Kon Unsaon Paghimo ang Panukiduki
SI Haring Solomon “namalandong ug naghimog bug-os nga pagsusi, aron iyang mahan-ay ang daghang panultihon.” Ngano? Tungod kay siya interesado sa pagsulat sa “hustong mga pulong sa kamatuoran.” (Eccl. 12:9, 10) Si Lucas ‘nakasubay uban ang katukma sa tanang butang gikan sa sinugdan’ aron iasoy sa makataronganong kahan-ayan ang mga hitabo sa kinabuhi ni Kristo. (Luc. 1:3) Kining duha ka alagad sa Diyos naghimog panukiduki.
Unsa ang panukiduki? Kini maoy maampingong pagsusi sa impormasyon mahitungod sa usa ka linaing butang. Naglakip kini sa pagbasa, ug gikinahanglan niini ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa pagtuon. Mahimong maglangkit usab kini sa pagpakighinabi sa mga tawo.
Unsang mga kahimtang ang nagkinahanglan ug panukiduki? Aniay pipila ka pananglitan. Ang imong personal nga pagtuon o pagbasa sa Bibliya basin mopatunghag mga pangutana nga mahinungdanon alang kanimo. Ang usa ka tawo nga imong gisangyawan basin nagpatunghag pangutana nga gusto mong makabatog espesipikong impormasyon aron makatubag. Basin ikaw gihatagan ug asaynment nga mopakigpulong.
Tagda ang asaynment sa paghatag ug usa ka pakigpulong. Ang giasayn nga impormasyong hisgotan nimo basin malangkobon. Unsaon nimo pagpadapat niana sa lokal? Himoang matulon-anon kana pinaagi sa paghimog panukiduki. Kon kana suportahan sa usa o duha ka estadistika o ang usa ka pananglitan haom sa imong materyal ug nga makaapektar sa kinabuhi sa imong mamiminaw, ang usa ka punto nga daw dayag mamahimong matulon-anon, nga makapalihok pa. Ang pinatik nga materyal nga imong gihan-ay tingali giandam alang sa mga magbabasa sa tibuok kalibotan, apan kinahanglan nga imong padakoon, iilustrar, ug ipadapat ang mga punto alang sa usa ka kongregasyon o sa usa ka tawo. Sa unsang paagi han-ayon kana?
Una sugdan ang imong panukiduki, tagda ang imong mamiminaw. Unsa bay nahibaloan na nila? Unsa bay kinahanglang mahibaloan nila? Nan ilha ang imong tumong. Kini ba aron sa pagpatin-aw? pagkombinsir? paghimakak? o pagpalihok? Ang pagpatin-aw nagkinahanglan sa pagtaganag dugang impormasyon aron ang usa ka butang mahimong tin-aw. Bisan pag masabtan tingali ang paninugdang mga impormasyon, basin kinahanglang isaysay nimo kon kanus-a o kon unsaon paghimo ang gipahayag na. Ang pagkombinsir nagkinahanglan sa paghatag sa mga katarongan nga magpaila kon nganong ang usa ka butang ingon niana, lakip ang paghatag ug ebidensiya. Ang paghimakak nagkinahanglan sa bug-os nga kahibalo sa duha ka bahin sa usa ka isyu uban ang maampingong pag-analisar sa ebidensiya nga gigamit. Dayag na lang, kita magtinguha dili lamang sa lig-ong mga argumento kondili sa mga paagi sa pagpahayag ug mga impormasyon sa malulotong paagi. Ang pagpalihok naglangkit sa pagtandog sa kasingkasing. Nagpasabot kana sa pagdasig sa imong mamiminaw ug sa pagpalig-on sa ilang tinguha nga molihok pinasukad sa butang nga gihisgotan. Ang tinuod-kinabuhing mga pananglitan niadtong nagbuhat niana, bisan pa sa kalisdanan, makatabang sa pagtandog sa kasingkasing.
Karon andam ka na bang mosugod? Dili pa kaayo. Tagda kon unsa ka daghan ang impormasyon nga imong gikinahanglan. Ang panahon mahimong usa ka butang nga tagdonon. Kon imong ipahayag ang impormasyon ngadto sa uban, pila ang panahong gihatag kanimo aron himoon kana? Lima ka minutos? Kap-atag-lima ka minutos? Piho ba ang panahon, sama sa panahon sa tigom sa kongregasyon, o kana mapatas-an o mapamub-an, sama sa panahon sa usa ka pagtuon sa Bibliya o pagduaw sa magbalantay?
