sunday Express Magazine sa London: “Ang mga drayber nga mahunahunaon sa kasegurohan nahibalo nga ang pagpanalipod sa kotse—ug sa mga nagsakay niana—dili barato.” Bisan pag ang pag-anunsiyo tingali magpasundayag sa mga himang santa sa aksidente, unsay makabihag sa pagtagad sa pumapalit? Kadaghanan mao ang katakos sa sakyanan, kon sa unsang paagi makab-ot ang labawng katulinon nga labing dali, gahom niini, ingon man ang dagway nga hapsay ug pagkaiglulumba.

Ang retiradong huwes si Richard Spiegel nagtuo nga ang Alemang mga motorista daw “may neurotikong relasyon sa katulinon . . . sa gihapon mao ang labing subsob nga hinungdan sa aksidente.” Mao kining tinamdana ang gituohan niyang gipahimuslan sa “panganunsiyo sa industriya sa motor.” Matuod ba usab kini sa inyong nasod?

Ang laing mga hinungdan, sama sa mausbawong pagkaguot sa trapiko ug nagkamenos nga kalidad sa mga karsada, nagahimo sa pagmaneho nga labing peligroso sa daghang nasod. Ang mga taho gikan sa Brazil nagsentro sa mga kapeligrohan sa walay-markang mga kinasang-an sa dalan. “Sa maong mga kahimtang,” mipahayag ang Brazil Herald, “ang usa o daghan pang drayber kalit malibog, magpanuko, nga mahimong mosangko sa aksidente.”

Kay giatubang nianang mga kapeligrohana, kinahanglanon nga ang mga magdrayb sa moderno dakog-katakos nga mga sakyanan maoy kasaligan, bansay-kaayo, ug matinagdanong mga tawo. Ang Swekong basahong Trygg i trafiken? (Luwas sa Trapiko?) nagahatag niining pagbanabana: “Sunod sa katungod sa pagbotar, ang lisensiya sa usa ka drayber mao ang labing hinungdanong butang nga isalig kanimo sa katilingban.”

Paglikay sa Pagkaagresibo!

Ang katulin makapatay. Ang hubog nga mga drayber makapatay. ‘Apan,’ tingali moingon ka, ‘Nagasunod ako sa mga limitasyon sa katulinon, ug ako dili moinom ug alkohol dihang ako magmaneho. Ako nahibalo nga ang pagmaneho mahimong magkahulogan sa kinabuhi ug sa kamatayon. Unsa pay akong mahimo?’

“Ang kotse nagapadako sa katakos sa tawo, sa paglakawlakaw, nga magpaposible sa pag-abot sa labing dali sa lagyong mga distansiya kay sa iyang kaugalingong paagi,” nagsulat ang sikologong si Zulnara Port Brasil, nga nagdugang: “Kana sa kaugalingon dili daotan.” Busa hain man ang suliran? Sumala kang Zulnara, kini “anaa sa paagi sa pagdumala sa matag drayber sa maong gahom.”

Pihong ikaw mouyon sa Pranses nga peryodikong Le Monde nga mikomento: “Ang kaylap, naugmad nga tinamdan sa hunahuna magpahinabo nga atong isipon . . . ang manibela ingong simbolo sa gahom . . . Kon ang usa dili makalikay sa binuang sa uban . . . , labing menos ang usa makakontrolar sa iyang pagmaneho.”—Italiko amoa.

Ang modernong pagmaneho mas hago ug peligroso tungod sa gitawag sa Glasgow Herald “ang nagatubong lebel sa pagkaagresibo ug pagkadili-matinugoton sa luyo sa manibela.” Idugang niini “ang pagkamangiliton [ang batasan sa pagduso sa peligrosong situwasyon sa luwas nga kinutoban una mohunong] ug ang mga teknik sa pagtadlas ug pagdutdot,” nga nahimong “sa mausbawon kaylap sa punto sa pisikal nga kabangis ug pagbanggaay,” ug ikaw dunay resipe sa pagpangdaot diha sa mga karsada. Ang superintendente sa kapolisan sa Canada si Ken Cocke mikomento: “Nahikalimtan sa mga tawo ang tanang lagda—ug ang tanan nagadali. Kita makamatikod nga kinahanglang kita mas agresibo; ang tanan nagapanuklod ug walay mohulat sa linya.”

Kining agresibong kinaiya, nga timaan sa drayber karong adlawa, tinuod mohagit sa suliran. “Ang pinakadaotang sayop,” nagtaho ang Rheinischer Merkur, “mao ang pagdutdot kaayo. . . . Diyutay rang tiggamit sa karsada ang moapresyar kon unsay pagbati sa uban. Pananglitan, ang mga drayber sa tuling mga kotse kadaghanan mobating ang mga motorsiklista maoy peligro. Mobati silang mahagit, masina, ug ang kasina daling makahaling sa pagkaagresibo.” Kasagaran kaayo kining kinaiyaha nga “usa ka tawo sa tulo nga gikuwestiyon miangkon nga napikal o nainsulto pa tungod kay giunhan.”

Pagaunahon—Pagmaneho sa Luwas nga Paagi!

Ang nagtubong kabangis nga nagakahitabo sa dagkong kadalanan sa Tinipong Bansa daw nagapabanaag sa maong pagkaagresibo. Ang usa ka artikulo diha sa The Wall Street Journal, Agosto 3, 1987, ubos sa ulohang “Mga Drayber Nagakahimong Mas Mabangison,” mipahayag: “Sa mga siyudad sa tibuok nasod, namatikdan sa kapolisan ang pagdaghan sa mga pinusilay sa dagkong dalan, mga sumbagay ug ubang pagpangdaot, nga daghan nagsugod sa ginagmayng mga lalis tali sa mga drayber. Sa pila ka kaso ang mga motorista gipatay.” Ang The New York Times, Agosto 6, 1987, nagtaho: “Sukad sa tunga sa Hunyo, ang kabangisan sa deretsong kadalanan sa habagatang California nakapatayg upat ka tawo . . . ug nagbilin sa 15 ka naangol.”

Busa dili kaduhaduhaan kini: ang pagmaneho sa luwas nga paagi maoy kinahanglanon, sa atong kaugalingong kaayohan ug sa uban usab. Tapos sa pagreklamo bahin sa mga kinabuhi nga nawagtang kada tuig diha sa kadalanan sa Britanya, ang kanhi sekretaryo sa transportasyon si John Moore miawhag: “Ang pagkaluwas sa karsada . . . kinahanglang unahon sa tanang tiggamit sa karsada.”

Nan, sa praktikal nga bahin, sa unsang paagi makamaneho ka sa luwas nga paagi? Unsay angay nimong tan-awon? Unsang tambag ang ginahatag sa luwas, eksperyensiadong mga drayber? Ang among sunod artikulo, “Ugmara ang Luwas nga mga Batasan sa Pagmaneho,” magahisgot niining mga pangutanaha.