Mga Batan-on Nangutana . . .

Nganong Nabalaka Ako Kaayo sa Akong Timbang?

“Adunay dili-mapugngang panagbugno nga nagakahitabo sulod sa akong hunahuna. Ang usa ka bahin nako gustong mokaon, apan ang laing bahin modumili sa pagkaon tungod kay nahadlok kong motambok kaayo.”—Jaimee.

UNSAY imong gikahadlokan labaw sa tanan? Sa walay pag-ukon-ukon, daghang batan-ong babaye motubag: ang pagtambok. Sa pagkamatuod, gipadayag sa usa ka surbi nga ang batan-ong mga babaye karon mas nahadlok nga motambok kay sa nukleyar nga gubat, kanser, o bisan mawad-an sa ilang mga ginikanan!

Usahay makapakurat nga ang mga kabalaka maylabot sa timbang sa usa mosugod sa sayong pangedaron. Bisan wala pa sila matin-edyer, nag-ingon si Dr. Catherine Steiner-Adair, daghang batang babaye ang mag-estoryahanay bahin sa katambok—mga pag-estoryahanay nga niana ilang ipadayag sa usag usa ang ilang dili-pag-angay sa ilang mga lawas. Walay duhaduha, labaw pa kana kay sa pag-estoryahanay lamang. Sa surbi sa 2,379 ka batang babaye, 40 porsiyento ang aktuwal nga naningkamot nga magpaniwang. Ug kadtong gisurbi maoy nuybe ug diyes anyos lamang ang pangedaron!

Ngadtongadto, daghan niining maong mga batan-on ang malit-ag tingali sa uso nga mga pagdiyeta. Mas grabe pa, ang pipila tingali maparehas sa 20-anyos nga si Jenna. Sa gitas-ong 160 sentimetros, kining maong batan-ong babaye may timbang lamang nga 40 kilos! “Dili lang gyod ko gustong mokaon,” matod ni Jenna. “Ang akong dakong gikabalak-an mao nga migugol kog tulo ka tuig sa pagpaningkamot nga moniwang, ug pinaagi sa pagkaon motambok na usab ako sulod lang sa usa ka bulan.”

Tingali makasabot ka sa gibati ni Jenna. Tingali ikaw usab gusto nga moniwang aron matahom kang tan-awon. Siyempre, dili sayop nga mabalaka ka mahitungod sa imong panagway. Ugaling, alang kang Jenna ang pangandoy nga moniwang halos mokalas sa iyang kinabuhi. Sa unsang paagi?

Nagpagutom Hangtod Mamatay

Si Jenna nakigbugno nianang peligrosong abnormalidad sa pagkaon nga gitawag ug anorexia nervosa. Mao usab si Jaimee, nga gikutlo sa sinugdanan. Sulod sa usa ka panahon, kining maong mga batan-ong babaye sa literal nagpagutom sa ilang kaugalingon hangtod mamatay, ug wala sila mag-inusara. Gibanabana nga 1 sa 100 ka batan-ong babaye ang nag-antos sa anorexia. Kana nagkahulogan nga minilyon sa batan-ong kababayen-an ang naapektohan—tingali usa nga kaila pa gani nimo!a

Ang anorexia mosugod nga medyo dili-makadaot. Ang usa ka batan-ong babaye mahimong mosugod sa daw dili makadaot nga pagdiyeta, tingali aron lamang moniwang ug gamay. Ugaling, sa dihang makab-ot na niya ang iyang tumong dili pa siya matagbaw. “Tambok gihapon ko kaayo!” siya moingon samtang wala-ganahing nagtan-aw sa salamin. Busa nakahukom siya nga magpaniwang pag gamay. Dayon gamay pa. Ug gamay pa. Ang sumbanan gipahiluna, ug ang mga binhi sa anorexia gipugas.

Siyempre, dili tanang nagdiyeta adunay anorexia. Ang pipila adunay makataronganong mga kabalaka sa ilang timbang, ug alang kanila, ang pagpaniwang ug gamay mahimong mapuslanon. Apan daghang batan-ong babaye ang may natuis nga panglantaw sa ilang lawas. Ang FDA Consumer nagtandi sa pagbaton ug natuis nga panglantaw sa lawas ngadto sa pagtan-aw sa salamin nga mopahiwi sa dagway diha sa usa ka dapit nga lulinghayawan. “Mas tambok ang imong tan-aw sa imong kaugalingon kay sa tinuod,” matod sa magasin.