Sa kataposan, unsang mga galamiton sa panukiduki ang imong magamit? Gawas pa sa anaa sa imong balay, duna bay daghan pa sa librarya sa inyong Kingdom Hall? Ang mga igsoong nag-alagad kang Jehova sa daghan nang katuigan mosugot ba nga gamiton nimo ang ilang mga galamiton sa panukiduki? Aduna bay publikong librarya sa inyong dapit diin ang reperensiyang mga libro magamit kon gikinahanglan?
Paggamit sa Atong Kinalabwang Galamiton sa Panukiduki—Ang Bibliya
Kon ang imong proyekto sa panukiduki naglangkit sa kahulogan sa usa ka kasulatan, sugdi pinaagi sa paggamit sa Bibliya mismo.
Susiha ang Konteksto. Suknaa ang imong kaugalingon: ‘Kang kinsa gipuntirya kining tekstoha? Unsay gipaila sa haduol nga mga bersikulo kon bahin sa mga kahimtang nga maoy hinungdan kon nganong kini gisulti o sa tinamdan sa mga tawong nalangkit?’ Ang maong mga detalye sagad makatabang kanato aron masabtan ang usa ka teksto, ug kini usab makadugang ug kadasig sa pakigpulong nga basin gamitan nimo niana.
Pananglitan, ang Hebreohanon 4:12 sagad kutloon aron ipakita ang gahom sa Pulong sa Diyos sa pagtandog sa mga kasingkasing ug sa pag-apektar sa mga kinabuhi. Ang konteksto mas makapalalom sa atong apresasyon kon sa unsang paagi mahimo kana. Naghisgot kini sa mga kasinatian sa Israel sulod sa 40 ka tuig sa kamingawan una pa mosulod sa yutang gisaad ni Jehova kang Abraham. (Heb. 3:7–4:13) “Ang pulong sa Diyos,” ang iyang saad nga sila dad-on ngadto sa usa ka dapit nga may kapahulayan nga nahiuyon sa iyang pakigsaad kang Abraham, dili kay patay; kadto buhi ug nagapadulong sa pagkatuman. Ang mga Israelinhon may bug-os nga katarongan nga tuohan kana. Ugaling lang, samtang sila gitultolan ni Jehova gikan sa Ehipto paingon sa Bukid sa Sinai ug paingon sa Yutang Saad, sa masubsob sila nagpakitag kakulang sa pagtuo. Busa, pinaagi sa ilang pagsanong ngadto sa paagi nga tumanon sa Diyos ang iyang pulong, nadayag kon unsay sulod sa ilang mga kasingkasing. Sa susamang paagi sa atong adlaw, ang pulong sa saad sa Diyos nagpadayag kon unsay anaa sa mga kasingkasing sa mga tawo.
Susiha ang mga “Cross-Reference.” Ang pipila ka Bibliya adunay mga cross-reference. Ang imo duna ba? Kon mao, kini basin makatabang. Matikdi ang usa ka pananglitan gikan sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan. Ang 1 Pedro 3:6 nagpunting kang Sara ingong usa ka panig-ingnan nga angayng sundogon sa Kristohanong mga asawa. Ang usa ka cross-reference sa Genesis 18:12 nagsuportar niana pinaagi sa pagbutyag nga si Sara nagtawag kang Abraham ingong ginoo “sa iyang kahiladman.” Busa, ang iyang pagpasakop maoy kinasingkasing. Dugang pa sa maong mga pagpasabot, ang mga cross-reference mahimong magpunting kanimo ngadto sa mga teksto nga nagpakita sa pagkatuman sa usa ka tagna sa Bibliya o sa usa ka sumbanan sa pakigsaad sa Balaod. Bisan pa niana, amgoha nga ang pipila ka cross-reference dili mohatag sa maong mga katin-awan. Basin sila yanong mopunting sa samang mga ideya o sa impormasyon bahin sa kagikanan o sa dapit.
