Malipayon Kadtong Mahiabtang Nanagbantay!
“Malipayon kadtong mga ulipona nga inig-abot sa agalon iyang mahiabtan nga nanagbantay!”—LUCAS 12:37.
1. Nganong ang mga alagad ni Jehova kanunayng ‘nagpaabot kaniya,’ apan unsang pangutana ang mobangon bahin sa mga iglesya sa Kakristiyanohan?
“SI JEHOVA maoy Diyos sa paghukom. Malipayon kadtong tanan nga nagahulat kaniya.” (Isaias 30:18) Sukad nga gipahayag ni Jehova ang bug-os nga kapildihan sa Bitin ug sa kaluwasan pinaagi sa Gisaad nga Binhi, ang iyang matinumanong alagad nagkinabuhi sa pagpaabot sa katumanan niadtong maong saad. (Genesis 3:15) Apan gitabangan ba sa mga teologo sa Kakristiyanohan ang mga membro sa ilang mga iglesya sa pagbantay nianang kataposang kaluwasan gikan kang Satanas ug sa iyang binhi?
2. Nganong nagpaabot ang “kanasoran” kang “Shilo”?
2 Diha sa iyang higdaanan sa kamatayon nga panagna, nagtagna si Jacob nga ang gisaad nga Binhi moabot diha sa tribo ni Juda. Ginganlan ang simbolikong Binhi nga Shilo, si Jacob miingon nga “iya ang pagkamasinulondon sa mga katawhan.” Sumala sa Greek Septuagint Version, si Shilo “mao ang ginapaabot sa mga kanasoran.” (Genesis 49:10) Ilabina gayod nga magbantay ang “mga kanasoran” kang Shilo tungod kay gisultihan ni Jehova si Abraham ang apohan ni Jacob: “Pinaagi sa imong binhi magapanalangin sa ilang kaugalingon ang tanang kanasoran.” (Genesis 22:18) Apan una kinahanglang kanang maong Binhi, ang Shilo, o ang Mesiyas, moabot sa yuta taliwala sa mga kaliwat ni Abraham ug matawo diha sa tribo ni Juda.
Mabinantayong Hudiyohanong Nanghibilin
3. Unsay gipahayag ni Lucas bahin sa gipaabot sa Hudiyohanong katawhan sa 29 K.P., ug gipamatud-an ba kini sa kasaysayan?
3 Ang Hudiyohanong historyanong si Lucas nag-ingon nga “sa ikalimang tuig sa pagmando ni Tiberius Cesar [29 K.P.],” “ang mga tawo nagpaabot ug tanan nagtulotimbang diha sa ilang mga kasingkasing mahitungod kang Juan [Bawtista]: ‘Mao na ba kaha siya ang Kristo [Hebreohanon, Ma·shiʹach, Mesiyas]?’” (Lucas 3:1, 15) Gipaluyohan ba kining pulonga ni Lucas sa sekular nga kasaysayan? Ang bag-ong Ingles nga edisyon sa kang Emil Schürer nga History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ nangutana: “Kini bang paglaoma [pagpaabot sa Mesiyas] nagpabiling buhi diha sa mga tawo?” Sa pagtubag, kini nag-ingon: “Sa naghinapos sa wala pay Kristohanong kasiglohan, ug ilabina sa unang siglo A.D., mibalik kini sa pagkabuhi kaayo, sumala sa gipakita sa Pseudepigrapha [apokaliptikal Hudiyohanong basahon], sa Qumran [mga sinulat sa komunidad sa Patayng Dagat], ni Josephus ug sa mga Ebanghelyo. . . . Ang mga panan-awon sa basahon ni Daniel . . . nagpakita ug dakong impluwensiya sa pagkaporma sa mesiyanikong ideya.”
4, 5. (a) Nganong nagpaabot ang mga Hudiyo sa Mesiyas nianang panahona, ug sa unsang paagi gipalig-on kini? (b) Unsang matang sa Mesiyas ang gipaabot sa kadaghanang mga Hudiyo, apan ngadto kang kinsa gipadayag ni Jehova ang pag-abot sa tinuod nga Mesiyas?
