“Anorexia” ug “Bulimia”—Ang mga Kamatuoran, ang mga Kapeligrohan

“Ang pagkaon nagdala ug emosyonal nga kabug-at nga labi pa ka bug-at kay sa bisan unsa nga matimbang sa mga kaloriya o gramos.”—Janet Greeson, awtor.

ANG anorexia ug bulimia mao ang duha ka labing komon nga mga abnormalidad sa pagkaon. Ang matag usa dunay kaugalingong talagsaong mga timailhan. Bisan pa niana, sa ato unyang makita, kanang duha mahimong peligroso—makamatay pa gani.

Anorexia—Pagpagutom sa Kaugalingon

Ang mga nag-antos sa anorexia, mga anorexic, dili mokaon o kaha mokaon ug diyutay kaayo nga sila mahimong makulangan sa sustansiya. Tagda ang 17-anyos nga si Antoinette, kinsa miingon nga sa usa ka yugto ang iyang timbang mius-os tingali ngadto sa 37 kilos—ubos kaayo alang sa usa ka tin-edyer nga 170 sentimetros ang gitas-on. “Wala molabaw sa 250 kaloriya ang akong gikaon kada adlaw ug gilista nako ang akong gikaon,” siya miingon.

Ang mga tawong may anorexia sobrang mabalaka sa pagkaon, ug himoon nila ang tanan aron dili motambok. “Misugod ako sa pagluwa sa akong pagkaon diha sa serbilyeta nga nagpakaaron-ingnong ako nagtrapo sa akong baba,” miingon si Heather. Si Susan kusog nga nag-ehersisyo aron moniwang. “Halos adlaw-adlaw,” siya miingon, “modagan ako ug 12 kilometros, o molangoy sulod sa usa ka oras, o kon dili mobati akog hilabihang kabalaka ug pagkasad-an. Ug kada buntag mabatonan nako ang akong kinadak-ang kalipay, kasagaran mao lamang ang akong tinuod nga kalipay, pinaagi sa pagtimbang sa pagtino nga ang akong timbang ubos gayod sa 45 kilos.”

Sa kabalit-aran, ang pipila ka tawong may anorexia mahimong ekselenteng mga tigluto ug modalit ug lamiang mga pagkaon nga sila mismo dili mokaon. “Sa dihang anaa ako sa akong kinagrabehang kahimtang,” matod ni Antoinette, “magluto ako sa tanang pagkaon diha sa balay ug maghimo sa tanang balon alang sa akong manghod nga lalaki ug babaye. Dili nako sila paduolon sa repridyeretor. Gibati nakong akoa ang tibuok kosina.”

Sumala sa librong A Parent’s Guide to Anorexia and Bulimia, ang pipila ka tawong may anorexia “mahimong hilabihan ka hapsay ug magbaod tingali nga ang tibuok pamilya mokab-ot sa ilang dili-realistikanhon lisod kab-otong mga sukdanan. Walay magasin o sapatos o tasa sa kape ang mahimong maanaa sa dili-hustong dapit bisan sa makadiyot ra. Mahimo tingali silang susama, o labi pa gani, ka mabalak-on sa personal nga kalimpiyo ug panagway, nga mogugol ug daghang oras diha sa banyo nga gitrangkahan ang pultahan ug dili tugotan ang uban nga mosulod aron makapangandam alang sa tunghaan o trabaho.”

Sa unsang paagi nabatonan kining talagsaong abnormalidad nga gitawag ug anorexia? Kasagaran, ang usa ka tin-edyer o batan-on—kasagaran kaayong usa ka babaye—magsugod sa pagpaniwang. Apan, sa dihang makab-ot na niya ang iyang tumong dili siya matagbaw. Sa pagpanamin, makita gihapon niya ang iyang kaugalingon nga tambok, ug busa mohukom siya nga mas maayo ganing magpaniwang pa. Kining maong siklo magpadayon hangtod nga ang timbang sa nagdiyeta mous-os ngadto sa 15 porsiyento o mas ubos pa sa kon unsay normal alang sa iyang gitas-on.

Niining puntoha ang mga higala ug mga membro sa pamilya magsugod sa pagpahayag sa ilang kabalaka nga ang nagdiyeta niwang na kaayo, bukog ug panit pa gani. Apan lahi ang panglantaw sa tawong may anorexia sa mga butang. “Wala ko maghunahuna nga daot kaayo kong tan-awon,” matod ni Alan, usa ka 175 sentimetros nga lalaking may anorexia kansang timbang sa usa ka yugto mius-os ngadto a 33 kilos. “Kon mas dako ang maiban sa imong timbang,” siya miingon, “labi pang matuis ang imong hunahuna ug dili na nimo tatawng makita ang imong kaugalingon.”a

Paglabay sa panahon, ang anorexia mahimong motultol ngadto sa grabeng mga suliran sa panglawas, lakip sa osteoporosis ug kadaot sa rinyon. Mahimo gani kining makamatay. “Giingnan ko sa akong doktor nga gihikawan nako ang akong lawas sa daghan kaayong sustansiya nga duha pa ka bulan sa akong mga batasan sa pagkaon, ug ako mamatay na unta sa kakulang sa sustansiya,” matod ni Heather. Ang The Harvard Mental Health Letter nagtaho nga latas sa napulo-ka-tuig nga yugto, mga 5 porsiyento sa kababayen-an nga gidayagnos nga may anorexia nangamatay.

