De-Kalidad nga Kinabuhi Bisag Pungkol

“ANG tigtungas mibalik sa tayuktok.” Maoy gipahayag sa usa ka mantalaan sa dihang si Tom Whittaker nakaabot sa tayuktok sa Mount Everest. Daghan ang mikatkat sa maong habog nga bukid kaniadto, apan si Tom Whittaker mao ang unang pungkol nga nakahimo niana! Si Whittaker naputlan sa iyang tiil diha sa usa ka aksidente sa trapiko. Apan ang artipisyal nga tiil, usa ka prosthesis, nagpaposible kaniya sa pagsugod pag-usab sa iyang esport. Ang susamang mga himan nagtugot sa linibong uban pang mga pungkol nga makapahimulos ug de-kalidad kaayong kinabuhi. Sa pagkatinuod, dili na talagsaon nga makita ang mga pungkol nga nanagan, nagdulag basketbol, o nagbisikleta.

Ang unang mga bersiyon sa artipisyal nga mga bitiis ug mga kamot maoy yanong mga kahoy nga ugsok ug puthaw nga mga kaw-it. Apan ang mga kauswagan miabot sa dihang ang mga gubat nagbilin ug linibong pungkol. Dili ikatingala, usa ka siruhano sa kasundalohan—ika-16 nga siglong Pranses nga si Ambroise Paré—ang gipasidunggan nga maoy nagpasiugda sa unang matang sa tinuod nga artipisyal nga mga kasway. Ang artipisyal nga mga kasway karon naggamit ug hydraulics, modernong mga lutahan sa tuhod, malubaylubay nga tiil nga hinimo sa carbon fiber, silicone, mga plastik, ug ubang modernong mga produkto nga makapaarang sa daghang tawo sa paglakaw ug paglihok nga mas natural ug komportable kay sa gidamgo sukad nga maposible. Ang kauswagan diha sa microelectronics nagtugot sa artipisyal nga mga bukton ug mga kamot nga makontrolar sa mas kinaiyanhong paagi. Ang artipisyal nga mga kasway nagpaarang-arang usab sa panagway. Ang modernong artipisyal nga mga kasway nag-apil sa mga tudlo sa kamot ug tiil, ug ang uban mora ganig dunay kaugatan. Sa pagkatinuod, usa ka babayeng modelo nga napungkol ang bitiis tungod sa kanser gitaoran ug artipisyal nga bitiis nga natural kaayong tan-awon nga nakapadayon siya sa iyang karera nga pagmodelo.

Hinungdanon ang Tinamdan sa Hunahuna

Bisan pa niana, ang eksperto sa mental nga kahimsog nga si Ellen Winchell nagpasidaan: “Sa dihang makaagom ka ug personal nga krisis sama sa pagkapungkol, ikaw gisulayan sa hilabihan sa matag kahimtang sa imong pagkatawo—pisikal, emosyonal, mental, ug espirituwal.” Tagda si William, kinsa naputlag bitiis tungod sa gangrena human masamad. Siya miingon: “Ang usa sa mga yawi sa pagbuntog sa bisan unsang pagsulay sa kinabuhi mao ang atong tinamdan sa hunahuna. Wala gayod nako lantawa ang akong depekto ingong kabilinggan. Hinunoa, gihuptan nako ang positibong panglantaw mahitungod sa bisan unsang mga kapakyasan nga akong nabatonan sukad sa akong pagkaaksidente.” Si Ellen Winchell, nga naputlan mismo ug kasway, miuyon, nga nag-ingon nga ang mga tawong dunay positibong panglantaw lagmit kaayong mas makapasibo sa pagkapungkol kay sa mga tawo nga dulom ug panglantaw. Sumala sa giingon sa Bibliya, “ang kasingkasing nga malipayon maoy usa ka maayong tambal.”—Proverbio 17:22.