4 Nagkomento mahitungod sa Mateo 2:2, ang usa ka eskolar misulat: “Sa usa ka yugto, dihay kaylap nga pagpaabot nga dunay tagsaong persona nga hapit nang motungha sa Judea. Mahinamong naghulat ang mga Hudiyo sa pag-abot sa mga Mesiyas. Pinaagi sa pag-ihap sa panahon nga gihisgotan ni Daniel (kap. ix. 25-27), sila nasayod nga nagsingabot na ang yugto sa pagtungha sa Mesiyas.” Mahimong ikaingon usab nga gihisgotan kining kahimtang sa pagpaabot sa Romanong mga manalaysay nga si Suetonius ug Tacitus, maingon man usab sa Hudiyohanong mga manalaysayng si Josephus ug Philo. Gipaluyohan usab kini sa Pranses nga Manuel Biblique, ni Bacuez ug Vigouroux (Tomo 3, panid 191), ug nag-ingon: “Nasayod ang mga tawo nga haduol na ang kapitoan ka semana sa katuigan nga gitino ni Daniel; walay natingala sa pagkadungog kang Juan Bawtista nga nagpahayag nga haduol na ang gingharian sa Diyos.”
5 Busa, adunay historikal nga ebidensiya nga nagpaabot ang mga Hudiyo sa pag-abot sa Mesiyas, o sa Gisaad nga Binhi, ug nga kining pagpaabot maoy tungod sa ilang pagbantay sa katumanan sa tagna sa usa ka panahon.a (Daniel 9:24-27) Tinuod, naglaom ang kadaghanang unang-siglong mga Hudiyo nga sakop sa nagkalainlaing mga sekta sa Judaismo sa politikal nga Mesiyas kinsa, sumala sa gipadayag sa The Concise Jewish Encyclopedia, “molaglag sa mga kaaway sa Israel ug magtukod ug hingpit nga panahon sa kalinaw ug kahingpitan.” Apan ang nanghibilin sa matinumanong mga Hudiyo matinagdanong nagbantay sa tinuod nga Mesiyas. Lakip kanila mao si Zacarias ug si Elizabeth, ang mga ginikanan ni Juan Bawtista, maingon man si Simeon, si Ana, si Jose ug si Maria. (Mateo 1:18-21; Lucas 1:5-17, 30, 31, 46, 54, 55; 2:25, 26, 36-38) Alang kanila, dili sa relihiyosong mga lider sa Judaismo, gituman ni Jehova ang tagna ni Daniel sa usa ka panahon nga nakapahimo kanila sa pagbantay, nga mao, ang pag-abot sa Gisaad nga Binhi, o Mesiyas, “inig-abot sa tukma nga panahon.”—Galacia 4:4.
Pagkamabinantayon sa Unang Kristohanon
6. Sa unsang paagi gimatuto ang batan-ong mga Hudiyo, ug sa unsang paagi nakatabang kini sa uban nga mahimong mga tinun-an ni Jesus?
6 Nasayod si Jose ug Maria nga ang batang si Jesus nga ilang giamuma mahimo unyang Mesiyas. Mihisgot bahin sa iyang pagmatuto, ang The New Encyclopædia Britannica nag-ingon: “Hayan nagdako si Jesus nga relihiyoso nga nakat-onan sa balay ug sa sinagoga (lakip sa pagtuon sa Bibliya, pagkamasinugtanon sa Kasugoan, pag-ampo, ug pagpaabot sa kataposang pag-abot sa Mesiyas).” Ang ubang kabataan nga gimatuto sa mga panimalay sa matinumanong nanghibiling mga Hudiyo tugob sa Mesiyanikong paglaom, ug kining tukmang pagpaabot nakapahimo sa pipila kanila sa pagsunod dayon sa panawag aron mahimong tinun-an ni Jesus.—Marcos 1:17-20; Juan 1:35-37, 43, 49.
7. (a) Nagtudlo ba si Jesus nga ang Gingharian anaa sa tagsatagsa ka Kristohanon? (b) Alang sa unsa nga gisugo ang mga Kristohanon sa pagbantay?