Bulimia—Hinobrang Pagkaon ug Pagpurga

Ang timailhan sa abnormalidad sa pagkaon nga nailhang bulimia nervosa mao ang hinobrang pagkaon (paspas nga pagkaon ug daghang pagkaon, tingali hangtod sa 5,000 ka kaloriya o kapin pa) ug unya pagpurga (habwaan ang estomago, kasagaran pinaagi sa pagsuka o paggamit ug pakalibang.)b

Kasukwahi sa anorexia, ang bulimia dili daling mailhan. Ang nag-antos dili tingali niwang kaayo, ug ang iyang mga batasan sa pagkaon morag may pagkanormal—labing menos alang sa uban. Apan alang sa tawong may bulimia, ang kinabuhi dili gayod normal. Sa pagkatinuod, magsige siyag hunahuna sa pagkaon nga ang tanang ubang butang dili hinungdanon. “Kon magsige akog kaon ug suka, mas menos ang akong pagtagad sa ubang mga butang o sa mga tawo,” matod sa 16-anyos nga si Melinda. “Sa pagkatinuod nalimot ako kon unsaon paglingawlingaw uban sa mga higala.”

Si Geneen Roth, usa ka magsusulat ug magtutudlo sa natad sa mga abnormalidad sa pagkaon, naghubit sa hinobrang pagkaon ingong “usa ka trayenta-minutos nga pagkabuang, usa ka pagtidlom ngadto sa masakit nga dapit nga walay mga restriksiyon.” Siya nag-ingon nga panahon sa hinobrang pagkaon “walay hinungdanon—dili ang mga higala, dili ang pamilya . . . Walay hinungdanon kondili ang pagkaon.” Usa ka 17-anyos nga nag-antos nga ginganlag Lydia naghubit sa iyang kahimtang uban ang tin-awng pagtandi. “Gibati nakong sama sa tigtantan sa basura,” siya miingon. “Paspas nga mokaon ug daghan, usapon kana, isuka kana. Balikbalik, mao ra gihapong butanga.”

Ang tawong may bulimia mohimo sa tanan aron dili motambok nga kasagarang mosangpot gumikan sa iyang dili-mapugngang pagkaon. Busa, dihadiha human sa hinobrang pagkaon pugson niya pagpasuka ang iyang kaugalingon o motomar ug mga pakalibang aron mogawas ang pagkaon sa dili pa kini mahimong tambok sa lawas.c Bisan tuod kining ideyaha morag ngil-ad tingaling paminawon, ang batid nga tawong may bulimia wala maglantaw niini nianang paagiha. “Kon magsige ka ug kaon ug purga, mahimong mas sayonan ka,” misaysay ang social worker nga si Nancy Kolodny. “Ang imong unang mga pagbati sa kangil-ad o bisan kahadlok dali rang mapulihan sa agda nga sublion kining bulimic nga mga sumbanan.”

Ang bulimia peligroso kaayo. Pananglitan, ang balikbalik nga pagpurga pinaagi sa pagsuka magladlad sa baba sa makadaot nga mga asido sa estomago, nga mahimong mokutkot sa enamel sa ngipon sa tawong may bulimia. Ang maong batasan makadaot usab sa tutonlan, atay, mga baga, ug kasingkasing sa nag-antos. Sa grabeng mga kaso, ang pagsuka makapahinabog pagkasisi sa estomago ug bisan kamatayon. Ang hinobrang paggamit ug pakalibang mahimong makadaot usab. Makadaot kini sa obra sa tinai ug mahimong motultol usab sa nagapadayon nga kalibang ug pagdugo sa lubot. Susama sa pagsigeg suka, ang pag-abuso sa mga pakalibang mahimong, sa grabeng mga kahimtang, motultol sa kamatayon.

Sumala sa National Institute of Mental Health, ang gidaghanon sa mga abnormalidad sa pagkaon kanunayng nagauswag. Unsay nagtukmod sa usa ka batan-ong babaye sa pagpameligro sa kaugalingon pinaagi sa pagpagutom? Nganong ang lain mabalaka pag-ayo sa pagkaon nga siya maghinobra ug unya mabalaka pag-ayo sa iyang timbang nga mobati siyang mapugos sa pagpurga? Kining mga pangutanaha susihon sa sunod nga artikulo.

[Mga footnote]