Busa, ang tawong may anorexia adunay dili-normal nga kahadlok nga motambok—bisan pag niwang na siya kaayo. Siya mahimong dili-mapugngang mag-ehersisyo aron dili motambok ug magpatimbang ug makadaghan sa usa ka adlaw aron paneguroon nga dili siya mobalik sa kanhi. Kon mokaon siya, mokuha ra siyag gamay kaayo. O kaha dili gayod siya mokaon. “Adlaw-adlaw moeskuyla ko dala ang paniudto nga giandam sa akong mama alang kanako, ug halos adlaw-adlaw ako kining ilabay,” matod ni Heather. “Wala magdugay naanad na kaayo akong dili mokaon nga bisan pag gusto nakong mokaon, dili ako makahimo. Dili ako gutomon.”

Sa sinugdan, ang mga tawong may anorexia sama ni Heather malipay nga makita ang ilang pagniwang. Apan ang kakulang sa hustong nutrisyon sa ngadtongadto magpahinabog kadaot. Ang tawong may anorexia mahimong katulgon ug luyahon. Ang iyang buluhaton sa eskuylahan mosugod nga maapektohan. Ang iyang regla tingali mohunong.b Sa ulahi, ang pitik sa iyang kasingkasing ug presyon sa dugo mahimong peligrosong mous-os. Bisan pa niana, ang tawong may anorexia wala mahibalo sa bisan unsang kapeligrohan. Sa pagkatinuod, ang bugtong kapeligrohan nga iyang nailhan mao kanang pagbalik sa timbang nga iya nang nawala—bisag usa ka libra niini.

Hinunoa, ang anorexia dili lamang mao ang bugtong abnormalidad sa pagkaon ni mao kini ang labing kaylap. Ang bulimia nervosa maoy usa ka hampak nga nag-apektar abot sa tulo ka pilo sa gidaghanon sa mga batan-ong babaye nga naapektohan sa anorexia. Dayon anaa ang dili-mapugngang hinobrang pagkaon, nga suod nga nalangkit sa bulimia. Atong susihon pag-ayo kining maong mga sakit.

Ang Sekretong Hampak

“Ang akong higala di pa dugayng mitug-an nga sekreto siyang mokuhag pagkaon ug mokaon niini sa tago. Dayon pugson niya ang iyang kaugalingon sa pagsuka. Siya miangkon nga ginahimo niya kini sulod na sa duha ka tuig.” Niining mga pulonga, ang usa ka batan-on nga misulat sa lindog sa mga tambag sa usa ka magasin naghubit sa kasagarang mga simtoma sa abnormalidad sa pagkaon nga nailhan ingong bulimia.

Ang tawong may bulimia hinobrang mokaon, o mokaon ug daghan kaayong pagkaon sa mubo lamang nga panahon. Dayon iyang pagawason sa iyang lawas ang pagkaong iyang gikaon, sagad pinaagi sa pagpugos sa pagpasuka sa iyang kaugalingon.c Itugot nato, ang ideya nga habwaan ang estomago niining paagiha morag ngil-ad tingaling paminawon. Apan, ang social worker nga si Nancy J. Kolodny misulat: “Kon magsige ka ug kaon ug purga, mas sayonan ka. Ang imong unang mga pagbati sa kangil-ad o bisan kahadlok dali rang mapulihan sa agda nga sublion kining maong mga sumbanan sa bulimia.”

Ang anorexia ug bulimia gitawag nga magkalahing mga simtoma gikan sa mao rang hinungdan. Bisan tuod magkalahi ang ilang mga simtoma, kining duha ka abnormalidad gisugnoran sa sobrang kabalaka sa pagkaon.d Apan, dili sama sa anorexia, ang bulimia mas sayon nga huptang sekreto. Kon buot sabton, ang hinobrang pagkaon nagpugong sa nag-antos nga moniwang, ug ang pagpurga nagpugong kaniya nga motambok. Busa, ang tawong may bulimia malagmit nga dili tambok kaayo ni niwang, ug diha sa publiko ang iyang mga panggawi sa pagkaon mopatim-aw nga daw normal. “Sulod sa siyam ka tuig,” matod sa babayeng ginganlag Lindsey, “maghinobra kog kaon ug mosuka hangtod upat ug lima ka beses adlaw-adlaw. . . . Walay usa nga nasayod sa akong bulimia, tungod kay hilwas ko kining gitago luyo sa pagpakaaron-ingnon sa katakos, kalipay, ug igoigo ra nga timbang sa lawas.”