7 Sa hapit nang matapos ang iyang yutan-ong ministeryo, gitudloan ni Jesus ang iyang mga tinun-an sa pagpaabot sa iyang umaabot nga “presensiya” ug sa pag-abot sa iyang Gingharian. Ang Britannica nag-ingon: “Kining tradisyonal nga mga tema sa kataposan sa kalibotan, sa Kataposang Paghukom, ug sa bag-ong kalibotan sa Diyos tugob diha sa mga panultihon ni Jesus nga natipigan sa tradisyon sa Ebanghelyo. Busa, wala gayod usba ni Jesus ang Gingharian sa Langit nga bug-os relihiyosong kasinatian sa indibiduwal nga tawhanong kalag ug gihatagan ang Hudiyohanong eskatolohikal nga pagpaabot sa diwa sa usa ka sulagmang paagi nga maoy kinaiya sa kalibotan o sa usa ka tumong nga makab-ot lamang pinaagi sa tawhanong paningkamot. . . . Wala siya makigbahin ni nagdasig sa paglaom sa usa ka nasyonal nga mesiyas . . . ni misuportar siya sa mga paningkamot sa mga Zealot sa pagpadali sa pag-abot sa Gingharian sa Diyos.” Wala, siya maghatag sa mga Kristohanon ug daghang bahing ilhanan diin una nilang mamatikdan ang pag-abot sa kalaglagan sa Jerusalem, ug, dayon sa ulahi, sa pagkasabot sa ‘ilhanan sa iyang presensiya ug sa konklusyon sa sistema sa mga butang.’—Mateo 24:3 ngadto sa 25:46; Lucas 21:20-21.
8. Unsay nagpakita nga wala magtuo si Jesus nga siya moabot sa iyang Gingharian sa dili madugay, busa unsang tambag ang iyang gihatag sa iyang mga sumusunod?
8 Ang mga nagkinaugalingog-hunahuna ug bisan ngani ang ubang mga teologo sa Kakristiyanohan miingon nga ang unang mga Kristohanon nagtuo nga ang parousia, ni Kristo, o presensiya, moabot sa ilang adlaw. Gisugyot pa ngani sa uban nga si Jesus mismo nagtuo nga siya moabot ngadto sa iyang Gingharian sa dili madugay. Apan diha sa iyang mga ilustrasyon sa mga talanton ug sa mina, gipakita ni Jesus nga mahitabo kini “human sa hataas nga panahon” nga siya mobalik diha sa harianong gahom ug husayon ang iyang mga ulipon nga iyang gipiyalan sa iyang mga katigayonan. (Mateo 25:14, 19; Lucas 19:11, 12, 15) Ug diha sa iyang tagna sa ‘ilhanan sa iyang presensiya ug sa konklusyon sa sistema sa mga butang,’ siya miadmiter nga “bisan ang mga manulonda sa langit ni ang Anak, apan ang Amahan lamang” ang nasayod sa “adlaw ug takna” kon kanus-a moabot ang kataposan. Siya midugang: “Busa, pagbantay, kay wala kamo mahibalo kon unsang adlawa moabot ang inyong Ginoo.”—Mateo 24:3, 14, 36, 42.
9. May gipakita bang timailhan si apostol Pablo nga nagtuo siya nga haduol na ang presensiya ni Kristo sa iyang adlaw? Ipatin-aw.
9 Kon mahitungod sa pagtuo sa unang mga Kristohanon bahin sa pagkaduol sa presensiya ni Kristo, ang matun-anong reperensiyang basahonb nag-ingon: “Ang gituohan nga nagpaabot si Pablo sa madali nga parousia diha sa 1 Tes. dili katuohan. Ingon ka sayo sa 1 Tes. 5:10 nga gihunahuna ni Pablo ang posibilidad nga siya mamatay. Dili ikasalikway ang posibilidad nga sa paghisgot sa ‘kita’ diha sa 1 Tes. 4:15 ug 17 gilakip ni Pablo ang iyang kaugalingon uban sa kataposang kaliwatan nga wala mag-angkon nga siya mismo sakop niana.” Diha sa iyang ikaduhang sulat ngadto kang Timoteo, tin-awng gipahayag ni Pablo nga wala siya maglaom nga makadawat sa iyang ganti hangtod “nianang adlawa,” ang adlaw sa “pagpadayag” ni Kristo diha sa iyang Gingharian, sa dihang Iyang “hukman ang buhi ug ang patay.”—2 Timoteo 4:1, 8.
10. Sa unsang paagi napamatud-ang nakaluwas-sa-kinabuhi sa unang siglong Hudiyohanong mga Kristohanon ang tukmang Kristohanong pagkamabinantayon?