Ang Pagmata! nakigsulti sa daghang Kristohanon nga nakapasibo pag-ayo sa pagkapungkol. Kadaghanan nagsugyot nga ang mga pungkol maglikay nga mahimong maulawon kaayo o magtago sa ilang mga depekto. “Mas makahasol kanako kon ang uban mobati nga usa kini nianang dili angayng hisgotan,” matod ni Dell, kinsa giputlan ug walang bitiis ubos sa tuhod. “Alang kanako, kana nakapahimo lamang sa tanan nga dili-komportable.” Ang ubang mga eksperto nagsugyot nga kon ang imong tuong kamot naputol ug ikaw ipailaila sa usa ka tawo, kinahanglang makiglamano ka ginamit ang walang kamot. Ug kon dunay mangutana bahin sa imong artipisyal nga kasway, sultii siya bahin niana. Ang imong pagkadili-maulaw motabang sa laing tawo sa pagrelaks. Kasagaran, ang kabildohay sa dili madugay mabalhin ngadto sa laing mga ulohan.

Dunay “panahon sa pagkatawa.” (Ecclesiastes 3:4b) Usa ka babaye nga naputlan ug kamot miingon: ‘Labaw sa tanan, hupting buhi ang imong katakos sa pagpakatawa! Kinahanglang hinumdoman nato kanunay nga ang atong tinamdan bahin sa atong kaugalingon sa dakong bahin magtino sa tinamdan sa kalibotan nganhi kanato.’

“Panahon sa Paghilak”

Human maputol ang iyang bitiis, si Dell sa sinugdan miingon sa iyang kaugalingon, “Wala nay paglaom. Natapos na ang akong kinabuhi.” Si Florindo ug Floriano parehong napungkol tungod sa mga mina sa yuta sa Angola. Si Florindo miingon nga siya mihilak sulod sa tulo ka adlaw ug gabii. Si Floriano susamang nakigbugno sa iyang mga pagbati. “Ako 25 anyos pa lamang niadto,” siya misulat. “Usa ka adlaw ako makahimo sa tanan, ug pagkasunod adlaw dili gani ako makatindog. Ako naguol ug naluya.”

Dunay “panahon sa paghilak.” (Ecclesiastes 3:4a) Ug natural lamang nga moagi sa yugto sa pagbangotan sa dihang nakaagom ka ug kapildihan. (Itandi ang Maghuhukom 11:37; Ecclesiastes 7:1-3.) “Aron mohunong sa pagbangotan kinahanglang moagi ka niana,” misulat si Ellen Winchell. Ang pagpahayag sa atong mga pagbati ngadto sa dunay-empatiyang mamiminaw subsob nga makatabang pag-ayo. (Proverbio 12:25) Apan ang pagbangotan dili magpadayon hangtod sa hangtod. Ang pipila ka indibiduwal tingali temporaryong mabalhinog pagbati, hinawayon, mabalak-on, o tig-inusara human sa masakit nga hitabo sa pagkapungkol. Bisan pa niana, kining maong mga pagbati kasagarang mawala. Kon dili, lagmit mipuli ang klinikal nga depresyon—usa ka sakit nga kasagarang nagkinahanglan ug pagtambal. Ang mga membro sa pamilya ug mga higala kinahanglang magmaigmat sa bisan unsang mga ilhanan nga ang ilang minahal nanginahanglan sa maong tabang.a

Si W. Mitchell, kansang mga bitiis naparalisar, misulat: “Kitang tanan nagkinahanglag mga tawo nga may kaikag. Maantos ang halos bisan unsa kon ang usa mobati nga gilibotan sa pundok sa mga higala ug pamilya, samtang ang usa ka gamayng kapakyasan mahimong makababag sa usa ka tawo nga nanglimbasog latas sa kinabuhi nga nag-inusara. Ug ang mga panaghigala dili kay sulagmang mahitabo, kinahanglan kining aktibong sugdan ug aktibong mentinahon, o kini malawos.”—Itandi ang Proverbio 18:24.

De-Kalidad nga Pagkinabuhi, Bisag Pungkol

Bisan pa sa ilang depekto, daghang pungkol ang nakaarang sa pagkinabuhi ug de-kalidad nga kinabuhi. Si Russell, pananglitan, natawo uban lamang sa ibabawng bahin sa iyang walang bitiis. Sa edad nga 78 anyos, regular gihapon siyang nag-ehersisyo ug nagkinabuhi ug tugob nga kinabuhi, bisan tuod karon naggamit na siya ug sungkod. Kinaiyanhong masadyaon, si Russell misugid nga ang iyang dugay nang angga maoy Malipayon.