Apan, medyo lahi kini sa tawong nag-antos sa dili-mapugngang hinobrang pagkaon. Sama sa tawong may bulimia, kining tawhana mokaon ug daghan kaayong pagkaon sa usa ka higayon. Ang The New Teenage Body Book nag-ingon: “Sanglit kini nga panggawi sa hinobrang pagkaon mahitabo nga walay pagpurga, ang timbang sa dili-mapugngang hinobrang tigkaon moabot gikan sa medyo tambok ngadto sa tambok kaayo.”

Mga Kapeligrohan sa Panglawas

Ang tanang tulo ka abnormalidad sa pagkaon makapahinabo ug seryosong mga kapeligrohan sa panglawas sa usa. Ang anorexia makapahinabo ug grabeng malnutrisyon, ug sa daghang kaso—gibanabana sa uban nga moabot sa 15 porsiyento—kini makamatay. Ang hinobrang pagkaon, sundan man sa pagpurga o dili, makadaot sa panglawas. Sa ulahi, ang sobrang katambok mosangpot ngadto sa makapameligro-sa-kinabuhi nga sakit sa kasingkasing, diabetes, ug bisan pipila ka matang sa kanser. Ang pagpugos sa pagpasuka sa kaugalingon makasisi sa tutonlan, ug ang pag-abuso sa pakalibang ug pagpaihi mahimong mosangpot sa paghunong sa pitik sa kasingkasing diha sa hingaping mga kahimtang.

Apan, adunay laing bahin sa mga abnormalidad sa pagkaon nga kinahanglang hatagag pagtagad. Kadtong nag-antos sa anorexia, bulimia, ug dili-mapugngang hinobrang pagkaon kasagarang dili malipayon. May kiling sila sa pagbaton ug gamayng pagtahod sa kaugalingon ug adunay mas dakong purohan nga mag-antos sa kabalaka ug depresyon. Tin-aw, sila nanginahanglan ug tabang. Apan sa unsang paagi kadtong may abnormalidad sa pagkaon matabangan nga makalingkawas sa sobrang kabalaka sa ilang timbang? Kining maong pangutana pagatagdon sa umaabot nga artikulo niini nga serye.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 14]

Usa ka Natuis nga Panglantaw sa Lawas

Kasagaran sa mga batan-ong babaye nga nabalaka sa ilang timbang ang walay katarongan nga mabalaka. Sa usa ka pagtuon, 58 porsiyento sa mga babaye tali sa pangedarong 5 ug 17 ang nagtuong tambok sila, sa dihang, sa pagkatinuod, 17 porsiyento lamang ang tambok. Sa laing pagtuon, 45 porsiyento sa kababayen-an nga tinuod nga kulang ug timbang ang naghunahuna nga sila bug-at ra kaayo! Nakaplagan sa usa ka surbi sa Canada nga 70 porsiyento sa kababayen-an sa maong nasod ang nabalaka sa ilang timbang, ug 40 porsiyento ang nalangkit sa nag-usab-usab nga pagdiyeta—usa ka sumbanan sa pagniwang ug dayon pagtambok pag-usab.

Dayag, ang usa ka natuis nga panglantaw sa lawas makapahinabo sa pipila ka batan-ong babaye nga sobrang mabalaka bahin sa usa ka butang nga dili gayod usa ka suliran. “Aduna akoy higala nga motomar ug dagkong dosis sa mga pildoras nga pangdiyeta ug may nailhan akong pipila ka batan-ong babaye nga may anorexia,” matod sa 16-anyos nga si Kristin. Siya midugang: “Wala gayoy usa kanila nga tambok.”

Nga may maayong katarongan, ang magasing FDA Consumer nagrekomendar: “Imbes nga magdiyeta tungod kay ang ‘tanan’ nagahimo niini o tungod kay dili ka ingon ka niwang sa imong gusto, susiha una gikan sa usa ka doktor o nutrisyonista kon bug-at ka ba kaayo o tambok kaayo sa imong edad ug gitas-on.”

[Hulagway sa panid 15]

Daghan nga nabalaka sa ilang timbang ang walay katarongan nga mabalaka