10 Samtang naghulat sa presensiya ug sa pag-abot ni Jesu-Kristo sa iyang Gingharian, kinahanglang padayong magbantay ang mga Kristohanon. Ang tukmang Kristohanong pagtukaw nakahimo sa Hudiyohanong mga Kristohanon sa pag-ila sa ilhanan nga gihatag ni Jesus sa umaabot nga kalaglagan sa Jerusalem. (Lucas 21:20-24) Sa dihang giatake ni Cestius Gallus ang Jerusalem sa 66 K.P., gipahimuslan sa alistong mga Kristohanon ang iyang kalit, katingalahang pagsibog ug mikalagiw gikan sa siyudad ug maingon man usab sa palibot sa teritoryo sa Judea. Sumala sa unang mga manalaysay sa iglesya nga sila si Hegesippus, Eusebius ug Epiphanius, ang Hudiyohanong mga Kristohanon midangop tabok sa Jordan diha sa dapit nga gitawag Pella. Ang ilang pagtukaw sa espirituwal nga paagi nakahatag kanilag kaluwasan gikan sa kamatayon o pagkabihag sa dihang mibalik ang Romanong kasundalohan sa 70 K.P. ilalom ni Heneral Tito ug gilaglag ang Jerusalem. Unsa ka malipayon niining mga Kristohanon nga sila nagpadayon sa pagbantay!
Ang Kristohanong Pagpaabot Human sa 70 K.P.
11, 12. Unsang tukmang tinamdan nga angay huptan sa mga Kristohanon human sa kalaglagan sa Jerusalem sa 70 K.P., ug sa unsang paagi kini makapanalipod kanila?
11 Sanglit mahitabo man lamang “human sa hataas nga panahon” ang presensiya ni Jesus, unsa ang tinamdan nga angay huptan sa mga Kristohanon human sa kalaglagan sa Jerusalem sa 70 K.P. ug sa tibuok kasiglohan hangtod moabot ang panahon sa kataposan? Angay bang pabugnawon ang Kristohanong pagpaabot, pagaingnon pa, “ibutang sa yelo?” Dili! Ang tulo ka sulat ni apostol Juan ug ang Pinadayag, o Apocalipsis, tanan gisulat human sa 70 K.P. Diha sa iyang unang sulat, nagpasidaan si Juan batok sa “anti-kristo,” ug nagsugo sa mga Kristohanon sa pagpabilin nga mahiusa uban kang Kristo samtang maghulat sa Iyang “presensiya” ug sa Iyang pagpadayag. (1 Juan 2:18, 28; 3:2) Diha sa iyang tanang tulo ka sulat, nagpasidaan si Juan batok sa mga apostata. Kon bahin sa Pinadayag, gikan sa sinugdan ngadto sa kataposan inklinado kini sa pag-abot ni Kristo diha sa himaya sa iyang Gingharian, ang kataposang ekspresyon nga gisulat niini mao: “Amen! Umanhi ka na, Ginoong Jesus.”—Pinadayag 22:20.
12 Ang mga Kristohanon kinahanglang inklinado sa parousia. Nga mao, sa adlaw-adlaw sila kinahanglang magkinabuhi sa pagpaabot sa “presensiya” ni Kristo. Si Ernst Benz, usa ka propesor sa kasaysayan sa iglesya, misulat: “Ang ‘kataposang mga butang’ mao ang unang mga butang, kon sa mga termino sa pagkadinalian, alang sa mga matinumanon sa unang iglesya. Ang dugokan sa ilang pagtuo ug sa ilang paglaom mao ang pag-abot sa Gingharian sa Diyos.” Bisan pag dili moabot ang Gingharian sa panahon sa ilang kinabuhi, kining tukmang tinamdan sa pagpaabot makapanalipod sa mga Kristohanon sa pagkatulog sa espirituwal ug sa pagkalangkit sa kalibotan ni Satanas.—1 Juan 2:15-17.
13, 14. Unsang duha ka paghingapin ang naglungtad tali sa apostatang mga Kristohanon sa ikaduha ug ikatulong siglo K.P.?
13 Sa pagkatinuod, sa miugmad ang apostasiya human sa kamatayon sa mga apostoles, ang uban nakakuhag sayop nga mga ideya bahin sa pagkaduol sa pag-abot ni Kristo diha sa iyang Gingharian. Diha sa iyang basahong The Early Church and the World, si C. J. Cadoux nag-ingon: “Si Irenæus [ikaduhang siglo K.P.] ug Hippolytus [ulahing ikaduha, ikatulong siglo K.P.] nagtuo nga imposible ang pagbanabana sa usa ka sukod sa tukmang panahon kon kanus-a moabot ang kataposan.” Ang uban, tungod sa sayop nga kronolohiya, nagtuo nga ang 6,000 ka tuig sa tawhanong kasaysayan hapit nang matapos ug nga ang pag-abot sa ikapitong milenyo haduol na. Siyempre, nasayop sila. Apan sila sa tinuod naningkamot nga makapabiling nagtukaw sa espirituwal.
