Kinaugalingong-Pagpanambal—Mga Benepisyo ug mga Risgo

Sinulat sa Koresponsal sa Pagmata! sa Brazil

“SA TIBUOK kalibotan nagkadako ang natad sa negosyo sa kinaugalingong-pagpanambal,” miangkon ang presidente sa usa ka dakong kompaniya sa mga tambal. “Ang mga tawo gustong mokontrolar sa ilang kaugalingong panglawas.” Bisan pag tinuod tingali kini, duna bay mga risgo nga angay nimong mahibaloan?

Siyempre, kon gamiton sa hustong paagi, ang medisina makahupay. Pananglitan, ang insulin ug mga antibiotiko bisan gani ang barato ug yanong pormula sa oral rehydration therapy nakaluwas ug daghang kinabuhi. Ang hagit sa kinaugalingong-pagpanambal mao ang pagtino kon kanus-a nga mas daghan ang mga benepisyo kay sa mga risgo.

Tinuod, sa pipila ka nasod ang kuwalipikadong medikal nga tabang lagmit layo kaayo o kaha mahal kaayo. Busa, daghang tawo ang nagsalig sa mga hunahuna sa mga higala ug mga paryente o sa kinaugalingong panghupay sa sakit nga mga libro alang sa impormasyon maylabot sa pagtambal. Dugang pa, “ang mga kampanya alang sa publisidad nagpasa sa ideya nga pinaagi sa pagpalit ug usa ka yanong kapsula, posibleng makabatog kahimsog ug kapiskay,” matod ni Fernando Lefèvre, usa ka propesor sa Unibersidad sa São Paulo, sa Brazil.a Ingong resulta, aron mabuntog ang mga epekto sa sobrang pagtrabaho, dili-sustansiyadong pagkaon, ug bisan ginagmayng emosyonal nga mga suliran, daghan ang modangop sa mga droga. Si Lefèvre midugang: “Inay pauswagon ang kalidad sa ilang kinabuhi, ang mga tawo mosulay sa pagsulbad sa ilang mga suliran pinaagi sa pagpalit ug tambal nga wala ireseta.” Ug kinsay nasayod kon ang mga pasyente husto bang nadayagnos?

Gawas pa sa paggamit ug medisina sa pagtambal sa mga balatian sama sa labad sa ulo, taas nga presyon, ug nagsuol nga tiyan, daghan ang mogamit ug medisina sa pagsagubang sa kabalaka, kahadlok, ug kamingaw. “Ang mga tawo mangayog tabang sa doktor tungod kay sila naghunahuna nga ang usa ka pildoras makasulbad sa suliran,” matod ni Dr. André Feingold. “Bisan ang mga propesyonal sa panglawas nakiling sa pagreseta ug mga pormula ug pagrekomendar ug daghang pagsusi. Walay paningkamot sa pagsusi sa medikal nga kasaysayan sa pasyente, kinsa sa kadaghanang kaso dunay gubot, mapit-os, ug makadaot nga estilo sa kinabuhi.” Miadmitir si Romildo Bueno, sa World Council for Prevention of the Abuse of Psychotropics (mga droga nga nag-usab sa panabot o panggawi): “Limitado ang panahon nga gigugol uban sa matag pasyente, ug ang doktor magpapauli dayon sa maong tawo, nga nagtambal lamang sa simtomas.” Ang paggamit ug mga droga “maoy medikal nga paagi sa [pagsulbad sa] katilingbanong mga suliran.” Bisan pa niana, ang laing doktor nagpasidaan nga daghang pasyente ang nagkinahanglan gayod ug mainampingon nga pagkaresetang mga droga nga moobra diha sa utok.

Human hisgoti ang “Prozac Fad,” ang mantalaan sa Brazil nga O Estado de S. Paulo nag-ingon: “Ang usa ka alibyo nga nahimong uso, sama sa bag-ong estilo sa buhok, maoy, labing menos, talagsaon.” Kini nagkutlo sa sikyatristang si Arthur Kaufman: “Ang kakulang sa hustong panglantaw ug katuyoan sa kinabuhi nagpatunghag talagsaong hitabo nga naghimo sa epektibong alibyo nga kaluwasan gikan sa tanang balatian.” Si Kaufman midugang: “Ang tawo nahimong labi pa ug labi pang nabalaka sa dihadihang mga alibyo, ug busa, sanglit nawad-an ug interes sa pagsusi sa mga hinungdan sa iyang mga suliran, siya mopili sa pagtomar ug pildoras sa pagsulbad niana.” Apan hilwas ba ang pagpanambal nga kinaugalingon?

Kinaugalingong-Pagpanambal​—Usa ka Risgo?