Pagsusi nga Gamiton ang Konkordansiya sa Bibliya. Ang konkordansiya sa Bibliya maoy alpabetikanhong indise sa mga pulong nga gigamit sa Bibliya. Makatabang kini kanimo sa pagpangitag mga kasulatan nga nalangkit sa ulohan nga imong gidukiduki. Samtang susihon nimo kini, imong masayran ang ubang makatabang nga mga detalye. Makita nimo ang ebidensiya sa “sumbanan” sa kamatuoran nga gipahayag diha sa Pulong sa Diyos. (2 Tim. 1:13) Ang Bag-ong Kalibotang Hubad adunay paninugdang talaan sa “Giindise nga mga Pulong sa Bibliya.” Ang Comprehensive Concordance labi pang bug-os. Kini mopunting nimo ngadto sa tanang teksto nga naundan sa matag usa sa pangunang mga pulong sa Bibliya.
Pagkakat-on sa Paggamit sa Ubang Galamiton sa Pagdukiduki
Ang kahon sa panid 33 nagtala sa ubay-ubayng laing mga galamiton sa panukiduki nga gitagana sa “matinumanon ug maalamong ulipon.” (Mat. 24:45-47) Daghan niini adunay kaundan, ug daghan ang adunay indise sa likod, nga gidisenyo aron tabangan ka sa pagpunting sa espesipikong impormasyon. Pagkatapos sa kada tuig, ang mga indise sa ulohan ipatik sa Ang Bantayanang Torre ug Pagmata! alang sa natigom nga mga artikulo sa maong tuig.
Ang pagkasinati sa matang sa impormasyon nga gihatag sa maong mga publikasyon sa pagtuon sa Bibliya makapadali sa proseso sa pagdukiduki. Pananglit, ingnon ta nga buot kang mahibalo bahin sa tagna, doktrina, Kristohanong panggawi, o pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya. Lagmit anaa sa Ang Bantayanang Torre kanang imong gipangita. Ang Pagmata! naghisgot sa presenteng mga panghitabo, mga suliran karong panahona, relihiyon, siyensiya, ug mga katawhan sa nagkalainlaing kayutaan. Ang komentaryo bahin sa matag asoy diha sa mga Ebanghelyo sa kronolohikal nga kahan-ayan makita diha sa Ang Labing Bantogang Tawo nga Nabuhi Sukad. Ang bersikulo-por-bersikulo nga paghisgot sa enterong mga basahon sa Bibliya makaplagan diha sa mga publikasyong sama sa Pinadayag—Hingpit nga Sangkoanan Niini Haduol Na!, Patalinghogi ang Tagna ni Daniel!, ug ang duha ka tomo sa Tagna ni Isaias—Kahayag Alang sa Tibuok Katawhan. Sa Nangatarongan Pinasukad sa Kasulatan, makakaplag ka ug makapatagbawng mga tubag sa ginatos ka pangutana sa Bibliya nga kasagarang ipatungha diha sa pagsangyaw sa kanataran. Alang sa mas tin-awng pagsabot sa ubang mga relihiyon, sa ilang mga pagtulon-an, ug sa ilang mga kasaysayan, tan-awa ang Pagpangita sa Katawhan sa Diyos. Ang detalyadong asoy sa modernong-adlawng kasaysayan sa mga Saksi ni Jehova anaa sa Mga Saksi ni Jehova—Mga Magmamantala sa Gingharian sa Diyos. Alang sa mga detalye bahin sa kon unsay nahimo sa tibuok-yutang pagsangyaw sa maayong balita, susiha ang kinabag-ohang Bantayanang Torre nga pinetsahag Enero 1. Ang Insight on the Scriptures maoy usa ka ensiklopedia ug atlas sa Bibliya. Kon magkinahanglan kag mga detalye bahin sa katawhan, mga dapit, mga butang, mga pinulongan, o mga hitabo sa kasaysayan nga may kalangkitan sa Bibliya, kini maoy ekselenteng reperensiya.
“Watch Tower Publications Index.” Kini nga Index, nga gipatik sa kapig 20 ka pinulongan, mopunting kanimo ngadto sa nagkalainlain kaayong impormasyon diha sa atong mga publikasyon. Gibahin kini sa indise sa ulohan ug indise sa kasulatan. Sa paggamit sa indise sa ulohan, pangitaa ang usa ka pulong nga naghawas sa ulohang buot nimong susihon. Sa paggamit sa indise sa kasulatan, pangitaa diha sa listahan sa mga kasulatan ang kasulatang buot nimong mas masabtan. Kon adunay napatik diha sa inyong pinulongan bahin sa maong ulohan o sa maong kasulatan sa mga tuig nga nakobrehan sa Index, makakaplag kag usa ka listahan sa mga reperensiya nga imong makonsulta. Gamita ang instruksiyon sa atubangan sa Index aron masabtan ang mga pinamubo alang sa mga ngalan sa gihisgotang mga publikasyon. (Pananglitan, pinaagi sa maong tabang imong masayrang ang w99 3/1 15 nagtumong sa The Watchtower sa 1999, Marso 1 nga isyu, panid 15.) Ang mga pangunang ulohan sama sa “Field Ministry Experiences” ug “Life Stories of Jehovah’s Witnesses” makatabang sa pagpangandam ug makapalihok nga mga presentasyon alang sa kongregasyon.