14 Sa laing bahin, giwala sa kadaghanang apostatang mga Kristohanon ang tanang pagbati sa pagkadinalian ug sa pagpaabot sa Gingharian. Ang Theological Dictionary of the New Testament nagpahibalo kanato: “Naimpluwensiyahan sa metapisiko [pilosopiya] ni Plato ug sa mga ideya sa mga Stoic, sa Christian Apologists [ikaduha ug sa unang ikatulong-siglong “mga amahan” sa iglesya] wala modawat sa pagtuo sa gingharian sa Diyos. Sila adunay eskatolohiya, diin gikontrolar kini sa ideya sa kahingpitan sa tagsatagsa ka Kristohanon. . . . Ang mga pagtuo sa Grego bahin sa imortalidad, kinabuhing walay kataposan ug kahibalo mas bililhon kay sa biblikanhong pagtuo sa [Gingharian sa Diyos]. . . . Maingon man sa Origen [c. 185-c. 254 K.P.], . . . wala gayoy makitang dapit alang sa biblikanhong mensahi sa gingharian sa Diyos.”
15. Sa miugmad ang apostasiya, unsang tinamdan ang gisagop sa establisadong iglesya bahin sa pagtulon-an sa “Kataposang mga Butang”?
15 Sa kinatibok-an, mao kini ang tinamdan nga naglungtad sa tibuok nga kasiglohan taliwala sa gipangtawag nga mga Kristohanong mga iglesya. Ang The Encyclopædia Britannica nagbutyag: Sukad sa panahon sa Romanong Emperador Constantino (namatay 337) ang politikal nga pag-ila sa Kristiyanidad nasabtan ingong nakab-ot nga paglaom diha sa Gingharian sa Diyos. Ang malaomong eskatolohiya nagpadayon sa paglungtad diha sa pinig-otan tinagong mga sekta.” “Sa yugto sa wala pa ang ika-16 nga Repormasyon, ang mga grupo sa mga erehes . . . miakusar sa Romanong Iglesya nga nagluib sa orihinal eskatolohikal nga pagkahaduol nga pagpaabot.”
‘Malipayon Kadtong Mahiabtang Nanagtukaw’
16. Unsang mga grupo ang mitungha sa ika-19ng siglo, ug unsay gituohan sa uban kanila?
16 Sanglit “ang mas establisadong Kristohanong mga iglesya” wala na man magbantay sa presensiya ni Kristo ug sa iyang pagdawat sa gahom sa Gingharian, iya na sa mga membro sa iglesya nga gitawag “mga grupo sa mga erehes” ang pagbuhat niini. Sa ika-19ng siglo, daghan sa maong grupo mitungha diha sa mga kayutaan diin ang Bibliya ug ang paagi sa pagtuon niana mabatonan sa komung mga tawo. Ang dagkong mga iglesya, diin gihimong walay kahulogan ang pagtulon-an sa “Kataposang mga Butang,” matamayong nagtawag sa maong grupo nga mga adbentista o mga milenyalista, tungod kay kining maong mga grupo nanagbantay sa ikaduhang pagbalik ni Kristo ug nagtuo nga si Kristo hapit nang magmando sulod sa usa ka libo ka tuig. Kadaghanan niining grupoha nagpaabot sa pagbalik ni Kristo sa yuta sa pagtukod sa iyang milenyal nga Gingharian. Ang uban kanila nagbanabana nga ang ikaduhang pagbalik ni Kristo mahitabo sa 1835 (ang mga sumusunod ni Irving, sa Inglaterra), 1836 (mga sumusunod ni Bengel, sa Alemanya) 1843 (mga sumusunod ni Miller, sa Tinipong Bansa) ug sa 1889 (Menonita nga grupo sa Rusya).
17, 18. Unsay reaksiyon sa establisadong mga iglesya sa Kakristiyanohan, apan unsay giingon ni Jesus nga iyang susihon ‘inig-abot’ niya?
