Galileo

UNA pa sa panahon ni Galileo, daghan ang nagtuo nga ang adlaw, mga planeta, ug mga bituon nagtuyok libot sa yuta. Kana nga pagtuo maoy bahin sa pagtulon-an sa Simbahang Katoliko.

Apan pinaagi sa iyang teleskopyo, si Galileo nakakitag ebidensiya nga sukwahi sa gitudlo sa siyensiya nga gidawat sa kadaghanan. Pananglitan, samtang nagtan-aw sa sunspot (dagkong pat-ak diha sa adlaw) nga morag nag-irog diha sa adlaw, iyang nasabtan nga ang adlaw nagtuyok sa usa ka axis o ehe. Ang mga obserbasyon nga sama niini nakapauswag sa kahibalo sa tawo bahin sa uniberso, pero kini usab ang hinungdan kon nganong si Galileo nakontrahan sa Simbahang Katoliko.

SIYENSIYA UG RELIHIYON

Mga katuigan una pa niana, ang astronomong taga-Poland nga si Nicolaus Copernicus nakamugnag teoriya nga ang yuta nagtuyok libot sa adlaw. Gitun-an ni Galileo ang teoriya ni Copernicus bahin sa paglihok sa kabituonan ug mga planeta, ug nakahipos ug mga ebidensiya nga nakapalig-on niana nga teoriya. Sa primero, nagpanuko si Galileo sa pagbutyag sa iyang mga obserbasyon kay basig siya biaybiayon ug tamayon. Sa sobrang kaikag sa iyang nakita diha sa iyang teleskopyo, iyang gibutyag sa ulahi ngadto sa publiko ang iyang nadiskobrehan. Ang ubang siyentista misupak sa iyang argumento, ug wala madugay si Galileo gidaot sa mga klerigo diha sa ilang mga simbahan.

Sa 1616, gipahibalo ni Cardinal Bellarmine, “usa ka iladong teologo kaniadto,” si Galileo bahin sa bag-ong mando sa Simbahan batok sa mga ideya ni Copernicus. Gikombinsir niya si Galileo sa pagsunod sa maong mando, busa daghang tuig nga nagpakahilom si Galileo bahin sa pagtuyok sa yuta libot sa adlaw.

Sa 1623, si Pope Urban VIII nga higala ni Galileo nahimong papa sa Roma. Busa sa 1624, si Galileo mihangyo sa papa sa pagkanselar sa mando nga gipakanaog niadtong 1616. Pero, giawhag siya ni Urban nga ipatin-aw nga walay pagdapigdapig ang nagkasumpaking teoriya ni Copernicus ug Aristotle.

Busa gisulat ni Galileo ang librong Dialogue on the Great World Systems. Bisag gipahimangnoan siya sa papa nga dili magdapigdapig, ang libro ni Galileo pabor sa konklusyon ni Copernicus. Busa, ang mga kaaway ni Galileo miingon nga giinsulto sa iyang libro ang papa. Kay giakusar nga erehes ug gihadlok nga sakiton, napugos si Galileo sa pagsalikway sa gitudlo ni Copernicus. Sa 1633, gisentensiyahan siya sa Inkwisisyong Romano ug tibuok kinabuhing pagkabilanggo diha sa iyang balay ug gidili ang iyang mga basahon. Namatay si Galileo diha sa iyang balay sa Arcetri, duol sa Florence, sa Enero 8, 1642.

Sulod sa gatosan ka tuig, ang ubang basahon ni Galileo nalakip sa listahan sa mga libro nga gidili para sa mga Katoliko. Pero sa 1979, gisusi pag-usab sa Simbahan ang desisyon sa Inkwisisyong Romano nga gipakanaog 300 ka tuig kanhi. Sa kataposan, pagka-1992, si Pope John Paul II miadmitir nga nasayop ang Simbahang Katoliko sa pagsilot kang Galileo.