Sanglit ang paghimog panukiduki makakuhag bug-os nga atensiyon, magbantay nga dili mahitipas. Magpadayon sa paghatag ug bug-os nga pagtagad sa imong tumong nga susihon ang materyal nga gikinahanglan alang sa buluhatong giatubang. Kon ang Index nagpunting kanimo sa usa ka tinong reperensiya, paklia ang gisitar nga panid o mga panid, unya gamita ang mga sub-ulohan ug unang mga tudlingpulong sa mga parapo aron magiyahan ka ngadto sa materyal nga haom sa imong mga panginahanglan. Kon ikaw nagapangita sa kahulogan sa usa ka linaing bersikulo sa Bibliya, pangitaa una ang gisitar nga bersikulo diha sa panid nga gipunting kanimo. Unya susiha ang mga komentong naglibot niana.
“Watchtower Library” Diha sa CD-ROM. Kon ikaw makagamit ug kompiyuter, makabaton kag kaayohan gikan sa paggamit sa Watchtower Library diha sa CD-ROM, nga may dako kaayong koleksiyon sa atong mga publikasyon. Ang sayon-gamitong programa sa pagpangita makapaarang nimo sa pagkaplag ug usa ka pulong, kombinasyon sa mga pulong, o gisitar nga kasulatan sa bisan hain sa mga publikasyon sa Watchtower Library. Bisan pag kining galamiton sa panukiduki wala diha sa imong pinulongan, makapahimulos ka niini diha sa kaylap-gigamit nga pinulongang internasyonal nga sinati nimo.
Ubang Teokratikanhong mga Librarya
Sa iyang ikaduhang inspiradong sulat kang Timoteo, gihangyo ni Pablo ang batan-on nga dad-on kaniya ang “linukot nga mga basahon, ilabina ang mga panit nga sinulatan,” didto sa Roma. (2 Tim. 4:13) Gimahal ni Pablo ang pipila ka sinulat ug gitipigan kana. Makahimo ka usab niana. Gitipigan mo ba ang imong personal nga mga kopya sa Ang Bantayanang Torre, Pagmata!, ug Atong Ministeryo sa Gingharian bisan pag kini natun-an na sa mga tigom sa kongregasyon? Kon mao, imo kanang magamit ingong mga galamiton sa panukiduki, duyog sa ubang Kristohanong mga publikasyon nga imong nabatonan. Ang kadaghanang kongregasyon naghupot ug koleksiyon sa teokratikanhong mga publikasyon diha sa librarya sa Kingdom Hall. Kini maoy sa kaayohan sa tibuok kongregasyon, nga magamit nila samtang anaa sa Kingdom Hall.
Paghupot ug Personal nga mga Payl
Magmaigmat sa mga impormasyon nga makaiikag nga imong magamit sa dihang ikaw nagapahayag ug nagatudlo. Kon makakaplag ka ug balita, estadistika, o pananglitan diha sa usa ka mantalaan o magasin nga magamit nimo sa imong ministeryo, guntinga kana o kopyaha ang impormasyon. Ilakip ang petsa, ang ngalan sa mantalaan, ug tingali ang ngalan sa awtor o magpapatik. Sa mga tigom sa kongregasyon, isulat ang mga punto sa pagpangatarongan ug mga ilustrasyon nga mahimong makatabang nimo sa pagpatin-aw sa kamatuoran ngadto sa uban. Nakahunahuna ka ba sukad ug maayong ilustrasyon apan wala kay higayon nga gamiton kana dihadiha? Isulat kana, ug tipigi diha sa payl. Human sa dugaydugay na nimong pag-apil sa Teokratikanhong Tunghaan sa Ministeryo, ikaw nakaandam nag ubay-ubayng mga presentasyon. Inay ilabay ang imong mga nota gikan niining mga pakigpulonga, tipigi kana. Ang panukiduki nga imong nahimo basin mapuslan sa ulahi.