“Usa sa talagsaong mga kinaiya sa medikal nga natad sa ika-20ng siglo mao ang paghimo ug bag-ong mga droga,” matod sa The New Encyclopædia Britannica. Apan kini usab nag-ingon: “Lagmit mas daghan ang nahilo gumikan sa medisina kay sa bisan unsang ubang hinungdan.” Sa pagkatinuod, maingon nga makatambal ang medisina, kini usab makadaot. Ang mga pildoras nga mosumpo sa gana sa pagkaon “moobra diha sa sistema sa nerbiyos ug busa makapahinabo ug grabeng mga simtomas sama sa pagkadili-makatulog, mga kausaban sa panggawi, ug sa pipila ka kaso bisan pagmatamata,” misaysay ang magsusulat nga si Cilene de Castro. Siya midugang: “Apan si bisan kinsa nga naghunahunang ang mga pildoras sa anorexia moobra lamang ingong tigpugong sa gana sa pagkaon naglimbong sa iyang kaugalingon. Ang usa ka kapsula mahimong maoy sinugdanan sa sunodsunod nga mga alibyo, ang matag usa magneyutralisar sa epekto sa lain.”

Daghang komon gigamit nga mga droga makapahinabog paghilab sa tiyan ug bisan kaluod, pagsuka, ug pagdugo. Ang pipila ka droga mahimong makagiyan o makapahinabog kadaot sa mga rinyon ug atay.

Bisan ang popular nga mga produkto sa panglawas mahimong kadudahan. “Kining uso sa mga suplementong bitamina peligroso kaayo,” nagpasidaan si Dr. Efraim Olszewer, presidente sa medikal nga asosasyon sa Brazil. “Dili lang kay ang populasyon nagtambal sa kaugalingon kondili ang pipila ka wala-mahibalong mga doktor nagreseta ug kaduhaduhaang mga pormula, nga wala manumbaling sa mga kapeligrohan nga nalangkit.” Apan, laing doktor nag-ingon nga ang mga suplemento nga bitamina sa hustong mga dosis mahimong kinahanglanon o mapuslanon sa pagtambal sa pipila ka balatian ug mga kakulangan.

Luwas nga Kinaugalingong-Pagdayagnos—Sa Unsang Paagi?

Sanglit dili kita makaadto sa doktor sa matag panahon nga dili-maayo ang atong pamati, ang edukasyon bahin sa panglawas ug makataronganong kinaugalingong-pagpanambal mahimong mapuslanon alang sa atong mga pamilya. Bisan pa niana, sa dili pa motomar ug bisan unsang medisina, ang husto ug epektibong kinaugalingong-pagdayagnos gikinahanglan. Kon walay doktor sa duol o dili ka makaarang sa pag-adto sa doktor, ang pagkonsulta sa haom nga medikal nga reperensiyang basahon basin makatabang kanimo sa paghimog hustong dayagnosis. Pananglitan, ang American Medical Association nagpatik ug usa ka medikal nga giya sa pamilya nga naglakip sa 183-panid nga seksiyon sa mga tsart sa simtomas. Kini motultol sa pasyente latas sa sunodsunod nga mga pangutana nga mahimong tubagon ug oo o dili. Pinaagi niining proseso sa eliminasyon, ang usa ka suliran kasagarang mailhan.

Apan komosta ang papel sa mga doktor? Kanus-a kita mangayog propesyonal nga tabang? Sa unsang paagi malikayan nato ang sobrang pagkabalaka sa atong panglawas o pagpabaya? Sa pagkatinuod, sa kalibotan diin kaylap ang balatian ug mga sakit gumikan sa emosyon, sa unsang paagi mapahimuslan nato ang usa ka sukod sa maayong panglawas?

[Footnote]

[Blurb sa panid 4]

“Walay paningkamot sa pagsusi sa medikal nga kasaysayan sa pasyente, kinsa sa kadaghanang kaso dunay gubot, mapit-os, ug makadaot nga estilo sa kinabuhi.”—Dr. André Feingold

[Kahon sa panid 4]

Hilba nga mga Alibyo sa Panimalay

Sulod sa linibo ka tuig, ang mga tawo sa daghang kultura nagtambal sa ilang mga sakit pinaagi sa hilba nga mga alibyo, nga naggamit sa mga tanom nga makaplagan diha sa umahan ug kalasangan. Bisan ang daghang modernong mga droga hinimo gikan sa mga tanom, sama sa digitalis, nga gigamit sa pagtambal sa mga sakit sa kasingkasing. Busa, si Penelope Ody, usa ka membro sa National Institute of Medical Herbalists sa United Kingdom, nag-ingon diha sa iyang libro nga “dunay kapin sa 250 ka hilwas nga mga pagtambal sa pagtabang sa paghupay sa kasagarang mga mulo​—gikan sa ordinaryong mga ubo, sip-on, ug labad sa ulo ngadto sa linaing mga pagtambal alang sa mga sakitsakit sa panit, mga suliran sa paghilis, ug mga balatian sa mga bata.”

Siya misulat: “Ang hilbalismo kanunayng giisip nga ‘medisina sa katawhan’​—yanong mga alibyo nga magamit sa balay alang sa dili-grabeng mga balatian o sa pagsuplemento sa mas isog nga mga alibyo nga gireseta sa mga propesyonal alang sa laygay ug dili-laygay nga mga sakit.” Siya nagpadayon: “Bisan tuod ang kadaghanang hilba sa kinaiyanhon may pagkahilwas, angay kining hatagag linaing pagtagad. Ayaw lapasa ang gipahayag nga mga dosis o padayona ang pagtambal diha sa panimalay kon ang sakit nagpabilin, nagkagrabe, o kon ang tinuod nga dayagnosis kaduhaduhaan.”​—The Complete Medicinal Herbal.