17 Siempre, “ang establisadong Kristohanong mga iglesya” nalipay sa dihang kining maong panagna wala matuman. Sa pagkatinuod, ang Katoliko, Orthodox ug ang dagkong mga Iglesyang Protestante wala makahimog sayop nga sama niini. Alang kanila, “walay kahulogan” ang pagtulon-an bahin sa “Kataposang mga Butang.” Dugay na silang mihunong sa “pagbantay.”—Marcos 13:37.
18 Apan, gisultihan ni Jesus ang iyang mga tinun-an: “Malipayon kadtong mga ulipona nga inig-abot sa iyang agalon iyang mahiabtan nga nanagtukaw! . . . Kinsa ba ang matinumanong piniyalan, ang maalamon, nga igatudlo sa iyang agalon ibabaw sa iyang lawas sa mga kabulig sa paghatag kanila sa ilang bahin sa pagkaon sa hustong panahon? Malipayon kadtong ulipona, nga sa pag-abot sa iyang agalon mahiabtan siya nga nagabuhat sa ingon!”—Lucas 12:37-43.
19, 20. (a) Unsang grupo ang mitungha sa talan-awon sa katuigang 1870, ug nganong mibulag sila gikan sa ubang mga grupo? (b) Unsang magasin ang nahimong opisyal nga basahon niining grupoha, ug sa unsang paagi nakatabang kining magasina sa nagatubong gidaghanon sa tinuod nga mga Kristohanon?
19 Taliwala sa mga gitawag nga mga grupo sa mga erehes kinsa nanagbantay sa ilhanan sa pagbalik ni Kristo sa ulahing ikatulo sa ika-19ng siglo may klase sa pagtuon sa Bibliya nga gidumala ni Charles Russell sa Pittsburgh, Tinipong Bansa. Si Russell misulat: “Sukad sa 1870 ngadto sa 1875 mao ang panahon sa dugang nga pagtubo sa grasya ug kahibalo ug gugma sa Diyos ug sa iyang Pulong. . . . Apan, ang among nabatonan lamang niadto mao ang kinatibok-ang gambalay sa plano sa Diyos, ug gitul-id ang daghan dugay nang gikahinangpang kasaypanan. . . . Dako kaayo ang among kasubo sa kasaypanan sa Second Adventists, kinsa nagpaabot kang Kristo sa unod.”
20 Nasabtan dayon ni Russell ug sa iyang mga kauban nga ang presensiya ni Kristo dili makita. Mibulag sila sa ubang mga grupo ug, sa 1879, misugod sa pagpatik ug espirituwal nga pagkaon diha sa Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence. Sukad sa unang publikasyon niini, kining magasina nagapunting, pinaagi sa kasaligan Kasulatanhong pangatarongan, sa petsa sa 1914 ingong makasaysayanhong petsa sa kronolohiya sa Bibliya. Busa sa dihang misugod ang dili makitang presensiya ni Kristo sa 1914, malipayon kining maong mga Kristohanon nga nahiabtang nanagbantay! Kay kapin na sa usa ka siglo, kining magasina, nga karon gitawag Ang Bantayanang Torre—Nagapahayag sa Gingharian ni Jehova, nakatabang sa nagatubo nga gidaghanon sa tinuod nga mga Kristohanon sa “pagpadayon sa pagtan-aw” ug sa “pagtukaw.” (Marcos 13:33) Kon sa unsang paagi ginahimo kini usisaon sa sunod nga artikulo.
[Mga footnote]
a Alang sa bug-os nga diskusyon niini nga tagna sa panahon, tan-awa ang “Let Your Kingdom Come,” panid 58-66.
b The New International Dictionary of New Testament Theology, Tomo 2, panid 923.
Mga Pangutana sa Repaso
◻ Unsay pamatuod sa unang siglong Hudiyohanon Mesiyanikong pagpaabot?
◻ Sa unsang paagi nakatabang ang pagkamabinantayon sa Hudiyohanong mga Kristohanon?
◻ Unsay epekto sa apostasiya diha sa Kristohanong pagpaabot?
◻ Unsang matang sa ulipon ang susihon ni Kristo sa magsingabot na ang panahon sa kataposan?
◻ Unsang grupo sa mga Kristohanon ang nakaabot niining maong mga sukdanan, ug pinaagi sa tabang sa unsang magasin?
[Hulagway sa panid 12]
Ang mga magpapatik niining basahona kanunayng nagbantay