Pakigsulti sa mga Tawo
Ang mga tawo maoy bililhong tinubdan sa impormasyon. Sa dihang si Lucas nagtigom sa iyang asoy sa Ebanghelyo, dayag nga nakahipos siyag daghang impormasyon pinaagi sa pagpakighinabi sa mga saksing-nakakita. (Luc. 1:1-4) Tingali ang usa ka kaubang Kristohanon makahatag ug katin-awan bahin sa usa ka butang nga gipaningkamotan nimo sa pagdukiduki. Sumala sa Efeso 4:8, 11-16, si Kristo nagagamit ug “mga gasa nga mga lalaki” aron tabangan kita nga motubo sa “tukmang kahibalo sa Anak sa Diyos.” Ang pagpakighinabi niadtong may kasinatian sa pag-alagad sa Diyos mahimong magpatunghag mapuslanong mga ideya. Ang pagpakigkabildo sa mga tawo mahimong mobutyag usab kon unsay ilang gihunahuna, ug kini makatabang kanimo sa pag-andam ug impormasyon nga praktikal gayod.
Timbangtimbanga ang Imong Nakuhang mga Resulta
Human sa pag-ani sa trigo, ang lugas kinahanglang makuha gikan sa tahop. Mao man usab kon bahin sa mga resulta sa imong pagpanukiduki. Una kini maandam nga gamiton, kinahanglang ibulag nimo ang butang nga bililhon gikan sa dili kinahanglanon.
Kon ang impormasyon imong gamiton sa usa ka pakigpulong, suknaa ang imong kaugalingon: ‘Ang punto nga giplanohan kong gamiton tinuod bang makaamot ug butang nga mapuslanon sa akong pagpresentar sa ulohan? O, bisan pag makaiikag kining impormasyona, lagmit bang ipalayo niini ang pagtagad gikan sa ulohan nga akong pagahisgotan?’ Kon naghunahuna ka nga mogamit sa presenteng mga panghitabo o sa impormasyon gikan sa kanunay-nag-usob-usob nga mga natad sa siyensiya o medisina, tinoang ang impormasyon mao ang kinabag-ohan. Amgoha, usab, nga ang pipila ka punto sa daan natong mga publikasyon tingalig giusab na, busa tagda kon unsay labing bag-ong napatik bahin sa ulohan.
Ang pag-amping gikinahanglan ilabina sa dihang mopalabi ka sa pagtigom ug impormasyon gikan sa sekular nga mga tinubdan. Ayaw gayod kalimti nga ang Pulong sa Diyos maoy kamatuoran. (Juan 17:17) Nahuptan ni Jesus ang pangunang papel sa pagkatuman sa katuyoan sa Diyos. Busa, ang Colosas 2:3 nag-ingon: “Maampingong natago diha kaniya ang tanang bahandi sa kaalam ug kahibalo.” Timbangtimbanga ang mga resulta sa imong panukiduki pinasukad sa maong panglantaw. Kon bahin sa sekular nga panukiduki, suknaa ang imong kaugalingon: ‘Kini bang impormasyona maoy hingapin, pangagpas lamang, o pagkakortog-panghunahuna? Gisulat ba kini uban ang hinakog o komersiyal nga motibo? Uyon ba niini ang ubang opisyal nga mga tinubdan? Labaw sa tanan, nahiuyon ba kini sa kamatuoran sa Bibliya?’
Ang Proverbio 2:1-5 nagdasig kanato sa pagpadayon sa pagpangitag kahibalo, pagsabot, ug katakos sa pag-ila “ingon sa plata, ug ingon sa tinagong mga bahandi.” Kana nagkahulogan sa paghago ug dagayang mga balos. Ang panukiduki nagkinahanglag paningkamot, apan ang pagbuhat niini motabang kanimo sa pagkaplag sa mga hunahuna sa Diyos bahin sa mga butang, sa pagtul-id sa sayop nga mga ideya, ug sa paglig-on sa imong pagsabot sa kamatuoran. Kini makahatag usab ug dugang nga kahulogan ug kadasig sa imong mga presentasyon, nga maghimo niana nga kahimut-anang ipahayag ug makalilipay nga pamation.