“Igo ra Kong Nagkuha sa Akong Sulat”
“DILI gyod ko malimot niadtong Lunesa sa buntag nga didto ko sa post office,” miingon si Andre, usa ka puti nga natawo sa South Africa ug nagpuyo sa Namibia. “Daghang tawo niadtong tungora, ug dili layo sa akong nahimutangan dihay bag nga daw walay nanag-iya. Akong gikuha ang akong sulat ug mibiya. Human makapadagag mga tres minutos, nakadungog kog kusog kaayong buto. Nahibaloan nako sa ulahi nga usa ka bomba ang mibuto pipila ka piye gikan sa akong gibarogan.”
“Igo ra kong nagkuha sa akong sulat,” miingon si Andre. “Apan nakurat kaayo ko sa pagkahibalo nga nangamatay ang inosenteng mga tawo, nga daghan kanila akong mga kaila. Matugaw gihapon kong maghunahuna niana, bisan tuod nahitabo kana 25 ka tuig na ang milabay. Usahay, mahinumdom ko sa maong trahedya ug makaingon nga diriyot kong mamatay.”
Problema sa Tibuok Kalibotan
Lagmit wala ka makasinatig sama niana, apan hayan nakabalita ka nga ang maong mga pag-atake subsob nga nagakahitabo sa tibuok kalibotan. Nagkadaghan ang naghimog kapintasan, sagad gitawag ug terorismo, aron makab-ot ang ilang tumong.—Tan-awa ang kahong “Kinsa ang mga Terorista?” sa sunod nga panid.
Nakaplagan sa usa ka tigdukiduki nga niadtong 1997 “upat lamang ka nasod ang kanunayng nahitaboan ug mga suicide attack.” Apan pagka-2008, kining maong tigdukiduki misulat nga “kapin sa trayenta ka nasod nga nahimutang sa matag kontinente gawas sa Australia ug Antarctica ang nakaagom sa malaglagong epekto sa mga suicide attack.” Siya mihinapos nga “nagkadaghan ang mga organisasyon nga naghimo niana, nga nakapatayg mas daghang tawo kada tuig.”—The Globalization of Martyrdom.
Hunahunaa ang pag-atake nga gihisgotan sa sinugdan. Ang grupo nga nagbutang sa maong bomba nag-isip sa ilang kaugalingon ingong mga tiglaban sa kagawasan. Sila naningkamot nga maangkon ang kagawasan gikan sa gobyerno nga nagmando sa ilang nasod niadtong tungora. Apan unsay nagtukmod sa mga tawo sa pagbuhat nianang mga butanga aron sa pagkab-ot sa ilang mga tumong? Tagda ang kasinatian ni Hafeni.
Si Hafeni natawo sa Zambia ug nagdako sa kampo sa mga kagiw sa silingang kanasoran. Siya miingon: “Napungot ko sa linuog ug di-makataronganong pagtratar nga naagoman sa akong pamilya ug sa uban.” Busa miduyog siya sa militanteng grupo nga gianiban sa iyang ginikanan.
Sa paghinumdom sa maong mga panahon, si Hafeni mipadayon pag-asoy: “Ang makapaguol kaayo mao ang epekto diha sa emosyon sa pagkinabuhi ingong kagiw. Ang mga bata mahimulag sa ilang mga inahan, amahan, ug mga igsoon. Ang mga dagko na atua sa panggubatan. Daghan kanila ang wala na makabalik. Wala gyod nako makit-i ang akong amahan, bisan sa letrato lang. Ang ako lang nahibaloan mao nga siya namatay sa pagpakiggubat. Hangtod karon nagpabilin gihapon ang kasakit nga akong gibati.”
Dayag nga komplikado kaayo ang mga isyu. Kon mas masabtan nimo kana, imong masayran kon unsay kinahanglang buhaton aron matapos ang maong kapintasan.
[Kahon/Hulagway sa panid 4]
KINSA ANG MGA TERORISTA?
Ang tigdukiduki nga si Mark Juergensmeyer misaysay: “Ang paggamit sa pulong nga ‘terorismo’ sa paghubit sa mapintas nga mga buhat nagdepende kon giunsa pag-isip sa usa ang maong mga buhat. Sagad, ang paggamit sa maong termino nagdepende sa panglantaw sa usa sa kalibotan: kon ang kalibotan malinawon, ang kapintasan isipon nga terorismo. Kon ang kalibotan naggubatay, ang kapintasan isipon nga makataronganon.”
Busa, sagad nga nalangkit ang politika sa dihang gamiton ang terminong “terorista.” Daghang grupo ang nag-isip sa ilang kaugalingon ingong mga tiglaban sa kagawasan, dili mga terorista. Sumala sa usa ka magsusulat, ang terorismo naglangkit ug (1) mga buhat diin mga sibilyan ang gipuntirya ug (2) paggamit ug kapintasan aron sa paghadlok sa mga tawo. Busa, ang mga militante—mga rebelde man o sa gobyerno—sagad mogamit sa taktika sa mga terorista.