Si Douglas, kinsa naputlag bitiis panahon sa Gubat sa Kalibotan II, naglakaw nga inabagan sa modernong artipisyal nga bitiis. Ingong usa sa mga Saksi ni Jehova, nakapahimulos siya sa pag-alagad ingong regular payunir, usa ka bug-os-panahong ebanghelisador, sulod sa unom ka tuig. Ug nahinumdom ka ba kang Dell, kinsa naghunahuna nga ang iyang kinabuhi natapos na sa dihang naputlan siya ug bitiis? Siya usab nagkinabuhing matagbawon ingong payunir, ug siya nakaarang sa pagsuportar sa iyang kaugalingon.

Apan, sa unsang paagi nakapadayon sa pagkinabuhi ang mga pungkol diha sa kabos ug gihasi-sa-gubat nga mga nasod? Matod pa sa World Health Organization: “Ang katinuoran karon mao nga gamayng porsiyento lamang sa mga tawong dunay mga depekto ang nakadawat ug tabang.” Daghan ang kinahanglang magsalig sa mga sungkod ug dili-maayog klaseng mga kratses aron makalakawlakaw. Bisan pa niana, usahay mabatonan ang tabang. Si Floriano ug Florindo, ang taga-Angola nga mga biktima sa mina sa yuta, parehong nakakuha ug artipisyal nga mga kasway pinaagi sa International Red Cross ug sa Sweko nga gobyerno. Si Floriano malipayong nag-alagad ingong ministeryal nga alagad diha sa lokal nga kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova, ug si Florindo nag-alagad ingong ansiyano ug bug-os-panahong ebanghelisador.

Usa ka asosasyon nga nag-atiman sa dunay mga depekto maayong nagpahayag niana sa dihang kini miingon: “Ang bugtong baldado nga mga tawo mao kadtong nawad-ag kaisog!” Makaiikag, ang Bibliya dunay dakong bahin sa paghatag ug kaisog sa dunay mga depekto. “Ang pagkakat-on sa kamatuoran sa Bibliya samtang ako nagpahiuli nakatabang kanako ug dako,” matod ni Dell. Sa susama, si Russell miingon: “Ang akong gibase-sa-Bibliya nga paglaom kanunayng nagtabang kanako latas sa mga kalisdanan.” Unsa ba gayod ang paglaom nga gitanyag sa Bibliya alang sa dunay mga depekto?

[Footnote]

[Kahon sa panid 8]

Hinanduraw nga Sakit

Ang hinandurawng pagbati nga dunay kasway nagtumong sa tinuod gayod nga pagbati nga ang naputol nga kasway anaa gihapon. Mao kana ang normal nga bation sa mga pungkol human sa operasyon, ug kana tinuod kaayo nga ang usa ka pulyeto alang sa mga pungkol nag-ingon: “Pagbantay sa hinandurawng pagbati sa dihang mobangon gikan sa kama o motindog gikan sa lingkoranan nga wala ang imong artipisyal nga kasway. Kanunayng motan-aw sa ubos aron sa pagpahinumdom sa imong kaugalingon nga wala na ang imong tiil.” Usa ka pasyente nga naputlan sa iyang mga bitiis mitindog aron molamano sa iyang doktor apan, hinunoa, nalup-og sa salog!

Ang laing suliran mao ang hinandurawng sakit sa kasway. Mao kini ang aktuwal nga kasakit nga bation nga morag naggikan sa giputol nga kasway. Ang kagrabehon, matang, ug gidugayon sa hinandurawng sakit magkalainlain sa matag tawo. Ikalipay, ang hinandurawng pagbati ug hinandurawng sakit kasagarang momenos paglabay sa panahon.

[Hulagway sa panid 6]

Ang modernong artipisyal nga mga kasway naghimo sa kinabuhi nga labi pa gayong makalingaw alang sa daghang tawong dunay depekto sa lawas

[Credit Line]

Letrato kortesiya sa RGP Prosthetics

[Hulagway sa panid 7]

Ang pagbangotan maoy normal nga reaksiyon ngadto sa grabeng kapildihan

[Hulagway sa panid 8]

Daghang tawong dunay depekto sa lawas nakapahimulos ug de-kalidad nga kinabuhi