Siyensiya ug Relihiyon—Ang Sinugdanan sa Panagbangi
HIMATYON na ang 70-anyos nga astronomo, nga naglisod sa pagbasa. Gikuptan niya ang mga proof sa iyang mga manuskrito, nga andam nang ipatik. Kon nasayran niya o wala, ang iyang basahon nakapausob pag-ayo sa panghunahuna sa mga tawo bahin sa uniberso. Kana nakatukbil usab ug mainitong panaglantugi sulod sa Kakristiyanohan, nga ang mga epekto niana gibati pa hangtod karon.
Ang himatyon nga tawo mao si Nicolaus Copernicus, usa ka Katolikong Polako, ug tuig 1543 kadto. Ang basahon ni Copernicus, nga nag-ulohang On the Revolutions of the Heavenly Spheres, nag-ingon nga ang sentro sa sistema solar mao ang adlaw, dili ang yuta. Pinaagi sa usa ka basahon, gipulihan ni Copernicus ang komplikadong teoriya nga ang yuta mao ang sentro sa sistema solar sa yano kaayong katin-awan nga ang adlaw mao ang sentro niana.
Sa sinugdan, walay diyutayng timailhan sa umaabot nga panagbangi. Usa ka katarongan mao nga si Copernicus nag-amping sa pagpahayag sa iyang mga ideya. Gawas pa, ang Iglesya Katolika, nga nagsagop sa panghunahuna nga ang yuta mao ang sentro, daw mas matinugoton bahin sa siyentipikanhong pangagpas sa maong panahon. Bisan ang papa mismo miagda kang Copernicus sa pagpatik sa iyang basahon. Sa dihang kana gipatik na gayod ni Copernicus, ang mahadlokong editor misulat sa iyang kaugalingong pasiuna, nga mipahayag nga ang ideya nga ang adlaw mao ang sentro maoy mithianon sa matematika, apan dili gayod usa ka astronomikanhong kamatuoran.
Nahimong Mainiton ang Panagbangi
Ang sunod nga sumasalmot sa panagbangi mao ang Italyanong astronomo, matematisyan, ug pisiko nga si Galileo Galilei (1564-1642) nga usa usab ka Katoliko. Pinaagi sa paggamit ug mga teleskopyong ginama niya nga gigamitan sa lente nga bag-o nga naimbento, si Galileo nakakita sa mga langit sa detalyado kaayo nga paagi nga wala pay tawo nga nakakita sukad. Ang iyang mga nakita nagkombinsir kaniya nga si Copernicus husto. Nakita usab ni Galileo ang mga patak diha sa adlaw, nga gitawag karon ug mga sunspot, nga nagpanghimakak sa laing hinungdanon kaayo nga pilosopikanhon ug relihiyosong pagtuo—nga ang adlaw dili mausob o madaot.
Lahi kang Copernicus, si Galileo maisogon ug masiboton sa pagduso sa iyang mga ideya. Ug siya naghimo niana diha sa mas mabatokong relihiyosong kahimtang, kay ang Iglesya Katolika niadto dayag nang misupak sa teoriya ni Copernicus. Busa, sa dihang si Galileo miergo nga dili lang husto ang teoriya nga ang adlaw mao ang sentro kondili nahiuyon pa kini sa Kasulatan, ang iglesya nagsuspetsa kaniyang erehes.a
Si Galileo miadto sa Roma sa pagdepensa sa iyang kaugalingon apan kana nakawang. Niadtong 1616, siya gimandoan sa iglesya nga mohunong sa pagpaluyo kang Copernicus. Walay timik si Galileo sulod sa usa ka yugto sa panahon. Dayon niadtong 1632 iyang gipatik ang laing basahon nga nagpaluyo kang Copernicus. Sa sunod gayong tuig, ang Inkwisisyon nagsilot kang Galileo sa tibuok-kinabuhing pagkabilanggo. Hinuon, tungod sa iyang edad, ilang gipaubsan dayon ang silot ngadto sa pagkabilanggo sulod sa iyang kaugalingong balay.
Daghan ang nag-isip nga ang pagpakigbangi ni Galileo sa iglesya maoy talagsaong kadaogan sa siyensiya batok sa relihiyon ug, sa mas dakong kapadapatan, batok sa Bibliya. Bisan pa niana, sumala sa atong masabtan sa sunod artikulo, ang maong yano kaayong pangagpas wala magpakabana sa daghang kamatuoran.
[Footnote]
a Si Galileo mismo ang mabasol nga siya daghag impluwensiyadong mga kaaway tungod sa iyang abtik nga pagpanubag ug pangantalita. Gawas pa, tungod sa pag-ergo nga nahiuyon sa Kasulatan ang ideyang ang adlaw maoy sentro sa uniberso, siya nagpadayag sa iyang kaugalingon ingong usa ka awtoridad bahin sa relihiyon, nga dugang nakapasuko sa iglesya.
[Hulagway sa panid 3]
Copernicus
[Credit Line]
Taken from Giordano Bruno and Galilei (German edition)
[Hulagway sa panid 3]
Gidepensahan ni Galileo ang iyang kaugalingon atubangan sa Romanhong Inkwisisyon
[Credit Line]
From the book The Historian’s History of the World, Vol. IX, 1904
[Picture Credit Line sa panid 3]
Background: Chart depicting Copernicus’ concept of the solar system